گران ترین مواد مورد استفاده در دنیا

مجله همشهری دانستنیها - مهران باقی: در ذهن بسیاری از ما، «طلا» به شکل غیرقابل باوری گران قیمت و ارزشمند است. اما در بین ماده های موجود در دنیا، گرانی صرفا منحصر به طلا و دیگر سنگ های قیمتی ای که برای خودشان شهرتی دست و پا کرده اند، نیست. دامنه موادی که نامشان زیر عنوان گران ترین ها ثبت شده، بسیار متنوع و گسترده تر از این حرف هاست و از مواد خوراکی و آرایشی تا بعضی از مخدرها و محرک ها و مواد صنعتی را در بر می گیرد. بدون مناسبت خاصی، می رویم سراغ ۱۹ مورد از گران ترین مواد موجود در دنیا و دلیل ذی قیمت بودن آن ها را کمی تا قسمتی بررسی می کنیم. البته نیاز به توضیح است که این فهرست الزاما کامل نیست و موارد دیگری هم آن وسط ها وجود دارد، اما ما تلاش کرده ایم تا فهرست انتخابیمان تا حد ممکن متنوع و جذاب باشد.

زعفران : گرمی ۱۱ دلار

افتخاری دیگر برای کشور ما. یکی از قیمتی ترین صادرات کشور که متاسفانه انحصار صادرات آن هم دارد از دست ما خارج می شود، در این فهرست قرار دارد: زعفران عزیز. قسمت کلیدی و مورد استفاده این گیاه، انتهای خامه و کلاله سه شاخه آن است. زعفران علاوه بر طعم و رنگی دهی بی نظیر به غذاهای مختلف، خاصیت نشاط آوری و ضدافسردگی هم دارد.

• اسپانیا بدون حتی یک تن تولید زعفران، در سال 1393 حدود 100 تن زعفران صادر کرده است.
• امارات هم حتی یک مزرعه زعفران ندارد، اما در زمره صادرکنندگان عمده این محصول است.
• بدتراز همه این که چین هم به کشت گلخانه ای زعفران بنجل روی آورده است.

قارچ دنبلان: گرمی 5 دلار

نوعی خوراکی کمیاب و گران قیمت است که در گونه های مختلف به رنگ های قرمز، سفید، خاکستری، بنفش و سیاه پیدا می شود، اما دو نوع سیاه و سفید آن لذیذتر و گران تر است. این قارچ بیشتر در رستوران ها و صنایع غذایی، تهیه انواع سس، تولید روغن های معطر و البته صنایع داروسازی استفاده می شود. «بریلاسوارین» سرآشپز مشهور فرانسوی، دنبلان کوهی سفید را «الماس آشپزخانه» نامیده است.

• پیدا کردن این قارچ آن قدر اهمیت دارد که برخی از کشاورزان از «خوک های دنبلان یاب» برای یافتن آن استفاده می کنند.
• در جشنواره ای در تولوز فرانسه به یابنده بزرگ ترین قارچ دنبلان جایزه نیم میلیون دلاری می دهند.
• در ایران خودمان و در شهر یامچی آذربایجان شرقی هم یک بار در سال ۱۳۸۹، جایزه ای صد میلیون تومانی برای یابنده بزرگ ترین قارچ در نظر گرفته شد و جایزه به فردی رسید که قارچی ۳.۵ کیلویی پیدا کرده بود.

خاویار بلوگای ایران: گرمی ۳۵ دلار

هرجا سخن از خوردنی های گرانبهاست، نام مرز پرگهر آن جا می درخشد. از بین کسانی که شانس چشیدن خاویار را داشته اند، عده ای از آن بدشان آمده است و عده ای هم به شکلی اغراق آمیز آن را فوق العاده لذیذ خوانده اند. بحث ذائقه ها را که بگذاریم کنار، خاویار بلوگای ایران (مشهور به الماس) که حاصل زحمت و تخم گذاری فیل ماهی های مظلوم و در معرض انقراض دریای خزر است، از جمله لاکچری ترین مزه ها و اشتهاآورهای دنیاست.

