غرویان: تاکتیک روحانی تغییر کرده نه گفتمانش

روزنامه آرمان- احسان انصاری: پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ دو اتفاق مهم در فضای سیاسی ایران رخ داد. نخست تغییر مواضع برخی از اصولگرایانی که تا دیروز بر گفتمان اصولگرایی پافشاری می‌کردند اما امروز به شکلی درباره اتفاقات سیاسی موضع‌گیری می‌کنند که گویا از ابتدا به گفتمان تحولخواهی اعتقاد داشته‌اند.

اتفاق دوم اما مواضع اخیر حسن روحانی است که برخی از تحلیلگران نام آن را گردش به راست گذاشته‌اند. اتفاقی که در هر دو جریان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا واکنش خاص خود را خواهد داشت. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی این مسائل با آیت‌ا... غرویان فعال سیاسی اصلاح‌طلب و استاد حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کردیم. غرویان معتقد است: «هم جریان اصلاحات در سال‌های اخیر مقبولیت و فراگیری بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده و هم اینکه اصولگرایان با چالش‌های عمیق درونی مواجه شده‌اند که ‌ این جریان را ضعیف‌تر از گذشته کرده است.

از سوی دیگر شکست‌های پی‌درپی اصولگرایان در انتخابات اخیر و به‌خصوص انتخابات مجلس و شورای شهر که‌ این جریان در تهران به صورت کامل شکست خورد، سبب تنبیه شدن برخی از اصولگرایان شده است. در گذشته اصولگرایان به برخی از دلایل احساس غرور می‌کردند و به همین دلیل از مردم فاصله گرفته بودند. با این وجود در انتخابات اخیر مردم بسیاری از دغدغه‌ها و حقایق خود را به اصولگرایان گوشزد کردند و باعث شدند که برخی از اصولگرایان در رویکرد گذشته خود تجدید نظر کنند». در ادامه متن گفت‌وگوی «آرمان» با آیت‌ا... محسن غرویان را از نظر می‌گذرانید.

چرا پس از انتخابات ریاست جمهوری سال۹۶ برخی از اصولگرایان به شکل‌های مختلف تلاش می‌کنند رویکرد تحولخواهانه و اصلاح‌طلبانه از خود نشان بدهند؟

انتخابات اخیر و عملکرد مردم در این انتخابات بسیاری از واقعیت‌های اجتماعی را به جریان‌های سیاسی و از جمله جریان اصولگرا نشان داده است. در فراز و نشیب‌های انتخاباتی مردم نشان دادند که به گفتمان اعتدال گرایش دارند و در شرایط کنونی ترجیح می‌دهد از گفتمانی حمایت کنند که دارای عقلانیت و درایت است. به نظر می‌رسد برخی از اصولگرایان با مشاهده رویکرد مردم در انتخابات اخیر به ‌این نتجه رسیده‌اند که باید دست از افراط و تفریط بردارند و به گفتمان اعتدال گرایش پیدا کنند. این در حالی است که هنوز بخش‌هایی از جریان اصولگرایی که دارای مواضع رادیکال‌تری هستند هنوز در مقابل گفتمان اعتدال مقاومت می‌کنند. گفتمان اعتدال امروز ایران نیز ثمره ‌اندیشه و زحمات آیت‌ا... هاشمی(ره) است که برای وحدت در بین جریان‌های سیاسی و تقویت عقلانیت در مدیریت کشور زحمات زیادی کشیدند. در شرایط کنونی نیز گفتمان اعتدال توسط آقای روحانی ادامه پیدا کرده است.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد برخی دیگر از اصولگرایان نیز در درون علاقه‌مند اعتراف به این مسأله هستند که در گذشته در برخی مقاطع تندروی کرده‌اند. به عنوان مثال مواضع اخیر آیت‌ا... حائری شیرازی نشان دهنده ‌این است که ‌ایشان نسبت به برخی مواضعی که در گذشته اتخاذ کرده‌اند اظهار ندامت و پشیمانی کرده‌اند. حتی آقای فاکر که به رحمت خدا رفتند در اواخر عمر نسبت به برخی از مواضع گذشته‌شان نسبت به برخی از افراد ابراز پشیمانی و ندامت کرده بودند. به نظر من اگر اصولگرایان واقعی بیشتر روی ماهیت گفتمان اعتدال و پذیرش برخی از واقعیت‌های اجتماعی تأمل کنند ممکن است در رویکرد گذشته خود تجدید نظر کنند و گرایش اصلاح‌طلبانه و اعتدالی پیدا کنند.

