غول آلرژي را در شيشه كنيم

مجله شهرزاد: بوي علف تازه را دوست داريد؟ هوا كه بهاري مي‌شود دوست داريد دست كودك‌تان را بگيريد و در پارك قدم بزنيد؟ كلا بوي بهار را دوست داريد اما با نخستين نفس عميق در هواي بهاري عطسه‌تان شروع مي‌شود؟ آب بيني‌تان راه مي‌افتد و تازه بايد خارش چشم و بهانه‌گيري كودك‌تان راكه او هم دچار همين علائم شده هم تحمل كنيد؟ جاي تعجب نيست. حساسيت بهاره بيماري بسيار شايعي است؛ آن‌قدر كه ديگر مردم آن‌ را بيماري نمي‌دانند و مثل آمدن پرستوها، آبريزش بيني هم براي‌شان نشانه آمدن بهار است.

آلرژي بهاره و تب يونجه شايع‌ترين مشكلات كودكان و نوزادان در فصل بهار است. شايع‌ترين علائم اين مشكلات هم كيپ شدن بيني، افزايش ترشحات آن، عطسه، خارش مخاطات چشم، بيني و دهان، گلو درد و سرفه‌هاي خشك براي خارش گلو است. اين علائم ممكن است در شب و هنگام صبح بيشتر باشند. علت اصلي اين آلرژي فصلي همان گرده‌ها و بقيه مواد حساسيت‌زايي هستند كه در اين زمان از سال به وفور در محيط يافت مي‌شوند.

گرده‌اي مزاحم

ورود يك گرده بسيار ريز و غيرقابل ديد يك درخت به مخاط بيني، ابتدا باعث تحريك مختصر در سيستم ايمني مي‌شود. با ورود بيشتر اين گرده‌ها، سيستم ايمني و سلول‌هاي آن شروع به ساختن آنتي‌بادي عليه اين گرده‌ها مي‌كنند. آنتي‌بادي‌ها به ريه، چشم و بيني منتقل مي‌شوند و سلول‌هايي به نام ماست‌سل را فعال مي‌كنند. در واقع اين آنتي‌بادي‌ها، پيامي از طرف سيستم ايمني براي ماست‌سل‌هاست كه درصورت مواجهه مجدد با گرده‌ها به آنها واكنش نشان دهند.

با ورود مجدد اين گرده‌ها به بدن، اين بار بدن كه كاملا خود را براي اين مواجهه آماده كرده است يك واكنش تمام عيار نشان مي‌دهد. تمام ماست‌سل‌ها در بيني، چشم و ريه شروع به ترشح يك ماده شيميايي به نام هيستامين مي‌كنند كه باعث تحريك و التهاب اين اعضا مي‌شود. تحريك و التهاب مخاط اين اعضا، همان چيزي است كه ما آن را به‌عنوان علائم آزاردهنده حساسيت فصلي مي‌شناسيم.

اثرات اين تركيب

نخستين جايي كه گرده‌ها تحريك مي‌كنند مخاط بيني و بعد مخاط چشم است. به همين دليل نخستين علامت حساسيت، خارش بيني، چشم، سقف دهان و ته حلق است. اين خارش ممكن است ناگهاني يا تدريجي باشد اما به‌تدريج علائم ديگري مانند اشك‌ريزي و آبريزش بيني هم به آن اضافه مي‌شود. خارش ته حلق ممكن است آنقدر شديد باشد كه خود را به‌صورت خارش گوش هم نشان بدهد. بعد از اشك‌ريزي شديد، پلك‌ها متورم و قرمز مي‌شوند.

در اثر آبريزش بيني هم پره‌هاي بيني متورم، ملتهب و قرمز مي‌شوند و به خاطر ماليدن زياد ممكن است قسمت‌هاي بيروني‌شان دچار خشكي و پوسته‌ريزي شود. سردرد، سرفه، عطسه، خس‌خس سينه، تحريك‌پذيري، خواب‌آلودگي، افسردگي، كاهش اشتها و گاهي اوقات حتي بي‌خوابي هم مي‌توانند از علائم ديگر بيماري باشند. اما به‌طور كلي اغلب بيماران خارش، آبريزش و عطسه را به‌عنوان علائم اصلي ذكر مي‌كنند.

