بازیگران درخشان تاریخ سینما (۲۶): عمر شریف

برترین ها: عمر شریف (Omar Sharif) با نام اصلی میشل دیمیتری شلهوب، بازیگر مصری آمریکایی بود که در ۱۰ آوریل ۱۹۳۲ زاده شد و در ۱۰ ژوئیۀ ۲۰۱۵ درگذشت. او حرفۀ خود را در سالهای ۱۹۵۰ در کشور خود آغاز کرد، اما شهرت او به دلیل حضورش در فیلم های آمریکایی و انگلیسی است. از فیلم های او می توان «لارنس عربستان» (۱۹۶۲)، «دکتر ژیواگو» (۱۹۶۵) و «دختر شوخ» (۱۹۶۸) را نام برد. وی نامزد یک جایزۀ اسکار و برندۀ سه جایزۀ گلدن گلوب و یک جایزۀ سزار شد.

شریف که زبان های عربی، انگلیسی، یونانی، فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی و ایتالیایی را به خوبی صحبت می کرد، در بیشتر فیلم ها نقش یک خارجی را بازی می کرد. در مقابله با محدودیت سفری که رئیس جمهور وقت دولت مصر، جمال عبدالناصر، برایش مقرر کرده بود، خود را به اروپا تبعید کرد. تابعیت خارجی او منجر به طلاق دوستانۀ اش از همسرش، بازیگر سرشناس مصری، فاتن حمامه، شد. شریف برای ازدواج با او به دین اسلام گرویده بود. شریف در تمام زندگی خود به مسابقۀ اسب سواری علاقمند بود و زمانی در میان برترین بازیکنان بازی بریج دنیا جای گرفت.

میشل دیمیتری شلهوب، به عنوان جوانی که در اسکندریه رشد می کرد، رویای تبدیل شدن به یک ستارۀ سینمای مصر را در سر داشت. بعدها به عنوان عمر شریف، تبدیل به یکی از ستارگان بزرگ بین المللی شد. شلهوب که از اجدادی سوری لبنانی بود، در کالج ویکتوریا در اسکندریه تحصیل می کرد و در آنجا در رشتۀ تئاتر درس می خواند. از دانشگاه قاهره مدرک ریاضی و فیزیک گرفت و به محض فراغت از تحصیل نزد پدرش که تاجر چوب ثروتمندی بود مشغول به کار شد. اما زندگی سینمایی او را فرا می خواند و او این هنر را در آکادمی سلطنتی هنر های دراماتیک لندن فرا گرفت.

یوسف شاهین، کارگردان تحسین شدۀ مصری، او را برای بازی در فیلم «درگیری در دره» (۱۹۵۳) دعوت کرد و این فیلم با نام «آفتاب سوزان» در جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد. همبازی او در این فیلم، بازیگر محبوب مصری فاتن حمامه بود. این بازیگر جوان به او علاقمند شد و با این که کاتولیک بود، برای ازدواج با او دین خود را به اسلام و نام خود را به عمر شریف تغییر داد. این زوج در سال ۱۹۵۵ با هم ازدواج کردند.

سال های 1950 برای سینمای مصر یک دهۀ طلایی بود و آنها زوج طلایی آن بودند که در چندین فیلم موفق ظاهر شدند. نام شریف توجه دیوید لین کارگردان را جلب کرد که قصد داشت فیلم حماسی خود «لارنس عربستان» را در خاورمیانه بسازد. او برای نقش کوتاه راهنمای لارنس انتخاب شد. سپس نقش اصلی شریف علی به او رسید که ورودی چشمگیر داشت و با شلیک به راهنما و کشتن او، با افسر بریتانیایی که نقشش را پیتر اُتول بازی می کرد، همراهی کرد. پنجاه سال بعد، او در مصاحبه ای با رادیو نشنال پابلیک یادآوری کرد که این دیوید لین بود که گذاشتن سبیل را به او پیشنهاد کرد (شریف به ندرت در فیلم هایش بدون سبیل دیده می شد) و اتول برای او در حکم یک برادر کامل و یک دوست نزدیک بود. (اتول همبازی اش را فرِدی صدا می کرد و به شوخی می گفت که نمی تواند باور کند اسم کسی به اندازۀ "عمر شریف" غیر واقعی باشد.)

عمر شریف در نقش شریف علی در فیلم زندگینامه ای برندۀ اسکار «لارنس عربستان» (۱۹۶۲) نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر مرد در نقش مکمل شد.

