گشتی در موزه پست و تلگراف ایران

هنوز پدربزرگ ها و مادربزرگ های ما مشقت هایی را که برای ارسال یک نامه به دوستی در راه دور می کشیدند به خطر دارند، تکنولوژی های نوظهور در عرصه ارتباطات به سرعت پیشرفت کردند و امروزه شاید کمتر کسی از تاریخچه پست و تلگراف در ایران اطلاعاتی داشته باشد.

هفته نامه اوقات خوش - منصوره میرزایی: وقتی نزدیک به ۶۰ سال پیش مارشال مک لوهان نظریه دهکده جهانی را عنوان کرد شاید گمان نمی برد دنیا به این سرعت از نظر ارتباطات تبدیل به یک دهکده کوچک شود اما هنوز پدربزرگ ها و مادربزرگ های ما مشقت هایی را که برای ارسال یک نامه به دوستی در راه دور می کشیدند به خطر دارند، تکنولوژی های نوظهور در عرصه ارتباطات به سرعت پیشرفت کردند و امروزه شاید کمتر کسی از تاریخچه پست و تلگراف در ایران اطلاعاتی داشته باشد.

موزه ای که روزی وزارتخانه بود

در سال ۱۳۰۷ ساخت بنایی به منظور استفاده کاربری پستی آغاز شد و در سال ۱۳۱۱ این بنا به بهره برداری رسید. اما عملیات تکمیلی این مجموعه تا سال ۱۳۱۳ ادامه داشت.

در ابتدا این بنا با صرف بودجه ۵۰ هزار تومانی در مساحت ۱۵ هزار مترمربع و در خیابان سپه در دوره پهلوی اول ساخته شد که کاربری وزارت مرکزی پست و تلگرافخانه بود.

در سال ۱۳۴۹ ساختمان این بنا تخریب شد و بعد از تخریب این بنا اشیای موزه به بال غربی عمارت اداره پست منطقه باغ ملی انتقال یافت تا اینکه در سال ۱۳۶۹ پس از بازسازی ساختمان به موزه پست تبدیل شد و در نهایت در سال ۱۳۷۸ عنوان این موزه به «موزه پست و مخابرات» تغییر یافت. در حال حاضر مالک این بنا، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

از دیگر موزه های مشابه در شهرهای دیگر ایرن می توان به ساختمان چاپارخانه میبد یزد، ساختمان پست رشت، ساختمان قدیمی پست چابهار، خانه مجتهدی های تبریز و ساختمان منشی باشی شیراز اشاره کرد.

اما این موزه نخستین موزه پستی و تلگرافی در ایران است و مجموعه کامل و تخصصی از تمام اشیا و راه های ارتباطی آن زمان است.

افراد شاخص در این موزه

وزیران پست در سال ۱۳۰۷ صوراسرافیل و نظام الدین حکمت بودند که تلاش زیادی برای راه اندازی این بنا در آن زمان به عمل آوردند، همچنین طراح و معمار ساختمان اداره پست تهران، نیکلاس مارکوف معمار برجسته ایرانی- گرجستانی بوده است. طرح این معماری تلفیقی از معماری ایرانی و اروپای است که بر جذابیت این بنا افزوده است. ساخت ساختمان پست را مهندس مارکوف آغاز کرد و مهندس مظلومیان که مهندس ایرانی بود به پایان رساند.

معماری این بنا

درواقع سبک معماری این بنا به صورت کاروانسراهای چهار ایوانی است که پیشینه آن بر می گردد به دوران قبل از اسلام به ویژه دوره ساسانیان (همچنین این سبک را معماری رضاخانی نیز می گویند).

این موزه سه دور ورودی شمالی، جنوبی و غربی دارد و از آجر برای بدنه و از سنگ ها برای ستون، کف و پله استفاده شده و دارای سقفی چوبی و شیروانی است.

معماری این بنا ترکیبی از معماری دوره هخامنشیان و ساسانیان است، همچنین طراحی سبک اسلامی را می توان از نمادهای گنبدی شکل آجری دورتادور حیاط مرکزی به خوبی مشاهده کرد.

بخش های مختلف موزه

اما بخش جذاب این گزارش تشریح و تفسیر بخش های مختلف این موزه است. این موزه دو طبقه است و در هر طبقه دارای سالن ها و غرفه های متعددی است که در آن انواع وسایل و ابزارهای ارتباطات و مخابرات از کبوتر نامه بر تا ماهواره برای نمایش دیده می شود.

