تلاش عربستان برای جذب ترکیه علیه ایران

خبرگزاری فارس: پایگاه خبری-تحلیلی «التقریر» در مقاله‌ای به تحلیل تحولات اخیر جاری در رابطه دو کشور عربستان سعودی و ترکیه پس از سردی و تنشی‌ که در این اواخر بین این دو کشور حاکم بود، پرداخت و تلاش می‌کند، دلایل نهفته در پس این نزدیکی را تشریح و تبیین کند.

التقریر در این ارتباط می‌نویسد: روابط بین عربستان سعودی و ترکیه تاکنون روابطی مقدس و غیر قابل بحث و مناقشه شمرده می‌شد، اگرچه مواضع و دیدگاه‌های ریاض و آنکارا درباره قضایای منطقه‌ای همراستای یکدیگر نبود، اما دو کشور تلاش کردند، همواره این رابطه دو جانبه را به دور از منازعات و رقابت‌های منطقه‌ای دور نگه دارند.

مواضع ترکیه با عربستان سعودی در دو حوزه حج و قیمت نفت همسو است،‌ اما در مورد نفوذ و تاثیرات منطقه‌ای با عربستان و ایران رقابت شدیدی دارد، در حالی‌که آنکارا همواره تلاش کرده، رابطه خوب خود با هر دو کشور را حفظ کند، اما با آغاز بحران سوریه منافع مشترک عربستان و ترکیه موجب نزدیکی بیش از پیش این دو کشور به یکدیگر شد.

در این بیت اگرچه هر دو کشور بر کناره گیری «بشار اسد»، رئیس جمهوری سوریه و سرنگونی نظام در این کشور توافق نظر داشتند، اما ریاض و آنکارا در سوریه نه در کنار یکدیگر که با هم به رقابت برخاستند.

برخی از کارشناسان بر این باورند، شکست و ناکامی معارضان سوری و گروه‌های مسلح فعال در سوریه موجب نشأت گرفتن این رقابت شد، رقابتی که مشابه آن را می‌توان در مصر مشاهده کرد، چون دولت حزب حاکم «عدالت و توسعه» ترکیه از جماعت اخوان المسلمین در مصر حمایت می‌کند، در حالی‌که عربستان سعودی از جمله حامیان نظام حاکم و مخالف اخوان المسلمین به شمار می‌آید.

این اختلاف موضع دو کشور در لیبی نیز مشاهده می‌شود، به گونه‌ای که ترکیه از حکومت طرابلس و عربستان از حکومت طبرق حمایت می‌کند.

با وجودی‌که عربستان سعودی بزرگترین حامی «عبد الفتاح السیسی»، رئیس جمهوری مصر شمرده می‌شود که موجب براندازی حکومت اخوانی‌ها در این کشور شد و از حکومت طبرق در لیبی حمایت می‌کند، با این حال آنکارا برخلاف تعاملش با دیگر کشورها، هیچ گاه صدای خود را علیه عربستان بالا نبرد، اما اکنون اردوغان بعد مناقشه‌ و جدلی را به این رابطه می‌افزاید.

طی سفر «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه به عربستان سعودی در 28 فوریه گذشته که تا 2 مارس ادامه داشت، اردوغان در دیدارش با «سلمان بن عبد العزیز»، پادشاه جدید عربستان به توافقاتی درباره افزایش حمایت‌های ترکی - سعودی از معارضان سوری تا وقتی دو طرف به اهداف مورد نظر خود در سوریه دست یابند، رسیدند.

به گفته خبرنگارانی که اردوغان را همراهی می‌کردند، سلمان به اردوغان وعده داد که کشور متبوعش از ترکیه در ایجاد منطقه ممنوع پرواز در سوریه حمایت می‌کند.

علاوه بر پرونده‌های سوریه، ایران، یمن، فلسطین اشغالی و مصر، رهبران دو کشور به توافق رسیدند، موجبات افزایش و گسترش نفوذ ترکیه در مناطق تحت نفوذ ایران در منطقه را فراهم کنند.