• نمونه های از این ماهی با وزن ۱۴۰۰ کیلو و سن بیشتر از ۱۰۰ سال صید شده است.
• فیل ماهی یا بلوگا، بین چهارده تا هفده سالگی بالغ می شود و هر دو سه سال یک بار، تخم ریزی می کند.
• رکورد صید این ماهی در ایران، یک بلوگای ۱۲۵۰ کیلوگرمی بود که از آن ۲۳۰ کیلو خاویار طلایی حاصل شد.

طلا: حدودا گرمی ۴۰ دلار

رسیدیم به سلبریتی ترین ماده این فهرست؛ این فلز نرم، چگال و شکل پذیر که خیلی ها را دنبال خودش کشانده و به کشتن داده و سرقت ها و جنایات وحشتناکی را در دنیا رقم زده است. طلا به غیر از مصرف در صنعت جواهرسازی، به دلیل رسانایی بالا و مقاومت زیاد در برابر خوردگی و فرسودگی، فلزی محبوب در صنایع گوناگون مانند صنایع غذایی، پزشکی، تولیدات شیمیایی و دیگر حوزه هاست.

• طلا شکل پذیرترین ماده است، به طوری که یک گرم از آن را می توان آن قدر چکش زد تا به اندازه یک ورق با مساحت یک مترمربع پهن شود.
• طلا در طبیعت معمولا در میان سنگ های آتشفشانی و گاهی در رسوبات دریاچه ها و رودخانه ها یافت می شود.
• یک کانی به نام «پیریت آهن» به رنگ طلایی وجود دارد که خیلی ها را فریب داده. این کانی را «طلای احمق ها» می نامند.

رادیم: گرمی ۴۵ دلار

عنصری شیمیایی و رادیواکتیو در گروه فلزات قلیایی خاکی با عدد اتمی ۸۸ و نشان Ra و به رنگ سفید درخشان. زمانی رادیم کاربرد وسیعی داشت و به عنوان ماده ای شفابخش، از خمیردندان گرفته تا ساخت رنگ های شب تاب استفاده می شد؛ اما بعدها سرطان زا بودن این ماده اثبات شد. با وجود این، کشف رادیم منجر به دگرگونی های اساسی در دانش بشر درباره خواص و ساخت ماده و البته شناخت و دستیابی به انرژی اتمی شد.

• رادیم در شکل رادیم کلرید در سال ۱۸۹۸ (۱۲۷۷) و به دست «ماری» و «پیر کوری» کشف شد.
• استخراج رادیم از سنگ معدن هایی که حاوی آن هستند، بسیار دشوار است.
• نیمه عمر این عنصر زیاد و حدود ۱۶۰۰ سال است.

شاخ کرگدن: گرمی ۵۵ دلار

درست است، شاخ این جانور سنگین وزن، بدبدن و بینوا هم در این فهرست قرار دارد. یک زمانی در ویتنام شایع شد که گرد حاصل از شاخ کرگدن به درمان سرطان کمک می کند و استفاده از آن خواص دارویی دارد. این شایعات و برخی از افسانه های چینی قدیمی، افراد بی فکر را به فکر کشتار بی رحمانه کرگدن ها و تجارت شاخشان انداخت، اما واقعیت این است که شاخ کرگدن مانند مو و ناخن انسان تنها از کراتین ساخته شده است و خواصی که برای آن ذکر شده، حاصل شایعات و توهماتی است که به وسیله افراد سودجو رواج پیدا می کند.

• نسل کرگدن سیاه غرب آفریقا، منقرض شده و سرنوشت مشابهی در انتظار کرگدن سفید بومی آفریقای مرکزی است.
• بدبختانه استفاده از پودر شاخ کرگدن به عنوان ماده مخدر مورد علاقه میلیونرها رواج پیدا کرده است.
• دیوانگانی که این ماده را به عنوان مخدر مصرف می کنند، اعتقاد دارند که شاخه کرگدن ظرفیت کبد برای پذیرش الکل را افزایش می دهد.

پلاتین: گرمی ۴۸ دلار

یک فلز و عنصر شیمیایی از گروه فلزات واسطه به رنگ سفید- خاکستری که چگال، رسانا و شکل پذیر است. پلاتین از باارزش ترین فلزات گرانبهاست و از آن علاوه بر صنعت جواهرسازی، به عنوان کاتالیزور در آزمایش های علمی هم استفاده می کنند. ابزارهای مخصوص آزمایشگاهی، اتصال های الکتریکی و الکترودها، تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی، پوشش موشک ها و سوخت موتور جت از دیگر موارد استفاده این فلز هستند.