آیا تغییر رویکرد برخی از اصولگرایان که در گذشته سابقه تندروی و افراط‌گرایی داشته‌اند به نوعی نان به نرخ روز خوردن و هم‌مسیر شدن با موج انتخاباتی سال۹۶ تعبیر نمی‌شود؟

این مسأله به نیت و هدف چنین افرادی باز می‌گردد. به نظر نیز می‌رسد که برخی از اصولگرایان که در گذشته سابقه تندروی و افراطی‌گری بارزی داشته‌اند با مشاهده تغییر فضای اجتماعی و سیاسی جامعه تلاش می‌کنند خود را همراه و همگام با مردم نشان بدهند و یا نان به نرخ روز می‌خورند. نکته دیگر اینکه برخی از اصولگرایان تلاش می‌کنند با اتخاذ مواضع تحولخوانه زمینه را برای حضور خود در انتخابات ریاست جمهوری آینده فراهم کنند و بهترین روش را نیز در این زمینه همراه شدن با گفتمان اعتدال به عنوان فراگیرترین گفتمان فکری و سیاسی کنونی کشور می‌دانند. با این وجود ما نیمه پر لیوان را در نظر می‌گیریم و امیدواریم که تحولات اخیر اجتماعی و سیاسی کشور باعث شده که برخی از اصولگرایان در رویکرد گذشته خود تجدید نظر کرده و خود را همراه قاطبه مردم کرده‌اند. از سوی دیگر در فضای سیاسی چرخش‌های مصلتی نیز اجتناب ناپذیر است و جریان‌ها و شخصیت‌های سیاسی با توجه به مقضیات زمان تلاش می‌کنند مواضع و سیاست‌های جدیدی را در پیش بگیرند.

به نظر شما قوی و فراگیر‌تر شدن گفتمان اصلاحات باعث چنین رویکردی شده و یا چالش‌های درونی جریان اصولگرایی برخی از اصولگرایان را به سمت اتخاذ مواضع تحولخواهانه سوق داده است؟

هر دو حالت وجود دارد. به نظر من هم جریان اصلاحات در سال‌های اخیر مقبولیت و فراگیری بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده و هم اینکه اصولگرایان با چالش‌های عمیق درونی مواجه شده‌اند که ‌این جریان را ضعیف‌تر از گذشته کرده است. از سوی دیگر شکست‌های پی‌در‌پی اصولگرایان در انتخابات اخیر و به خصوص انتخابات مجلس و شورای شهر که ‌این جریان در تهران به صورت کامل شکست خورد سبب تنبیه شدن برخی از اصولگرایان شده است. در گذشته اصولگرایان به برخی از دلایل احساس غرور می‌کردند و به همین دلیل از مردم فاصله گرفته بودند. با این وجود در انتخابات اخیر مردم بسیاری از دغدغه‌ها و حقایق خود را به اصولگرایان گوشزد کردند و باعث شدند که برخی از اصولگرایان در رویکرد گذشته خود تجدید نظر کنند. این در حالی است که برخی از اصولگرایان همچنان روی مواضع خود ایستادگی می‌کنند و هنوز حاضر نیستند این واقعیت را بپذیرند که افکار رادیکال و افراطی گذشته جواب نمی‌دهد و جامعه با تحولات مهمی مواجه شده که باید آن را بپذیرند.