با موفقیت این فیلم، راه برای فعالیت سینمایی شریف در خارج از کشور هموار شد. نقش اصلی بعدی شریف در اقتباس لین از رمان بوریس پاسترناک با نام «دکتر ژیواگو» بزرگ ترین موفقیت او محسوب می شود. شریف که از تحسین کنندگان این کتاب، داستانی عاشقانه در زمان انقلاب روسیه، بود از لین پرسید آیا می تواند نقش پاشا، فعال سیاسی را در این فیلم بازی کند و این کارگردان در کمال تعجب شریف، نقش اصلی را به او سپرد. احساس لین درست بود: زیبایی پر احساس شریف برای نقش یوری ژیواگو ایده آل بود، پزشک و شاعری که در میان نا آرامی ها و تلاطم های زمانه، بر سر دو راهی زندگی خانوادگی و اشتیاقش به لارا (جولی کریستی)، همسر پاشا، مانده است. این فیلم که با "تِم لارا" ساختۀ موریس ژار نیرویی دو چندان گرفته بود، یک موفقیت عظیم بود. شریف در این فیلم این شانس را داشت تا با پسرش طارق که نقش کودکی دکتر ژیواگو را بازی می کرد، وقت بیشتری بگذراند.

شریف بیش از یک نقش ماندگار دارد. یک کارگردان افسانه ای دیگر، ویلیام وایلر، برای انتخاب بازیگر نقش نیک آرنستاین، قمار بازی که فَنی برایس، قهرمان فیلم موزیکال دختر شوخ، را افسون می کند دچار مشکل شده بود. وایلر در غذاخوری کلمبیا پیکچرز متوجه شریف شد و نقش را به او واگذار کرد. جنگ شش روزۀ 1967 بین رژیم اشغالگر و دولت های همسایه از جمله مصر در زمان تولید فیلم باعث شد مطبوعات مصری خواستار لغو شهروندی شریف شوند، چرا که همبازی شریف در این فیلم، باربارا استرایسند یهودی و حامی اسراییل بود. استرایسند برای مهار بحران پیشقدم شد و گفت: «مصر عصبانی است؟ باید بشنوید عمه سارای من چه گفت؟» نمایش فیلم ادامه پیدا کرد و برای استرایسند در آغاز حرفۀ سینمایی اش جایزۀ اسکار و برای کلمبیا پیکچرز ثروت (این فیلم موفق ترین فیلم 1968 بود) به ارمغان آورد؛ و به شریف لقب مقاومت ناپذیر «دوست بد» و این شانس را داد تا در قسمت دوم این فیلم در 1975 نیز بازی کند.

آنچه که او آن را "زندگی مرد تنها" می نامید به جدایی او از همسرش در ۱۹۶۶ انجامید. و فیلم های بعدی او، به اعتراف خودش، پست و بی ارزش بودند؛ او و اتول به صورت توجیه ناپذیری در نقش افسران نازی در فیلم «شب ژنرال ها» (۱۹۶۷) ظاهر شدند. و اتفاق شرم آور دیگر او بازی در نقش گاوچران کلاه مشکی به نام کلرادو در فیلم پر ستارۀ «طلای مک کِنا» (۱۹۶۹) و بدتر از آن، نقش پارتیزان آرژانتینی چه گِوارا در «چه» (۱۹۶۹) بود که جک پلنس پنسیلوانیایی در آن نقش فیدل کاسترو را داشت.

سپس او به عنوان بازیکن بریج در سطح قهرمانی جهان، نوشتن در روزنامه و کتاب هایی در مورد بازی و وام دادن نام خود به بازی های ویدیویی، یک شغل دوم را شروع کرد. او به طرز قابل درکی گله می کرد: «ترجیح می دهم بریج بازی کنم تا این که در یک فیلم بد ظاهر شوم.» با این حال، زمانی که او بیشتر وقتش را پای بازی بریج می گذراند، چند فیلم خوب هم بازی کرد. در «سارقان» (1971)، شریف بر خلاف معمول در نقش منفی یک پلیس فاسد یونانی بازی کرد که به دنبال دزد جواهرات با بازی ژان پل بلموندو بود.

بلیک ادواردز در «هستۀ تمبر هندی» (1974) او را برای یک نقش روسی دیگر انتخاب کرد که این بار درگیر عشق و بازی های جاسوسی دوران جنگ سرد با مأمور انگلیسی با بازی جولی اندروز بود. در «نیروی تخریبی مهیب» (1974) در نقش ناخدای یک کشتی اقیانوس پیما که به همراه یک متخصص، ریچارد هریس، یک تهدید به بمب گذاری را مدیریت می کنند، بذله گو و به طور باور پذیری بی باک است. در فیلم های کمدی «پلنگ صورتی دو بار ضربه می زند» (1976) و «فوق محرمانه» (1984) نیز ایفای نقش کرده است.

آخرین فیلم موفق او در هالیوود در فیلم ماجراجویانۀ مسابقۀ اسب دوانی «هیدالگو» (۲۰۰۴) در نقش یک شیخ در مقابل ویگو مورتنسن بود و بعد ها فیلم حماسی ما قبل تاریخی «۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد» (۲۰۰۸) را روایت کرد.