• پلاتین از نادرترین عناصر در پوسته زمین و فراوانی آن تنها پنج در میلیارد است.
• قیمت پلاتین از طلا نوسان بیشتری دارد. این فلز معمولا در وضعیت ثبات و رشد اقتصادی گران تر از طلاست و قیمت آن تا دو برابر طلا می رسد، اما در دوره های بی ثباتی اقتصادی گاهی از طلا ارزان تر می شود، چرا که پلاتین در درجه اول کاربرد صنعتی دارد و در زمان رشد اقتصادی تقاضای آن افزایش پیدا می کند.
• پلاتین در ساخت دریچه های جایگزین برای قلب، کاربرد دارد.

کرم دولامر: گرمی ۷۰ دلار

کرم «dela Mer» به معنی کرم دریا، احتمالا گران قیمت ترین کرم پوست در جهان است که به وسیله کمپانی جواهرسازی مشهور «Boucheron» ساخته شده است. این کمپانی مدعی است که این کرم، تاثیر معجزه آسایی در رفع چین و چروک و زدودن آثار کهولت از صورت دارد.

• این کرم در حجم ۱۰۰ میلی و تنها به تعداد ۱۰ عدد تولید شده است.
• قیمت هر قوطی این کرم، 20 هزار دلار است.

هرویین: گرمی 110 دلار

دی استیل مورفین یا هرویین، یکی از قوی ترین و خانه خراب کن ترین مخدرهای موجود در دنیاست که از مورفین گرفته می شود و شدیدا اعتیادآور است. هرویین، روزگاری خواص درمانی و دارویی داشت و به عنوان مسکنی بسیار قوی برای کاهش زجر مبتلایان به بیماری های لاعلاج مورد استفاده پزشکان بود، اما قیمت بالای آن به دلیل تبدیل شدنش به یکی از پرمصرف ترین و سودآورترین مخدرهای دنیا برای سوداگران مرگ است.

• هرویین از واژه یونانی هیرو به معنی قهرمان گرفته شده است.
• هرویین سطح تستوسترون در بدن را به شکل محسوسی پایین می آورد و علاوه بر کاهش شدید میل جنسی، به پوکی استخوان منجر می شود.
• مجازات قاچاق و حمل هرویین در همه کشورهای دنیا، بسیار سنگین (اعدام و حبس ابد) است.
• ۸.۹ درصد از میزان قاچاق مخدرها در دنیا، به قاچاق هرویین اختصاص دارد.

مت آمفتامین: گرمی 120 دلار

مفت آمفتامین که در ایران به اسم «شیشه» معروف است، یکی از محرک های شدیدا مخرب و اعتیاد آور اعصاب است که با تاثیر مستقیم بر ساز و کارهای مغز، در فرد مصرف کننده احساس شادی و هیجان ایجاد می کند. تاثیرات مخرب روانی مفت آمفتامین به مرور زمان و در قالب افسردگی شدید و بروز اسکیزوفرنی در فرد نمایان می شود.

• اصلی ترین کاربرد دارویی ترکیبات آمفتامین در درمان بیش فعالی است، هر چند گاه در درمان نارکولپسی (حملات خواب) و چاقی های مقاوم به درمان هم از آن ها استفاده می شود.
• این ماده در سال ۱۸۹۳ (۱۲۷۲) در ژاپن ساخته شد. در زمان جنگ جهانی دوم به وسیله سربازان ژاپنی، آمریکایی و آلمانی برای برطرف کردن خستگی و افزایش انرژی استفاده می شد.
• در ایران قبل از سال 1386 مصرف شیشه بسیار حدود بود و در مطالعه بررسی سریع وضعیت سوءمصرف مواد در ایران که در سال 1383 انجام شد، هیچ موردی از مصرف پیدا نشد. اما چند سال بعد، کشور ما به پنجمین مصرف کننده شیشه در دنیا تبدیل شد.
• اوج مصرف شیشه از سال ۱۳۸۷ و همزمان با تولید داخلی آن به شکلی بسیار بی کیفیت و ناخالص آغاز شد. از آن زمان به بعد قیمت شیشه به شدت کاهش پیدا کرد و از گرمی ۱۲۰ هزار تومان به ۲۵ هزار تومان در سال ۱۳۸۸ و به حدود هشت هزار تومان در پاییز ۱۳۸۹ رسید. اما این روزها با گران شدن آن، مصرف شیشه کاهش پیدا کرده است.