روزنامه ترکیه‌ای «ینی شفق»، نزدیک به دولت این کشور درباره این توافق سعودی - ترکی نوشت: افزایش نفوذ منطقه‌ای ایران، مهمترین پرونده مورد بحث و مناقشه رهبران ترکیه و عربستان بود، چراکه هر دو کشور از توسعه نفوذ ایران در منطقه نگران هستند.

به این ترتیب عربستان که از توسعه نفوذ ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن نگران به نظر می‌رسد، تلاش می‌کند، ترکیه را کنار خود قرار دهد، تا ائتلافی سعودی - ترکی در برابر ایران و هم پیمانانش تشکیل دهد، در حالی‌که ترکیه تاکنون موفق بوده، خود را از منازعات و رقابت‌های ایران و عربستان دور نگه دارد.

پادشاه جدید عربستان که به محض به دست گرفتن قدرت در کشور با بحران سیاسی در یمن مواجه شد، امید دارد، با جذب ترکیه و مصر در کنار خود، موازنه قوای حاکم بر منطقه را تغییر دهد.

اما موفقیت سلمان در این امر وابسته به پایان دادن خصومت‌ها و اختلافات موجود بین مصر و ترکیه و اردوغان و السیسی است.

اولین دیدار سلمان و اردوغان نشان داد که پادشاه عربستان در این امر موفق نبوده است. سلمان یک روز پیش از دیدار با اردوغان، با السیسی دیدار و تلاش کرد، جدای از رابطه عربستان سعودی و مصر، به نحوی زمینه بهبود روابط قاهره - آنکارا را فراهم کند.

برای فهم موفقیت یا عدم موفقیت سلمان در این امر تنها کافی است به آخرین جملات رد و بدل شده بین پادشاه سعودی و رئیس جمهوری ترکیه توجه کرد، هنگامی‌که سلمان پیش از ترک ریاض از سوی اردوغان، از وی سوال کرد که آیا به دیدار السیسی خواهد رفت، اردوغان در پاسخ گفت: مزاح می‌کنید. وقوع چنین امری نیازمند برداشتن گام‌های جدی و مثبت است.

هنگامی‌که خبرنگاران در بازگشت اردوغان از ریاض از وی درباره حساسیت‌های مربوط به مصر و اینکه این حساسیت‌ها آیا ممکن است، بر روابط ریاض و آنکارا تاثیر بگذارد، گفت: موانعی در این راه وجود دارد، اما تاثیری بر روابط دو جانبه ترکیه و عربستان نخواهد گذاشت. هدف ما تحکیم روابط دو جانبه به سود خاورمیانه و جهان اسلام است، به عنوان مثال هر دو طرف خواهان ایجاد منطقه ممنوعه پرواز و حائل در سوریه و آموزش و مسلح کردن گروه‌های مسلح در این کشور هستیم. در میان باید در مورد مصر به صورتی جدا و منفصل تعامل کنیم و نباید رابطه با این کشور بر رابطه ریاض - آنکار تاثیر بگذارد.

اردوغان در ادامه اظهارات خود تصریح کرد که سعودی‌ها اگرچه از ما خواستار بهبود روابط با مصر آن هم در بالا و عالی شدند، اما در عین حال بر این موضوع پافشاری نکردند.

آسان نیست که دریافت، چه چیز اردوغان را راضی خواهد کرد که رابطه خود با مصر را به شکل سابق آن باز گرداند، اما معلوم نیست، دولت جدیدی که در مصر پس از انتخابات پارلمانی در این کشور تشکیل خواهد شد، می‌تواند، فرصت مناسب برای بازگشت روابط آنکارا - قاهره را فراهم کند.

هدف اصلی پادشاه جدید عربستان سعودی تشکیل محوری در قبال ایران و جلوگیری از توسعه نفوذ این کشور در منطقه است. اردوغان که یک بار تلاش کرده بود، با دخالت در امور داخلی عراق این هدف را محقق کند، هم اکنون تلاش می‌کند، با قانع کردن عربستان به دخالت در امور داخلی عراق، ریاض را با خود در این امر همراه کند.