به غيراز علائم شايع حساسيت كه گفته شد و در اغلب بزرگسالان هم ديده مي‌شود، در كودكان يك علامت ديگر وجود دارد كه به «سلام آلرژي» معروف است. اين حالت كه با خاراندن بيني با كف دست و به سمت بالا است، نشان‌دهنده حساسيت و خارش مخاطات ناشي از آن است. در اثر اين حركت ممكن است ترك‌هايي در پوست پايين بيني و گوشه لب‌ها هم ايجاد شود. احتقان ناشي از آلرژي در بيني و درصورت همچنين باعث پرخون شدن عروق اطراف چشم مي‌شود كه در اثر آن دور چشم حلقه‌هاي تيره رنگي به‌وجود مي‌آيند و زير چشم هميشه كبود به‌نظر مي‌رسد.

مادران آلرژيك، كودكان آلرژيك

آلرژي بهاره يك بيماري ارثي است و زمينه ژنتيك دارد. به همين دليل مادراني كه سابقه آلرژي دارند بايد بيشتر مراقب فرزندان خود باشند. از طرفي كودكاني كه مبتلا به بيماري‌هايي مانند آسم و اگزما هستند هم بيشتر احتمال ابتلا به آلرژي فصلي را دارند. اين رابطه بين بيماري‌ها حالت معكوس هم دارد، يعني در كودكاني كه آلرژي دارند احتمال اين‌كه بعدها دچار آسم شوند بيشتر است. به غير از زمينه ژنتيك بايد عوامل محيطي را هم در ابتلا به آلرژي مؤثر دانست. بررسي‌ها نشان داده‌اند كودكاني كه در معرض دود سيگار يا آلودگي هوا هستند يا در منزل حيوان خانگي مانند گربه يا پرنده دارند بيشتر ممكن است دچار آلرژي شوند چون هركدام از موارد ذكر شده، خود از اصلي‌ترين منابع مواد آلرژي‌زا هستند.

خود آلرژي و علائم آن به تنهايي آزاردهنده نيستند بلكه نگراني كه وجود دارد اين است كه اين بيماري مي‌تواند زمينه‌ساز مشكلات بعدي براي كودكان باشد؛ عفونت‌هاي سينوس در اثر احتقان هميشگي بيني و سينوس‌ها و گرفته بودن مسير هوايي، عفونت گوش و همچنين اختلال تمركز در مدرسه به‌علت داروهاي ضد‌حساسيت يا خود علائم بيماري و در آخر، بدتر شدن علائم آسم و اگزما همه از عوارض آزارنده آلرژي فصلي هستند.

چطور درمانش كنيد؟

بهترين روش درمان اين بيماري جلوگيري از مواجهه كودك با عوامل آلرژي زاست. در زمان آلرژي فصلي پنجره‌هاي خانه را بسته نگه داريد. از بازي كردن كودك در هواي آزاد به‌خصوص زماني كه باد مي‌آيد يا هنگام گرده‌ريزي درختان در صبح جلوگيري كنيد. براي تهويه خانه فيلتر‌هاي ضد‌حساسيت تهيه كنيد و به هيچ وجه كودك را در معرض دود سيگار يا مواد حساسيت‌زاي مشابه، مانند شمع‌هاي معطر يا شومينه‌هاي هيزمي قرار ندهيد.

مراقب عوارض داروها باشيد

درصورت پاسخ نگرفتن از آنتي‌هيستامين‌ها بايد به سراغ كورتون‌ها رفت. داروهاي كورتيكو استروئيد اغلب با نسخه پزشك تهيه مي‌شوند. استفاده از كورتون خوراكي يا تزريقي، به‌خصوص تزريق آمپول طولاني‌اثر كورتون مي‌تواند تا حد زيادي علائم را تخفيف دهد. باز هم بايد به‌خاطر داشت مصرف زياده از حد كورتون عوارض شديدتري از يك حساسيت فصلي ساده دارد. براي كساني كه علائم شديد آلرژي آزارشان مي‌دهد، پزشكان، آلرژن ايمونوتراپي يا حساسيت‌زدايي را توصيه مي‌كنند.

