میوه های قاچاق؛ زیبا، گران و پرخطر

هفته نامه سلامت - مهدیه آقازمانی: مسوولان می گویند مجوز واردات فقط برای 4 میوه گرمسیری (انبه، آناناس، موز و نارگیل) صادر شده و بقیه میوه های وارداتی به شکل قاچاق وارد کشور می شود.

در سال های اخیر بازار میوه های خارجی حسابی داغ شده و دیگر کمتر میوه فروشی است که میوه های درشت و خوشرنگ و لعاب خارجی را نداشته باشد. مردم نیز در میهمانی ها و جشن هایشان بیشتر تمایل دارند از این میوه ها استفاده کنند. این در حالی است که دولت، واردات میوه را به دلیل حجم بالای تولید میوه در کشور که نیاز کشور را تامین می کند، ممنوع کرده و تنها 4 میوه گرمسیری یعنی انبه، آناناس، موز و نارگیل اجازه دارند به طور قانونی و رسمی وارد کشور شوند. با این اوصاف، تمام انگورهای شیلیایی، سیب های فرانسوی و پرتقال ها و لیموترش های خارجی که با کلی رضایت می خریم، همگی از طریق قاچاق وارد کشور می شوند و هیچ نظارتی بر آنها نمی شود.

از سوی دیگر، حجم واردات این میوه ها آنقدر زیاد است که نمی توان به راحتی نام قاچاق روی آنها گذاشت. وقتی هم در مورد نظارت بر میوه های وارداتی سراغ نهاد و ارگانی می روید، مسوولیت جلوگیری از ورود میوه های قاچاق را به یکدیگر پاس می دهند. سوال مهم اینجاست که چگونه انواع میوه با این حجم بالا وارد کشور می شوند در حالی که مجوز قانونی ندارند و حتی در میادین معروفی مانند بازار میوه تجریش و بهجت آباد به فروش می رسند؟

تقریبا از سال 90 دولت واردات میوه را ممنوع اعلام کرد با این توجیه که تولید داخل کفاف نیاز بازار میوه را می دهد و با این کار از کشاورزان و تولید داخل حمایت می شد، اما این ممنوعیت واردات به نظر می رسد تنها یک مصوبه روی کاغذ باشد. اولین پیگیری ما نیز از این که چه کسی بر میوه های وارداتی نظارت دارد به وزارت جهاد کشاورزی رسید که در گفت و گو با مسوولان روابط عمومی این وزارت خانه تنها این جمله ها دستمان را گرفت: «تنها موز، نارگیل، آناناس و انبه اجازه واردات دارند و بقیه میوه ها به صورت قاچاق به کشور می آیند که نظارت بر آنها به وزارت جهاد کشاورزی مربوط نمی شود و نمی توان در مورد سلامت آنها اظهارنظر کرد.»


سازمان حفظ نباتات نیز همین پاسخ را داد با این تفاوت که میوه های وارداتی دارای مجوز، در قرنطینه ها نگهداری و سلامتشان بررسی می شود ولی وارداتی های بدون مجوز تحت نظارت ما نیستند و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید بر آنها نظارت کند. مدیر روابط عمومی سازمان حفظ نباتات در پاسخ به این سوال که آیا سازمان حفظ نباتات در سطح عرضه بر میوه های وارداتی نظارت دارد، گفت: «چون این میوه ها از مبادی قانونی وارد نمی شوند نظارتی نیز بر آنها صورت نمی گیرد و معلوم نیست واردکننده آن چه کسی است!»

راه های تخلف

میوه های وارداتی برای افرادی که آنها را وارد می کنند سود بالایی دارند و چون حساب و کتاب خاصی روی قیمت گذاری آنها وجود ندارد به هر قیمتی به فروش می رسند و مرد نیز تصور می کنند که چون میوه خارجی است به دلیل کیفیتش، قیمت بالاتری دارد.

رئیس اتحادیه میوه و تره بار تهران با بیان اینکه میوه های وارداتی ۳ برابر قیمت خرید به فروش می رسند، می گوید: «اخیرا ما جلسه ای با مسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزار کردیم که قرار شد اطلاعیه ای به واحدهای صنفی بدهیم که همه این میوه های وارداتی قاچاق هستند و خرید و فروش شان نیز خرید و فروش کالای قاچاق محسوب می شود، اما این اطلاعیه دردی را دوا نمی کند و قانون گذار می گوید کالای قاچاقی مانند میوه اگر زیر یک میلیون قیمت داشته باشد فقط جمع آوری می شود و بالای این رقم توقیف خواهدشد.

همین قانون راه را برای قاچاق میوه باز می کند چون در حاشیه شهرها سردخانه هایی وجود دارد که میوه ها را در آنجا نگهداری می کنند و با وانت به سطح شهر می آورند و بین میوه فروشان توزیع می کنند.»