کوکایین: گرمی 600 دلار

آلکالوییدی (نوعی ترکیب آلی نیتروژن دار) است که از برگ های درخت کوکا استخراج می شود و یک محرک قوی و مورد مصرف ثروتمندان است. برگ گیاه اریتروکسیلون کوکا (Eryuhroxylon Coca) از دوران باستان در آمریکای جنوبی برای مراسم های مذهبی و اجتماعی، جادوگری، شادی آوری و پزشکی (بیشتر اوقات برای افزایش تحمل، بالا بردن احساس خوب شدن، کم کردن خستگی و بالا بردن قوای جسمی، ایجاد سرخوشی و کم کردن گرسنگی) مصرف می شد.

• فروید به عنوان یک محقق پزشکی هنوز از اثرات ناخوشایند کوکایین خبر نداشت و از مصرف کنندگان و طرفداران آن به عنوان محرک و مسکن بود.
• آزمایش روی موش ها نشان داده که جنس مونث در مقایسه با جنس مذکر نسبت به کوکایین از حساسیت بیشتری برخوردار است.
• میزان درآمدهای تجارت جهانی مواد مخدر سالانه 600 میلیارد دلار است که 13 درصد از این رقم هنگفت، یک راست می رود توی جیب قاچاقچیان کوکایین.

ال اس دی: گرمی ۴۰۰۰ دلار

«ال اس دی» با نام شیمیایی اسید لایزرژیک دی اتیل آمید، معروف ترین دارو در دسته روان گردان هاست. ال اس دی، اولین بار در سال 1938 (1317) به دست یک شیمیدان سوییسی به نام «آلبرت هافمن» که به امید دست یافتن به دارویی جدید، انواع ترکیبات ارگوت را آزمایش می کرد، ساخته شد. اما خواص آن تا زمانی که دکتر هافمن خود شخصا آن را مصرف نکرده بود، کشف نشد. این ماده در دهه های مختلف به طور گسترده برای مصارف تفریحی و درمانی مورد استفاده قرار گرفته است.

• ال اس دی به صورت معمول به شکل تکه کاغذهای مربعی بسیار کوچک است.
• این ماده توهمات دیداری و شنیداری واضح و شدیدی به همراه دارد و اثرات آن بسته میزان مصرف، شخصیت مصرف کننده و محیط متفاوت و غیرقابل پیش بینی است.
• «وقتی که روی تختخوابم دراز کشیدم در عالم هذیان غوطه ور شدم. تمام اثاث خانه به دنبال هم حرکت می کردند و پیوسته تغییر رنگ می دادند. به نظرم می آمد که ستارگان آبی رنگ آسمان روی سقف خانه های شهر فرو می ریزند.» این جملات دکتر هافمن بعد از اولین نوبت مصرف ال اس دی است.

پلوتونیم: گرمی 4000 دلار

یک عنصر شیمیایی فلزی و رادیواکتیوی دیگر. پلوتونیم در سال ۱۹۴۰ (۱۳۱۹) به وسیله دکتر «گلن سیبورگ» (Glenn T. Seaborg)، «ادوین متیسون مک میلان» (Edwin Mc Millan) و همکارانش از طریق بمباران نوترونی اورانیم در سیکلوترون (شتاب دهنده حلقوی) «دانشگاه کالیفرنیا برکلی» کشف شد. اما این کشف به خاطر عوارض مخربش تا مدت ها سری باقی ماند. پلوتونیم یکی از مواد مهم شکافت هسته ای در سلاح های هسته ای پیشرفته است. باید احتیاط های لازم را برای جلوگیری از جمع شدن مقداری پلوتونیم که به جرم بحرانی نزدیک می شود، به عمل آورد، چرا که این مقدار از پلوتونیم خود به خود واکنش های شکافت هسته ای تولید می کند.