استفاده از تزريق‌هاي مكرر و منظم آمپول‌هاي خاص باعث حساسيت‌زدايي سيستم ايمني به گرده‌ها، غبارها و مواد آلرژن مختلف مي‌شود. البته اين درمان بعد از پايان فصل گرده‌ريزي انجام مي‌شود و تاثير آن براي فصل بعد خواهد بود. تا آن زمان بيمار بايد از همان درمان‌هاي رايج استفاده كند. قطره‌هاي چشمي براي رفع قرمزي چشم و اسپري‌ها و قطره‌هاي بيني آنتي‌هيستامين يا كورتوني براي رفع التهاب مسير تنفسي هم از داروهايي است كه در زمان حساسيت فصلي مصرف مي‌شود.

نكات مهم

براي پيشگيري و كنترل بهتر بيماري در فرزندتان نكات زير را به خاطر داشته باشيد:

- در زمان گرده‌ريزي درختان در داخل خانه بمانيد. بيشترين مقدار گرده‌ريزي حوالي ساعت 5 تا 10 صبح انجام مي‌شود. در فصل بهار ورزش صبحگاهي را كمي ديرتر انجام دهيد.

- با اينكه هوا هنوز سرد است اما مي‌توانيد براي تميز كردن هواي خانه از تهويه كولر استفاده كنيد اما قبل از اين كار فيلتر كولر را چك كنيد.

- هنگام بيرون رفتن از خانه، سعي كنيد ماسك بزنيد يا فقط درون وسايل نقليه با شيشه‌هاي بسته حركت كنيد.

- در مواقعي كه در خانه نيستيد، پنجره‌ها را ببنديد. يك توفان بهاري مي‌تواند دريايي از گرده را وارد فضاي اتاق كند. گرده‌هايي كه اصلا ديده نمي‌شوند.

- سعي كنيد در فصل بهار فرش‌هاي‌تان را بتكانيد يا اصلا آنها را به كناري بگذاريد. پرز فرش‌ها تا مدت‌ها گرد گياهان را در خود نگه مي‌دارند.

- زودتر از مواقع معمول ملحفه‌ها و روبالشي‌ها را عوض كنيد.

- به هيچ وجه لباس‌هاي‌تان را در هواي آزاد خشك نكنيد، چون پر از گرده گياهان خواهند شد.

- روزهايي كه هوا خشك است و باد مي‌وزد از خانه خارج نشويد. سعي كنيد روزهاي باراني و نمناك را براي اين كار انتخاب كنيد.

- سعي كنيد از محيط‌هايي كه چمن اصلاح شده دارد دوري كنيد. چمن پارك‌ها بيشتر در اول صبح يا اواخر شب اصلاح مي‌شوند و فضا را پر از گرده‌هاي ريز علف مي‌كنند.

- گلدان‌ها و گياهاني را كه به آن‌ها حساسيت داريد وارد آپارتمان يا پاگرد پله‌ها نكنيد.

- حيوانات خانگي مي‌توانند يك عامل بسيار مهم در به‌وجود آمدن حساسيت فصلي يا دائم باشند.

- گرد و غبار در رختخواب‌ها هم مي‌تواند باعث به‌وجود آمدن آلرژي شود. رختخواب‌ها را در خشكشويي بشوييد.

توجه داشته باشيد كه حتي در كساني كه آلرژي در آنها زمينه ارثي دارد، رعايت اين نكات و مواجه نشدن با مواد آلرژي‌زا مي‌تواند تا حد زيادي از به‌وجود آمدن بيماري جلوگيري كند و علائم آن‌ را هم كنترل كند.