رئیس اتحادیه میوه و تره بار با تاکید بر اینکه قاچاق میوه را باید از مبدا کنترل کرد؛ حرف هایش را این گونه ادامه داد: «وزارت جهاد کشاورزی، تعاونی روستایی در شهرها دارد و به این ترتیب میوه ها را با قیمت مشخص عرضه می کند ولی زمستان سال گذشته هم پرتقال وارداتی و هم پرتقال تولید داخل را عرضه کرد و مهم تر آنکه یک روز پرتقال را کیلویی ۴۷۰۰، ورز بعد ۵۲۰۰ و یک روز نیز ۵۷۰۰ تومان توزیع کردند. بنابراین وزارت جهاد کشاورزی قیمت گذاری درستی نیز انجام نمی دهد.»
به گفته حسین مهاجران، اگر دولت مجوز واردات در مناطق مرزی را جمع کند دیگر نیازی نیست که در سطح شهر به فکر مبارزه با قاچاق میوه باشد. همچنین میوه های تولید داخل در هر فصل، کفاف نیاز کشور را می دهند و اگر میوه در فصل خود مصرف شود، کمبودی نخواهیم داشت و حتی با وجود کیفیت بالای میوه داخلی می توانیم صادرکننده هم باشیم.

به واردات میوه نیاز داریم یا نه؟

بنابر اظهارات مسوولان جهاد کشاورزی تقریبا سالیانه 16 میلیون تن محصولات باغبانی تولید می شود (4 میلیون آن مربوط به مرکبات است) که با جمعیت 80میلیونی به ازای هر نفر 200 کیلوگرم است در صورتی که سرانه تولید میوه در جهان به ازای هر نفر 80 کیلوگرم تخمین زده شده است.
این آمارها نشان می دهد ما نیازی به واردات میوه نداریم؛ اما رئیس اتحادیه بارفروشان میوه و تره بار دیدگاه دیگری دارد و معتقد است: «درست است که سیاست اصلی، حمایت از تولید داخلی است ولی قیمت میوه را باید با واردات تنظیم کرد به گونه ای که اگر میوه از طریق مبادی رسمی وارد کشور شود، دولت سود بازرگانی و حق گمرکی از آن می گیرد و میوه ارزان تر به دست مردم می رسد.»

محسن محمود با انتقاد از ممنوعیت واردات میوه می گوید: «در همه محصولات و بخش ها مانند سایر مواد غذایی و علوفه دام واردات داریم ولی چرا در مورد میوه این امکان وجود ندارد؟ مگر در مورد سایر مواد غذایی از تولید داخل حمایت نمی کنیم؟»

رئیس اتحادیه بارفروشان با بیان اینکه در مقاطعی کمبود میوه در کشور وجود دارد، توضیح می دهد: «سال گذشته در دی ماه بارها اعلام کردیم که برای شب عید کمبود پرتقال داریم ولی گوش شنوایی حرف ما را نشنید و نهایتا قیمت پرتقال در شب عید بالا رفت. بنابراین نمی توان گفت کمبود نداریم و تولید مرکبات نسبت به قبل افزایش یافته است.»

به گفته محمودی، میوه هایی که به صورت قاچاق وارد می شوند معمولا در سردخانه های شیراز، اصفهان، کرج و حاشیه تهران نگهداری می شوند و گاهی دیده می شود میوه های داخلی را در ظرف های میوه های خارجی می گذارند و به عنوان میوه خارجی می فروشند.

باقیمانده سموم در میوه ها قاچاق

یکی از موضوعات مهم در بحث میوه های وارداتی، سلامت آنهاست که چون از مبادی غیررسمی وارد کشور شده اند معلوم نیست در چه شرایطی نگهداری می شوند و آیا سلامتشان از نظر باقیمانده سموم و آفت کش ها مورد تایید است یا نه؟ برای یافتن پاسخ این پرسش نیز از وزارت جهاد کشاورزی تا سازمان حفظ نباتات و مراکز دیگر مرتبط استعلام گرفتیم تا اینکه دکتر مسعود رستگار، رئیس آزمایشگاه های مرجع سازمان غذا و دارو از نتایج بررسی روی نمونه های میوه های وارداتی که به صورت قاچاق وارد کشور شده اند برایمان گفت: «هیچ نظارت و کنترلی بر میوه های وارداتی در مبادی ورودی انجام نمی شود و چون واردکننده آنها مشخص نیست تنها برخورد با آنها معدوم کردن میوه هاست.

مراجع قانونی از نمونه های معدوم شده، نمونه هایی را برای ما می فرستند تا ما آنها را آزمایش کنیم. در بررسی ای که ما از پرتقال و لیموترش های خارجی داشتیم، مشخص شد ۱۰ برابر بیشتر از حد مجاز دارای آفت کش و قارچ کش هستند.»

دکتر حسین رستگار با بیان اینکه در سطح عرضه نمی توان با میوه های قاچاق مقابله کرد، تاکید می کند: «علاوه بر خود میوه گاهی نیز قاچاقچیان بذر میوه را وارد کشور می کنند که مشکل سلامت دارد و کشاورزان را با مشکل مواجه کند.»

دکتر رستگار در پاسخ به این سوال که آیا در سطح عرضه، نمونه های میوه ها را تحت نظارت دارند یا نه گفت: «ما در بازار نظارت داریم ولی چون معلوم نیست میوه را چه کسی وارد کرده کاری از پیش نمی بریم. ما بیشتر در بحث باقیمانده سموم و آفت کش ها در میوه ها نظارت داریم و اگر موارد تخلف را مشاهده کنیم به مراجع قضایی و انتظامی اعلام می کنیم و گاهی آنها بعد از معدوم سازی به ما ارجاع می دهند تا سلامت محصول را بررسی کنیم. در نهایت اقدام قانونی با سازمان غذا و دارو نیست.»