کودکان ما، همراه خوب همنوعان معلولشان

ماهنامه سپیده دانایی - محمد ترکمان*: یکی از شاخص های رشد فرهنگی و اعتلای ارزش های هر ملتی، بستگی به میزان توجه آن ها به حقوق همه افراد جامعه به طور اعم و افراد معلول به طور اخص است. در این زمینه نقش والدین در انتقال صحیح این فرهنگ ارزش و اهمیت زیادی دارد. لازم است والدین به فرزندان خود یاد بدهند که چه طور با یک کودک معلول رفتار کنند. این مقاله راهنمای مفیدی در این مورد است.


۱- معلولیت را برای فرزندتان تعریف کنید

علیل، محدود به ویلچر، عقب مانده، خُل، دیوانه، ضعیف، ناتوان، ناقص، بیمار و بسیاری از واژه های نامناسب دیگر، تنها بخشی از کلماتی هستند که ممکن است برخی والدین برای اشاره به یک معلول استفاده کنند.این واژه ها م یتواند در برداشت کودک شما از فرد معلول تاثیر بگذارد. حتما شما هم شنیده اید که معلولیت، محدودیت نیست.

این جمله تکراری اما مهم، باید در تعریف اما از معلولیت گنجانده شود، به طوری که فرزندمان در تعریف معلولیت، بر ناتوانی و محدودیت تاکید نکند و به یاد داشته باشد که فرد معلول در درجه اول یک انسان است مانند همه انسان ها. شاید لازم باشد که تعریف معلولیت، انواع معلولیت و ویژگی های معلولان را برای فرزندتان توضیح دهید. بالابردن آگاهی اصلی ترین پل ارتباط بین ما و افراد معلول است.

۲- فرزندتان را ترغیب کنید تا ارتباط برقرار کند

شاید کودکتان از نحوه برقراری ارتباط با دوست معلول خود نگرانی هایی دارد و شاید هم منتظر همراهی و تایید والدینش برای دوست شدن است. از طرفی کودکان معلول، عموما کودکانی تنها هستند که در موقعیت های مختلف مانند موقعیت های آموزشی، دوستی ندارند. لازم است والدین، فرزند خود را ترغیب کنند تا با افزایش مهارت های ارتباطی، به سمت کودک معلول حرکت کند و به دور از دلسوزی و ترحم، با او ارتباط برقرار کند.

۳- یادش بدهید تا دوستش را متفاوت صدا کند

شاید شما هم دیده باشید که برخی برای خطاب کردن یک فرد معلول، از الفاظ نامناسبی استفاده می کنند مانند سارای یک چشم، علی معلول، الناز خُل و... این گونه خطاب ها برای کودکان معلول بسیار مخرب و آسیب زاست. پس برای فرزندتان خوب این مسئله را توجیه کنید که این گونه رفتار مناسب نیست و بهتر است برای خطاب کردن دوستش، مانند بقیه رفتار نکند و حتی خیلی خوب است که با تاکید بر توانمندی طرف مقابل، او را خطب کند مانند سارای هنرمند، علی خوش صدا، الناز خوش لباس و...

۴- همدلی را به کودک خود آموزش دهید

موثرترین اقدام برای بهینه سازی روابط کودکتا با افراد معلول، آموزش مهارت همدلی است. همدلی یعنی اینکه فرد بتواند مسائل دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارند، درک کند و برای نظرها و احساسات آن ها ارزش و احترام قائل شود. برای این منظور، ضمن تاکید بر اهمیت همدلی، سعی کنید با فرزندان خود به صورت بازی و ایفای نقش، تمرین هایی با کودکتان جهت انتقال این مهارت انجام دهید.


خوب گوش دادن به طرف مقابل، درک احساسات طرف مقابل، پذیرش، همراهی و... اجزای مهارت همدلی است که باید به فرزندتان انتقال دهید. به بیان ساده تر باید به او این مهارت را یاد دهید که خودش را جای طرف مقابل قرار دهد. با همین درک همدلانه است که فرزندتان در می یابد فرد معلول، درست مثل خودش احساس دارد؛ بنابراین همانطور باید با او رفتار کند که دوست دارد با خودش رفتار شود.