شریف در «موسیو ابراهیم» (۲۰۰۳) نقش مغازه دار مسلمانی را بازی کرد که پسر بچۀ یهودی آواره ای (پییِر بولانژه) را زیر پر و بال خود می گیرد. او این نقش را از پر افتخار ترین نقش های خود می داند. وی برای این فیلم جایزۀ سزار دریافت کرد.

حقایقی در مورد عمر شریف که شاید ندانید:

۱. او در سال ۱۹۹۲، سه بار عمل جراحی بای پس قلب انجام داد و در سال ۱۹۹۴ یک حملۀ قلبی خفیف داشت. تا قبل از عمل بای پس، روزی ۱۰۰ نخ سیگار می کشید و بعد از جراحی به راحتی سیگار را ترک کرد.

2. در سال 1990 عضو هیأت داوران جشنواره فیلم ونیز بود.

۳. به خاطر مشت زدن به مأمور پارکینگ که حاضر نشده بود از او پول خرد اروپایی قبول کند، در دادگاه ایالات متحده در بورلی هیلز کالیفرنیا، به او حکم شد در یک دورۀ مدیریت خشم شرکت کند. شریف برای شنیدن حکم در دادگاه حاضر نشد.

4. شریف یکی از شش نفری است که جایزۀ گلدن گلوب بهترین بازیگر را بدون نامزدی اسکار در همان نقش برنده شده اند (برای دکتر ژیواگو در 1965).

۵. اتوبیوگرافی او با نام «مرد ابدی» در فرانسه در ۱۹۷۶ و یک سال بعد از آن در آمریکا چاپ شد.

6. در مصاحبه ای در مصر در اوایل سال های 1990 گفت که انتظار دارد نوه اش عمر شریف کوچک، بازیگر بزرگی شود.

۷. قصد داشت در آکادمی سلطنتی هنر های دراماتیک لندن تحصیل کند، اما قبل از این که به لندن سفر کند، یک تهیه کننده او را دید و نقش اول فیلم «درگیری در دره» (۱۹۵۴) را به او پیشنهاد کرد.

8. وی دوست نزدیک بازیگران مصری، احمد رمزی و فؤاد المهندس و کارگردان معروف یوسف شاهین بود.

9. چند نمایش در تئاتر های انگلیس اجرا کرد.

۱۰. او گفته است که بیشتر وقتش را بین ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰، برای بازی در فیلم های اروپایی و آمریکایی، دور از مصر و در هتل ها گذرانده است.

11. والدین و خواهرش در اسپانیا زندگی می کردند.

۱۲. در مصاحبه ای با تلویزیون مصر گفته است که همسر سابقش فاتن حمامه تنها عشق حقیقی او است.

13. او برای دلیدا خوانندۀ فرانسوی دوست خوبی بود.

۱۴. زمان امضای قرارداد برای «لارنس عربستان» (۱۹۶۲) با سَم اسپیگل، برای هفت فیلم و در ازای هر فیلم ۱۵۰۰۰ دلار قرارداد بست که تهیه کننده او را متقاعد کرده بود که این نرخ استاندارد آن دوره است. شش فیلم دیگر

عبارت بودند از «دکتر ژیواگو» (۱۹۶۵)، «اسب کهر را بنگر» (۱۹۶۴)، «شب ژنرال ها» (۱۹۶۷)، «چنگیز خان» (۱۹۶۵)، «طلای مک کنا» (۱۹۶۹) و «دختر شوخ» (۱۹۶۸).

15. در سال 2012، به آلزایمر مبتلا شد.

۱۶. در بحران سال ۱۹۵۶ کانال سوئز به عنوان شبه نظامی خدمت کرده بود، اما استفاده از تفنگ خود را بی معنی می دانست، چرا که دشمن به راحتی می توانست در جواب او آپارتمانش را با خاک یکسان کند. بعدها در مصاحبه ای با مجری بریتیش چت شو، مایکل پارکینسون، که در آن زمان در سوی دیگر جبهه در ارتش بریتانیا خدمت می کرده، خاطراتشان را از آن رویداد با هم مقایسه می کردند.

16. حدود سال های 2007 تا 2009، در مصاحبه ای در مصر گفت که «چه» (1969) یکی از بدترین فیلم های اوست. او گفت که در آن زمان نمی دانسته که فیلم توسط سیا تهیه می شود و قصد هتک حرمت سوسیالیست و انقلابی مشهوری مانند "چه" را دارد.

۱۷. ستارۀ سینمای بالیوود، دیلیپ کومار، ابتدا برای نقش شریف علی در نظر گرفته شده بود. او نقش را رد کرد و پس از آن دیوید لین این نقش را به عمر شریف داد و این نقش سکوی پرتابی شد برای او تا به صحنۀ جهانی وارد شود.