اما توافق نظر آنها در خصوص پرونده سوریه دور از انتظار است، برای ترکیه و عربستان غیر ممکن است که اهداف آنکارا در سوریه را تغییر دهند، اهدافی که آنکارا آن را دادن اولویت به «داعش» و نه «اسد» اعلام کرده است.

منطقه ممنوع پرواز و حائل طرحی است که هر دو کشور درباره آن توافق نظر دارند، اما مشکل آنجاست که داعش به تهدیدی برای همه تبدیل شود، به نظر نمی‌رسد، ترکیه بتواند، هم پیمانان خود در سوریه و ناتو را در این خصوص قانع کند.

خشم و غضب اردوغان در اینجا نهفته است، اگرچه خشم و غضب وی از ایران نیز اندک نیست، چراکه این کشور را مسئول ناکامی در طرح‌های منطقه‌ایش می‌بیند. اما در اینجا برآوردهایی به اشتباه توسط عربستان سعودی صورت گرفته است، اینکه ترکیه هیچ گاه روابط خود با ایران را نادیده نمی‌گیرد.

قطب بندی جدیدی که ترکیه وارد آن شده و آن را «ائتلاف ضد طایفه گرایی» نامیده است، تنها به تشدید و تعمیق طایفه گرایی و تاثیر منفی بر ثبات و استقرار منطقه‌ای منجر می‌شود.

آل سعود تنها مانده است

«مراد یتکن»، نویسنده و تحلیلگر امور سیاسی ترکیه بر این باور است که تنها بهره برندگان از این ائتلاف آمریکا و «اسرائیل» هستند.

وی در این خصوص در مقاله‌ای به دولت ترکیه درباره این ائتلاف هشدار می‌دهد و می‌نویسد: به نظر می‌رسد، خاندان حاکم بر عربستان در محاصره قرار گرفته و تنها مانده است. آل سعود فکر می‌کند، با تشکیل ائتلافی علیه ایران می‌تواند، از عزلت و انزوا خارج شود. بدون تردید «اسرائیل» از این طرح خرسند خواهد بود و آمریکا تصور خواهد کرد که اهرم فشار دیگری علیه ایران در مذاکرات هسته‌ایش خواهد داشت. سعودی‌ها به خوبی از تاثیر منطقه‌ای ایران آگاه هستند و می‌خواهند، ترکیه و مصر را به ائتلافی بکشانند که در صدد تشکیل آن هستند. البته این اقدام آنها درست به نظر می‌رسد، آنها می‌خواهند، از کشوری که عضو ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپاست، استفاده کنند .. در این میان بهترین گزینه برای ترکیه آن است که خود را از جناح بندی‌های منطقه‌ای که از آنها بوی طایفه گرایی و مذهب گرایی به مشام می‌رسد، دور کند. از بین رفتن تنش‌ها در منطقه امر ساده‌ای نیست و به نظر نمی‌رسد، از عهده ترکیه یا هر کشور دیگر منطقه برآید و نزدیک شدن هریک از کشورها به این پرونده به معنای افزایش و تشدید خشونت‌ها و مرگ و میر است... همه دیدند که سیاست ترکیه در سوریه چه مشکلات و چالش‌هایی ایجاد کرده و در چنین شرایطی نیاز به پیوستن به قطب بندی جدیدی در منطقه نیست که از آن بوی رویارویی به مشام می‌رسد.

این تحلیلگر امور ترکیه در پایان تحلیل خویش تاکید می‌کند: پافشاری بر سیاست‌های اشتباه و ناکام درباره سوریه مشکلات و چالش‌های بسیاری برای ترکیه ایجاد کرده، در این شرایط ورود به ائتلافی جدید اوضاع را بیش از پیش برای ترکیه پیچیده خواهد کرد و منجر به رویارویی با ایران خواهد شد و این محاسبه اشتباهی است که ترکیه را از مسیری که در آن قرار داشته و به آن افتخار می‌کرده، خارج خواهد کرد.