فیلم های معروف ولی اشتباه تاریخی!

دانستنیها: «اگر سینما در اختیارم بود، دنیا را فتح می کردم»؛ این جمله معروف را به جوزف استالین، رهبر نه چندان خوشنام شوروی سابق نسبت می دهند اما استالین با سینما می خواست چه بلایی سر دنیا و مردمانش بیاورد؟ تسخیر اذهان عمومی و رهبری افکار مردم دنیا شاید یکی از اهدافی بود که او در سر می پروراند؛ اما یکی از اهداف اصلی او می توانست دستکاری تاریخ به کمک سینما به نفع خود و حزب کمونیستی باشد که او رهبرش بود؛ اتفاقی که حالا حتی بدون حضور استالین هم هر از گاهی مشاهده می شود و می بینیم فیلم هایی هستندکه گاهی از روی نقشه از پیش تعیین شده و گاهی هم به بهانه جذاب شدن داستان، تاریخ و اتفاقات را تحریف می کنند یا تغییر می دهند. فهرست زیر معروفترین آثاری هستند که به نوعی مرتکب تحریف تاریخ شده اند.

پل رودخانه کوای (The Bridge on the River Kwai)
دیویدلین، ۱۹۵۷

پل رودخانه کوای فیلمی است درباره اتفاقات جنگ جهانی دوم؛ اما این بار داستان ما را به تایلند و زندانی می برد که توسط ژاپنی ها اداره می شود. زندانی های این زندان مجبورند روز و شب برای ساخت پلی که در جنگ نقش بسیار حیاتی برای ژاپن دارد کار کنند. در این میان افسر بریتانیایی به نام نیکلسون - که به تازگی به همراه سربازانش دستگیر شده اند- به جای طفره رفتن از زیر کار تمام سربازانش را به نحوی هدایت می کند که به همراه حفظ روحیه بهترین پل ممکن را بسازند.

دو اختلاف بین اتفاقات واقعی و اتفاقات داخل فیلم وجود دارد؛ اول اینکه اسم این افسر نیکلسون نبوده بلکه فیلیپ توسی نام داشته. دوم فیلم به زعم دوستان این افسر حیثیت او را زیر سوال برده است؛ چرا که تنها کاری که این افسر در طول زندانی بودنش انجام داد این بود که روحیه افرادش را بالا نگه دارد تا زنده بمانند نه اینکه ساخت پل را به پایان برساند.


گلادیاتور (Gladiator)
ریدلی اسکات، ۲۰۰۰

فیلم حماسی و پر از خون و خونریزی ریدلی اسکات - که راسل کروو خواکین فنیکس در آن بسیار درخشیدند - درباره امپراتوری به نام کومودوس است که به روم باستان فرمانروایی می کرد. اشتباه تاریخی ساخته اسکات به آنجایی برمی گردد که در فیلم، کومودوس (با بازی خواکین فنیکس) آدم بزدل و خائنی است که دست به هر کاری می زند تا به قدرت برسد و در این راه حتی به خواهرش هم رحم نمی کند اما در واقعیت چیزهای دیگری می خوانیم و می شنویم. به گفته تاریخ نویسان این امپراتور توانسته برای یک دهه به بهترین شکل ممکن بر روم حکمرانی کندو آب هم از آب تکان نخورد و اینکه این فرمانروا مثل نسخه فیلمی که در آن ظاهر شده، هیچ وقت پدرش مارکوس اورلیوس، امپراتور رم را سر به نیست نکرده؛ بلکه این بیماری آبله مرغان بوده که بلای جان پیرمرد شده.


شجاع دل (Braveheart)
مل گیبسون، ۱۹۹۵

یک فیلم حماسی دیگر و یک دستکاری تاریخی دیگر. در فیلم دیدنی و تماشایی شجاع دل، مل گیبسون بیشتر شبیه معلم جانشینی است که وقتی معلم تاریخ کلاسی نیامده، او در حالی که حالش چندان مناسب نیست هر جوری که دلش می خواهد به دانش آموزان بخت برگشته تاریخ درس می دهد اول اینکه برخلاف «ویلیام والاس» که در فیلم به تصویر کشیده شده - که یک یاغی است و بعدها به شجاع دلی از خانواده ای روستایی تبدیل می شود - در واقعیت این شخصیت از خانواده ای نجیب زاده بوده و حتی او را با لقب سر ویلیام والاس می شناختند. دوم اسم فیلم هست که بیش از اینکه متعلق به ویلیام والاس باشد به «رابرت بروس» (Robert the Bruce) برمی گردد که از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۲۹ میلادی پادشاه اسکاتلندبوده و اینکه برخلاف فیلم، رابرت هیچ وقت به بروس خیانتی نکرده؛ هر چند ممکناست برعکسش صدق کند.