طبقه اول موزه

غرفه وزرا- تشریفات در این قسمت تصاویری از علی قلی خان مخبرالدوله نخستین وزیر تلگراف ایران در سال ۱۲۵۵دیده می شود. همچنین ۱۱۰۰ تمبر از دوره های قاجار تا به امروز می تواند برای افرادی که به مجموعه داری تمبرها علاقه دارند بسیار جذاب باشد، در این مجموعه ماکتی از یک پستچی در زمان قاجار توجه شما را جلب خواهد کرد.

غرفه پست: در این غرفه اقلام و آلات پست نگهداری می شود. مثل انواع مهرهای دستی گرد، ساده و بیضی، مهرهای مصرفی دفاتر پستی خارج از کشور و...

غرفه راه ابریشم- سالن مرکزی: در این بخش حمل انواع محموله های پستی مثل ارابه، ماشین سه چرخ و هواپیما، چند نمونه از مجسمه های پستچی های زمان قاجار و... وجود دارد که می تواند تصاویر شگرفی در ذهن تان زنده کند.

همچنین در راهروهای این طبقه پنل هایی از عکس های کارکنان پست قدیم و پستچی های آن زمان و وسایل اهدایی از شخصیت های مهم به این موزه دیده می شود.

یک خبر خوش هم برای دانشجویان و محققان این حوزه داریم و آن اینکه در این طبقه کتابخانه وجود دارد که کتاب هایی راجع به پست، تلگراف، تلفن و منابع قدیمی با موضوع ارتباطات به زبان فارسی، لاتین و فرانسوی در آن قابل استفاده است.

طبقه دوم موزه

در این طبقه سالن ها و غرفه های متعددی وجود دارد که هر کدام به نوبه خود تماشایی است. مثلا در این طبقه وجود دارد که سالن تمبر بین الملل شامل تمبرهای ۱۳۰ کشور عضو اتحادیه جهانی پست و همچنین ویترین های افقی که در آنها پاکت های مهر روز، تمبر و پاکت های ارسالی از کشورهای مختلف است دیده می شود.

غرفه اشیای پستی: نمونه صندوق های پستی کورهای مختلف با اشکال و رنگ های جذاب و همچنین انواع ترازوهای قدیمی برای وزن کردن بسته های پستی در این بخش دیده می شوند.

غرفه شماره یک مخابرات: در این غرفه انواع وسایل ارتباطی از مورس تا ماهواره زهره، تلگراف، فاکس و نمونه تیروسیم و... وجود دارد. هم چنین در این بخش یک ویترین افقی دیده می شود که نمونه دست خط حضرت امام (ره) در خصوص ثبت تلفن منزل ایشان در سال ۱۳۴۱ است.

غرفه شماره ۲ مخابرات: در این غرفه هم انواع دستگاه های تلفن مغناطیسی صد شماره ای، میز سوئیچ برد و... وجود دارد. در این طبقه بخش های اداری، بوفه جهت پذیرایی از بازدیدکنندگان، سالن اجتماعات با گنجایش صد نفر جهت نمایش فیلم، برگزاری جلسات و همایش ها و نیز سالن کنفرانس و... تعبیه شده است.

بخش بعدی مجموعه زیرزمین این موزه است که با دو متر بالاتر از سطح خیابان در حالتی نیم سطح قرار گرفته است.

اطلاعات مراجعه به موزه

ساعات بازدید از این موزه هشت صبح تا چهار بعدازظهر است. همچنین از شنبه تا چهارشنبه عموم می توانند از این موزه در خیابان امام خمینی جنب سر در باغ ملی بازدید به عمل آورند. موزه پست در روزهای پنجشنبه و جمعه و روزهای تعطیل رسمی تعطیل است.

ورودی موزه برای عموم هزار تومان و برای دانشجویان و دانش آموزان و سالمندان و همچنین گروه هایی که برای بازدید می روند به صورت نیم بهاست و شما می توانید برای هماهنگی نسبت به بازدید از این موزه با تلفن های ۶۶۷۰۰۵۰۳- ۶۶۷۰۹۱۳۲ تماس حاصل کنید.

دستگاه نقش تمبر برقی

این دستگاه متعلق به دوره پهلوی دوم و ساخت سوییس است که از آن برای صرفه جویی در مصرف تمبر و درج تاریخ و قیمت روی پاکت های پستی استفاده می شد.

رادیو

نام تجاری آن بوش و جنس آن از کائوچو بوده است. این دستگاه در سال ۱۹۶۵ در کشور انگلستان ساخته می شده است که نوع مصرفی آن برق شهری بوده است.

ماشین تایپ قدیمی

این دستگاه در کشور آلمان ساخته شده است و در پست خانه ها برای نگارش نامه ها از آن استفاده می شد.