آیا آقای روحانی پس از انتخابات۹۶ گردش به راست کرده است؟

تا حدودی این اتفاق رخ داده و به نظر می‌رسد آقای روحانی نسبت به گذشته محتاط‌تر و محافظه‌کار‌تر شده است. با این وجود آقای روحانی قطعا برای این وضعیت استدلال خود را دارد و به همین دلیل نباید زود قضاوت و پیشداوری کرد. بدون شک فلسفه و شیوه تفکر آقای روحانی مشخص است و این اندیشه مبتنی بر عقلانیت، درایت و دوراندیشی است. آقای روحانی در این زمینه ادامه دهنده راه و منش آیت‌ا... هاشمی(ره) است. در نتیجه ‌اندیشه و گفتمان آقای روحانی تغییر نکرده و بلکه تاکتیک‌های ایشان تغییر کرده است. گفتمانی که آقای روحانی از آن پیروی می‌کند به دلیل ماهیت اعتدالی که دارد در حال فراگیر شدن در جامعه است. به همین دلیل نیز آقای روحانی همچنان خود را مقید به گفتمان اعتدالی می‌داند.

دلیل احتیاط و محافظه کاری آقای روحانی چیست؟ چرا این رویکرد در چهار سال گذشته در دستوز کار دولت قرار نداشت و پس از انتخابات۹۶ مورد توجه قرار گرفت؟

آقای روحانی به خوبی به‌این نکته آگاهی دارد که تنها سه سال و چند ماه دیگر برای تحقق وعده‌های خود فرصت دارد. به همین دلیل نیز از هم اکنون به‌این مسأله فکر می‌کنند که در سال‌های پایانی دولت و حتی پس از پایان کار دولت تحت فشار‌های شدید افراطیون قرار نگیرند. آقای روحانی نیز مانند همه روسای جمهور گذشته به دنبال این است که کارنامه قابل قبولی از خود برجای بگذارند تا پس از پایان کار دولت دوازدهم با چالش‌های جدی از سوی منتقدان و افراطیون مواجه نشوند. به همین دلیل نیز رفتار و سلوک مبتنی بر آینده نگری را در دستور کار خود قرار داده‌اند تا با منطق و سنجیدگی بیشتری به تحقق وعده‌های خود بپردازند. این در حالی است که آقای روحانی به همان میزان که به سه و سال و چند ماه‌ آینده چشم دوخته‌اند به فردای پایان دوران ریاست جمهوری خود نیز چشم دوخته‌اند و تلاش می‌کنند در آن مقطع زمانی نیز در فضای سیاسی ایران تأثیرگذار باشند.

به نظر شما این محافظه‌کاری در آینده سبب فاصله بین بدنه اجتماعی حامی دولت و آقای روحانی نخواهد شد؟

به صورت طبیعی این مسأله بر بدنه اجتماعی حامی آقای روحانی تأثیرگذار خواهد بود. حامیان انتخاباتی آقای روحانی به دنبال این هستند که آقای روحانی در جهت وعده‌هایی که به مردم و حامیان انتخاباتی اشت داده است تلاش کند و شرایطی را به وجود بیاورد که اعتماد مردم همچنان پابرجا بماند. حامیان انتخاباتی آقای روحانی باید بین تغییر تاکتیک و تغییر فکر و اندیشه تفاوت قائل شوند. به نظر می‌رسد که شرایط برای آقای روحانی پس از انتخابات سال۹۶ به شکلی پیش رفته که ‌ایشان مجبور شده‌اند برخی ملاحظات را در دستور کار خود قرار بدهند و با احتیاط بیشتری در مسیر آینده حرکت کنند. با این وجود به دلیل اینکه اکثریت حامیان انتخاباتی آقای روحانی را جوانان تشکیل می‌دهند ممکن است این رویکرد محافظه‌کارانه زیاد با رویکرد جوانان همخوانی نداشته باشد و به صورت طبیعی فاصله ‌ایجاد می‌شود.