لورنس عربستان (Lawrence of Arabia)
کارگردان: دیوید لین، ۱۹۶۲

لورنس عربستان ماجرای سفر افسری انگلیسی به نام توماس ادوارد لورنس به کشور عربستان در طول جنگ جهانی اول و متحول شدن این شخصیت در طی این دوره است که از قرار معلوم بر اساس اتفاقات واقعی که برای این افسر انگلیسی افتاده ساخته شده اما وقتی فیلم را با واقعیت ها تطبیق می دهیم متوجه می شویم آنقدرها هم این فیلم واقعیت ها را نشان نداده. برای مثال در آن سکانسی که خدمتکار لورنس یعنی «فرج» بر اثر ترکیدن اتفاقی یکی از چاشنی ها بدجوری آسیب می بیند، لورنس از روی ناچاری و از روی لطف مغز فرج را مهمان یک گلوله می کند تا بیشتر زجر نکشد ولی ماجرایی که در واقعیت رخ می دهد بدین شکل است که لورنس چنین لطفی را در حق نیروی زخمی اش نمی کند و فرج شکار یکی از نظامیان ترکی می شود.



پرل هاربر (Pearl Harbor)
کارگردان: مایکل بی، ۲۰۰۱

تاریخ ضربه سختی از مایکل بی و فیلمش «پرل هاربر» خورده؛ چرا که تیره و تارترین روز آمریکا را با کمک یک مثلث عشقی و چند انفجار بزرگ هالیوودی به یک روز پرافتخار و فراموش نشدنی تبدیل کرده.در این فیلم می شود اشتباهات تاریخی زیادی پیدا کرد که یکی از آنها زمان رسیدن خبر حمله ژاپنی ها به بندر پرل به دریاسالار کیمل است. در فیلم ما می بینیم که این خبر زمانی به دست کیمل می رسد که مشغول بازی گلف است اما در واقعیت آن روز کیمل خودش را آماده می کرد تا به دیدار ژنرال شورت برود تا مثل همیشه به بازی گلف بپردازند که خبر حمله ژاپنی ها این قرار را کنسل می کند.

از قرار معلوم هم ژاپنی ها چندین ساعت قبل از آغازت حمله خود به آمریکایی ها هشدار داده بودند که در صورت جدی نگرفتنشان به آنها حمله ور خواهند شد. همچنین در فیلم اولین خبر ارسالی از این حمله چند ساعت قبل از شروع حمله مخابره می شود اما در واقعیت این خبر زمانی به دست فرماندهان آمریکایی می رسد که حمله ژاپنی ها به کل تمام شده و بیشتر تجهیزات نظامی آنها از بین رفته. مثل اینکه سَرِ مایکل بی به خاطر انفجارهای فیلم خیلی شلوغ بوده و نتوانسته درست تاریخ را مطالعه کند.


جی اف کی (JFK)
کارگردان: الیور استون، ۱۹۹۱

پایه و اساس تریلر جنایی «جی اف کی» این است که سازمان های FBI و CIA هر چند ممکن است خودشان مستقیما دستی در ترور رئیس جمهور آمریکا، جان اف کندی نداشته باشند اما به یقین کمک حال تروریست یا تروریست ها بودند تا این اتفاق بیفتد و ضارب یا ضارب ها بتواند فرار کنند. واقعیتی که استون در فیلمش به نمایش در می آورد در دنیای واقعی شاید تئوری و حتی ایده ای ذهنی بیش نباشد و حتی بعضی از مدارکی که او به تصویر می کشد هم به طرز وقیحانه ای اشتباه هستند.

مثلا «دیوید فری» که یکی از متهمان این پرونده است که به زعم استوندر فیلم به دست داشتن در نقشه ترور اعتراف می کند. در حالی که همین شخص بنا به مدارک موجود هیچ وقت به این موضوع اعتراف نکرده و حتی پیشنهاد می دهد او را مقابل دستگاه دروغ سنج بگذجارند تا مشخص شود که دروغ نمی گوید.