۵- به فرزندتان یاد دهید که با کودک معلول مشارکت کند

آشنایی فرزندان سالم با محدودیت ها و توانایی های فرد معلول و شرکت دادن آنها در فعالیت ها و کارها براساس ظرفیت و توان آنها، می تواند زمینه ارتباط اثربخش سالم را با کودک معلول فراهم کند. باید به کودک خود توصیه کنید در فالیت های مختلف از قبیل کارهای گروهی یا حتی ورزشی با دوست معلول خود مشارکت و با او در کارهای تیمی متناسب با توانمندی هایش همراهی کند. شاید لازم باشد در این زمینه برای او مثال هایی بزنید مثلا «اگر می خواهی یک روزنامه دیواری درست کنی، دوست معلول تو می تواند در تهیه گزارش ویژه کمک کند».

۶- به فرزندتان یاددهید که از آنان حمایت کند

متاسفانه شاهد این هستیم که در جمع های مختلف مانند مدرسه، کودکان معلول، اذیت و آزار می شوند. والدین باید آگاه باشند که اگر در جمع فرزندشان، فرد معلولی وجود دارد، فرزند خود را ترغیب کنند که از او حمایت کند و به دیگران نشان دهد که مراقب فرد معلول است.

۷- چند برنامه مشترک را برنامه ریزی کنید

لازم است همراه با فرزند خود چند برنامه مشترک برای شناخت بهتر کودکان معلول برنامه ریزی کنید. مثلا بازدید از مراکز نگهداری از این کودکان، یا بازدید از نمایشگاه توانمندی های این کودکان. اگر فرزندتان در مدرسه یا آموزشگاهی که هست، کودک معلولی وجود دارد از او بخواهید تا شما را با هم آشنا کند، با هم یک گردش کوچک داشته باشید و حتی می توانید هدیه ای بخرید تا فرزندتان به مناسبت خاصی به کودک معلول بدهد.

۸- رفتار مناسب فرزندتان را تحسین کنید

کودکان نیازمند توجه، حمایت و تحسین هستند. برای تقویت و تثبیت رفتارهای سالم و مثبت مانند کمک به افراد معلول، باید فرزند خود را تحسین کنید. وقتی می بینید کودکتان در پارک با کودکی معلول در حال بازی است، با زدن یک لبخند و گفتن آفرین، کودکتان را همراهی کنید تا برای تکرار این رفتارها، انگیزه بیشتری پیدا کند.


۹- خودتان الگو باشید

تمام این راهکارها زمانی جواب می دهد که خودتان هم در برخورد با افراد معلول، الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید. وقتی فرزندتان می بیند که مادرش در یک موسسه خیریه حمایتی عضو است، پدرش در اتوبوس جای خود را به یک فرد معلول می دهد، مادرش به فردی که روی ویلچر نشسته در عبور از یک جای سخت کمک می کند، پدرش در خرید نان اولویت را به فرد معلولی می دهد و... حتما از این رفتارها الگوی مناسبی خواهدگرفت.

همچنین به فرزند خود یاد بدهید

• در مسائل خصوصی کودک معلول وارد نشود مسائلی مانند علت معلولیت. به او یاد دهید که بهتر است در مورد معلولیت فرد تا زمانی که خودش نمی خواهد یا به بحث مرتبط نیست، صحبت نکند.

• به فرزندتان یاد بدهید که کودکان معلول برخی مواقع مجبورند کارها را آهسته تر انجام دهند و در این مواقع لازم است که صبر کند و به جای دوستش کار را انجام ندهد.

• به فرزندتان بگویید اگر در برخورد با کودک معلول اشتباه کرد، آرامش خود را حفظ کند و حتما معذرت خواهی بکند. نیازی به احساس گناه داشت یا هول شدن نیست.

• همیشه سعی کند بدون در نظر گرفتن معلولیت، مانند یک فرد عادی با طرف مقابل برخورد کند. مگر در مواردی که معلولیت فرد، باعث ایجاد مشکل خاصی شود.

* دانشجوی دکتری تخصصی روان شناسی