واکنش اصولگرایان به گردش به راست آقای روحانی چه خواهد بود؟ آیا به همان میزان که آقای روحانی گردش به راست کرده، اصولگرایان نیز تلاش خواهند کرد روزبه‌روز خود را به آقای روحانی نزدیک‌تر کنند؟

به نظر من گردش به راست آقای روحانی به‌اندازه‌ای نبوده که اصولگرایان بتوانند از این فرصت استفاده کنند. از سوی دیگر برخی از اصولگرایان پس از انتخابات ریاست جمهوری تلاش کرده‌اند به شکل‌های مختلف خود را به آقای روحانی نزدیک‌تر کنند. به عنوان مثال در موضوع اظهارات ترامپ بسیاری از شخصیت‌های برجسته جریان اصولگرا از مواضع دقیق و سنجیده آقای روحانی حمایت کردند و ما مشاهده کردیم که پس از اظهارات افراطی ترامپ برعلیه‌ ایران وحدت ملی قابل قبولی در کشور شکل گرفت. این وضعیت در موضوع تنش‌های جدید بین ایران و عربستان نیز وجود داشته و بسیاری از اصولگرایان مواضعی اتخاذ کرده‌اند که به مواضع آقای روحانی بسیار نزدیک است.

از سوی دیگر در موضوع برجام این اتفاق رخ داد و ما مشاهده کردیم که برخی از اصولگرایان برجسته از برجام به عنوان یک دستاورد ملی حمایت کردند و تا آنجا که امکان داشت آب روی آتش افراطیون ریختند. البته بنده انتظار داشتم رسانه‌ها و جریان‌های سیاسی کشور اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا سخنرانی سنجیده و منطقی آقای روحانی در سازمان ملل را مورد توجه بیشتری قرار می‌دادند و ایشان را به خاطر اتخاذ چنین مواضع دقیق و هوشمندانه‌ای مورد تقدیر و تشکر قرار می‌دادند. سخنرانی امسال آقای روحانی در سازمان ملل یکی از بهترین سخنرانی‌های چند ساله اخیر روسای جمهور ایران بود که اتفاقا با اقبال تحلیلگران و کارشناسان بین‌المللی نیز مواجه شد. سخنان آقای روحانی به شکلی بود که هیچ کدام از گروه‌ها و افراد رادیکال و افراطی نیز نتوانستند نسبت به آن انتقاد کنند و بلکه مورد توجه همه گروه‌های سیاسی داخلی و خارجی قرار گرفت.

دیدگاه شما درباره تحرکات اخیر علی لاریجانی برای حضور احتمالی در انتخابات ریاست جمهوری چیست؟ آیا در این زمینه تحرکاتی نیز درشهر قم که حوزه انتخابیه ‌ایشان در انتخابات مجلس است صورت گرفته است؟

بنده چند سال پیش که آقای لاریجانی را از نزدیک دیدم از ایشان سوال کردم که‌ آیا برنامه‌ای برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری دارند و یا خیر که ‌ایشان عنوان کردند بنده تازه وارد مجلس شورای اسلامی شدم و هنوز هیچ برنامه‌ای برای ورود به انتخابات ریاست جمهوری ندارم. با این وجود شرایط کنونی فضای سیاسی ایران با گذشته متفاوت شده است. در شرایط کنونی آقای لاریجانی احساس می‌کند وضعیت کشور به شکلی است که نوبت ریاست جمهوری ایشان فرا رسیده است. آقای لاریجانی سیاستمدار سرد و گرم چشیده‌ای هستند و قطعا بی‌گدار به آب نمی‌زنند. با این وجود تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آینده اتفاقات زیادی ممکن است در فضای سیاسی کشو رخ بدهد که هر کدام می‌تواند در سرنوشت انتخابات تعیین کننده باشد. درباره تحرکات ایشان در شهر قم نیز باید عنوان کنم فعلا اتفاق مشهودی در این زمینه رخ نداده است.

چرا محمود احمدی‌نژاد در شرایط کنونی مسائلی مانند ارتباط نمایندگان مجلس با افسر اطلاعاتی بریتانیا را مطرح می‌کند؟ آیا وی قصد دارد مسیر پرونده خود را منحرف کند؟