300
کارگردان: زاک اسنایدر، ۲۰۰۶

زاک اسنایدر این فیلم پر از خون و خونریزی را بر اساس گرافیک نولی (رمان تصویری) از فرانک میلر که به همان اندازه خشن است، ساخته که می شود در آن به اندازه ۱۰۰ فیلم تاریخی اشتباه و تحریف پیدا کرد. فیل روایتگر جنگی تاریخی بین ۳۰۰ نیروی اسپارت به فرماندهی لئونیداس و ارتش بزرگ آن زمان ایران به فرماندهی خشایارشاه است که می خواهد به یونان لشکرکشی کند. در سخت ترین حالت ممکن باید بگوییم که در آن جنگ خشایارشاه نیروهای زیادی همراه خودشداشته اما در هیچ کجای تاریخ به ثبت نرسیده که در ارتشش نیروهایی داشته که نیمی انسان نیمی حیوان بودند! حتی در آن سمت این ماجرا هم وجودداردو موجودات تک چشم خودنمایی می کنند؛ در صورتی که چنین چیزهایی فقط می توانند در ذهن میلر وجود داشته باشند. همچنین مشکلان نامتعارف اخلاقی که در فیلم ادعا شده هم از آن چیزهایی است که باید کارگردان و نویسنده درباره آنها توضیح بدهند.


سقوط شاهین سیاه (Black Hawk Down)
کارگردان: ریدلی اسکات، ۲۰۰۱

باز هم ریدلی اسکات و باز هم تحریف تاریخ. این کارگردان فیلم جنگی سقوط شاهین سیاه را از روی کتابی به همین نام به قلم مارک باودن ساخته که در آن نیروهای آمریکایی به کشور سومالی حمله می کنند تا محمد فرح حسن عیدید را دستگیر کنند. حمله به این کشور و علت این حمله به درستی در فیل به تصویر کشیده شده اما بزرگترین مشکل تاریخی فیلم این است که در واقعیت آمریکایی ها به تنهایی این حمله را ترتیب نداده بودند و نیروهایی از پاکستان و مالزی در آن شرکت داشتند. به خاطر همین زیرآبی رفتن آمریکایی های در فیلم، صدای ژنرال عبداللطیف احمد، فرمانده نیروهای نظامی مالزی که به همراه نیروهایش در این عملیات شرکت کرده بود درآمد و گفت آمریکایی ها تمام اعتبارت این عملیات را به حساب خودشان گذاشتند؛ در حالی که نیروهای مالزی آنجا بودند تا آنها را از محل های خطرناک عبور دهند.



کمیته مجازات
جلال افشار

گاف دادن یعنی یک اشتباه سهوی اما یک وقت هایی کسی گاف نمی دهد؛ بلکه به عمد خودش چیزی را دستکاری می کند. مرحوم علی حاتمی هم جزو همین دسته دوم بود. او در مصاحبه معروفی که در سال های آغازین دهه ۶۰ با منوچهر نوذری اعتراف می کند که بسیاری اوقات برای جذابیت های بصری سینما و قشر سینمارو که برخلاف امروز، آن روزها بیشتر از طبقه پایین جامعه بودند سعی می کرده تاریخ را دستکاری کند.

یکی از معروف ترین نمونه هایش هم فیلم «کمیته مجازات» است که تدوین جدیدی بود از سریال «هزاردستان» همین کارگردان. تقریبا تمام شخصیت های کمیته مجازات تخیلی بودند؛ با این تفاوت که مابه ازای تاریخی داشتند. مثلا خان مظفر در حقیقت همان عبدالحسین میرزای فرمانفرما بود یا شعبان استخوانی همان شعبان جعفری (شعبان بی مخ) بود اما کارها و اتفاقاتی که واقعا در تاریخ رخ داده برای اینها جور دیگری بوده.


استرداد

یکی از جدیدترین فیلم هایی که اتفاقا آن هم مربوط به تاریخ معاصر است، فیلم «استرداد» به کارگرجدانی علی غفاری است. در این فیلم اشتباهاتی رخ داده که نشان می دهد کارگردان مشاوره تاریخی زیادی نداشته. در این فیلم تاکید بر دریافت غرامت ایران از شوروی در سال های پس از جنگ جهانی دوم است ولی در اتفاق اصلی اصلا بحث غرامت جنگی مطرح نبوده و واقعیت آن، دریافت طلب ایران است؛ یعنی ایران یک پولی به شوروی قرض داده و گفته به جای پول به من طلا بدهید و روس ها موافقت کرده اند؛ اما به دلایلی مدت ها از پس دادن این طلب پا پس کشیده اند تا اینکه پس از سقوط دولت مصدق و مرگ استالین، دولت خروشچف در توافقی با دولت وقت 11.5 تن طلا یعنی 955 شمش طلا از مرز جلفا همراه اسکورت مسلح به تهران آوردند و توسط بقانک ملی وقت صورتجلسه کردند.از دیگر گاف های این فیلم هم وجود افسر زن است؛ در حالی که در آن زمان اصلا نیروی زن در ارتش ایران وجود نداشت و تازه از دهه 40 اولین سربازان زن وارد ارتش وقت شدند.