• این عنصر با توجه به کشف سیاره کوتوله پلوتو که درست بعد از نپتون کشف شد، پلوتونیم نام گرفت.
• گاهی اوقات از پلوتونیم با عنوان سم ترین ماده شناخته شده موثر بر انسان نام برده می شود، اما به واقع تنها یک مورد مرگ انسان به خاطر مجاورت با پلوتونیم گزارش شده است.
• اگر مقدار زیادی از پلوتونیم در جایی جمعش دود، به خاطر ساطع کردن انرژی آلفا به قدری گرم می شود که نمی توان آن را لمس کرد.

تافیت: گرمی ۲۰۰۰۰ دلار

سنگ تافیت که به صورت بی رنگ و بنفش کم رنگ یافت می شود، در سال 1945 (1324) کشف شد. اولین سنگ تافیت به روش های مرسوم مانند کند و کاو در معدن یافت نشد؛ درواقع تافیت نوع سنگ تراش خورده بود که با سنگ اسپینل (لعل بدخشان) اشتباه گرفته می شد. در حال حاضر تعداد اندکی از این سنگ در اختیار مردم است که عمدتا از کشورهای سری‌لانکا و تانزانیا می آید.

• نام این سنگ به افتخار کاشف آن یعنی «ریچارد تافی» انتخاب شده است.
• این سنگ یک میلیون بار کمیاب تر از الماس است.
• از تافیت با وجود ساختار غیرانعطاف پذیر و محکمش، در صنعت جواهرسازی استفاده می شود.

تریتیم: گرمی ۳۰۰۰۰ دلار

تریتیم به ایزتوپی از هیدروژن می گویند که عدد جرمی آن سه است، یعنی متشکل از یک پروتون و دو نوترون است. از این ماده بیشتر برای ساخت موادی که از خود نور منتشر می کنند، استفاده می شود، مانند صفحه ساعت و تابلوهای شبرنگ نشان دهنده محل خروج در مکان های عمومی مثل سینما.

• الکترون های منتشرشده از فروپاشی رادیواکتیو در مقدار بسیار کمی از تریتیم، منجر به تشکیل نور شبرنگ می شود.
• در ایالات متحده آمریکا، بیش از دو میبیون تابلوی خروج ساخته شده از تریتیم وجود دارد.
• دانشمندان معتقدند که با ترکیب ۵۰ درصدی تریتیم و دوتریم، تولید ۵۰۰ برابری انرژی در مقایسه با انرژی هسته ای امروزی ممکن خواهدشد.

پینیت: گرمی ۳۰۰۰۰۰ دلار

یک سنگ معدن بوراتی فوق العاده قیمتی است که در دهه 50 میلادی (1330) به وسیله یک معدن شناس انگلیسی به نام «آرتور پینیت» در میانمار کشف شد و به همین دلیل «پینین» نام گذاری شد. پینیت، امروزه به اندازه گذشته کمیاب نیست و معدن جدیدی از آن در کشور میانمار کشف شده، اما با این حال همچنان یکی از کمیاب ترین سنگ های قیمتی در جهان است.

• در سال ۲۰۰۵ (۱۳۸۴) کتاب رکوردهای جهانی گینس پیتیت را به عنوان کمیاب ترین سنگ قیمتی جهان معرفی کرد.
• تنها چند تکه از این سنگ در مجموعه های شخصی وجود دارد و باقی سنگ های موجود در موزه هایی در انگلستان، آمریکا و سوییس نگهداری می شوند.

الماس: قیراطی 65000 دلار

الماس، یکی از سنگ های قیمتی است که بهطور طبیعی تحت فشارهای زیاد اعماق زمین و در زمانی طولانی شکل می گیرد. اما در آزمایشگاه و به کمک دو فرایند مجاز (فشار بالا، دما بالا) در زمانی بسیار کوتاه تر هم می توان الماس تولید کرد. الماس های زینتی مصنوعی بخش کوچک و پرسودی از صنعت الماس را تشکیل می دهند. این الماس های رنگ یکه در مقایسه با همتاهای بی رنگشان فوق العاده کمیاب و بسیار گران ترند، می توانند چنان کیفیت بالایی داشته باشند که حتی ماشین های ساخته شده برای تشخیص سنگ های مصنوعی از طبیعی هم در تفکیک شان از یکدیگر دچار مشکل شوند، همان طور که امروزه برخی از بزرگ ترین الماس فروشان این صنعت هم به زحمت از پس آن بر می آیند.

• آنت ورپ در کشور بلژیک یکی از مهم ترین مراکز تجارت در دنیاست و روزانه 200 میلیون دلار الماس به این شهر وارد یا از آن خارج می شود.
• بزرگ ترین سنگ قیمتی کشف شده، الماس ۳۱۰۶ قیراطی کولینان است که در سال ۱۹۰۵ (۱۲۸۴) در آفریقای جنوبی کشف شد و آن را به نه قطعه جدا برش دادند که بسیاری از آن ها در جواهرات سلطنتی انگلیسی به کار رفته اند.
• «دریای نور» به عنوان یکی از بزرگ ترین، کهن ترین، استثنایی ترین و به لحاظ رنگ، کمیاب ترین الماس های موجود در جهان است که در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری می شود.

کالیفرنیم ۲۵۱: گرمی ۲۷,۰۰۰,۰۰۰ دلار

دومین ماده گران قیمت جهان هم، یکی از اعضای شریف جدول مندلیف است که در شتاب دهنده های ذرات تولید می شود. کالیفرنیم به عنوان یک ساطع کننده نوترون، نوترون را برای شروع کار راکتور فراهم می کند. از کالیفرنیم برای تهیه عناصر با عدد اتمی بالاتر هم استفاده می شود.

• از این عنصر برای درمان سرطان دهانه رحم استفاده می کنند.
• کالیفرنیم به وسیله «گلن سیبرگ»، «استنلی تامسون»، «آلبرت جیورسو» و «کنت استریت» در سال ۱۹۵۰ (۱۳۲۹) در ایالات متحده آمریکا کشف شد.
• نام این عنصر از نام دانشگاه و ایالت کالیفرنیا در آمریکا گرفته شده است.

پادماده (ضد ماده): گرمی ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ دلار

برویم سراغ گران ترین ماده موجود در جهان که قیمت هر گرم آن حتی از قیمت چند تریلون گرم الماس هم بیشتر است. پادماده از نظر ساختار مانند ماده است؛ منتها از ذراتی موسوم به پادذره ساخته شده است که همه چیزشان مشابه ذره معمولی است و تنها بار الکتریکیشان با آن ها تفاوت دارد. برخلاف ماده معمولی که پروتون های هسته اش بار مثبت دارند، پادماده هسته ای با بار منفی دارد و بار ذرات مداری آن، مثبت است. پاد ماده وقتی تولید می شود که برخورد میان ذرات با انرژی بالا صورت بگیرد و طبق رابطه معروف اینشتین، بخشی از انرژی جنبشی به ماده تبدیل شود که البته این اتفاق در شرایط آزمایشگاهی مناسب و خاصی اتفاق می افتد. پادماده به طور طبیعی در زمین یافت نمی شود، نگر خیلی کم و با عمر بسیار کوتاهی که از نتیجه واپاشی هسته ای و پرتوهای کیهانی حاصل شده باشد. پادماده ها در زمین و خارج از آزمایشگاه و در برخورد معمولی با مواد دیگر از بین می روند.

• به دلایلی که خیلی روشن نیست، نامتقارنی عظیمی بین ماده و پادماده عالم اطراف ما وجود دارد. به بیان ساده تر، ما مقدار زیادی ماده می بینیم، ولی هیچ پادماده قابل توجهی مشاهده نمی کنیم.
• عمر کوتاه پادماده ها به این علت است که با برخورد آن ها با ماده هایی که در اطراف ما وجود دارند، نابود می شوند. با این نابودی و طبق رابطه هم ارزی جرم و انرژی اینشتین (E=Mc2)، انرژی ای معادل جرم کل ماده و پادماده از بین رفته آزاد می شود.

قفس پادماده

به دلیل این که پادماده به محض تماس با ماده معمولی نابود می شود، باید آن را توسط میدان های الکتریکی و مغناطیسی به دقت تنظیم شده محصور کرد.