فیسبوک ببین! با من روراست باش

همشهری جوان: در اینکه فیس بوک هنوز بیشترین کاربران را بین همه شبکه های اجتماعی دارد شکی نیست. در اینکه خیلی از مردم دنیا عادت دارند هر روز صبحانه شان را پای کامپیوتر و در حال ور رفتن با پیج های فیس بوک بگذرانند هم. اما در این یکی دو سال، اینقدر حرف و حدیث و داستان درباره سوءاستفاده این شبکه از اطلاعات کاربرانش به راه افتاده که خیلی ها تصمیم گرفته اند بروند سراغ سایر شبکه های اجتماعی؛ جایی شبیه اینستاگرام مثلا!

خیلی از ادعاهایی که علیه فیس بوک مطرح شده، قابل اثبات نیستند، تنها مدارک و ادعاهایی هستند که جسته و گریخته رو شده اند و خیلی هایشان همچنان مطرح هستند. نتیجه این ادعاها اما یکجور فضای بی اعتمادی برای همان هایی که روزگاری معتاد چرخیدن توی فیس بوک بودند، ایجاد کرده.

1- آنها اطلاعات شما را به دولت ها می دهند

تا قبل از اینکه ادوارد اسنودن افشاگر دهان باز کند و از ماجرای جاسوسی سازمان امنیت ملی آمریکا حرف بزند، کمتر کسی به فیس بوک و ابزارهای آن برای استفاده از اطلاعات شخصی کاربران شک داشت اما بعد از اینکه کارمند ماجراجوی یکی از زیرمجموعه های سازمان امنیت ملی آمریکا از راز بزرگ جاسوسی کاخ سفید به وسیله شبکه های اجتماعی پرده برداشت، خیلی ها اعتمادشان را به فیس بوک از دست دادند.

اینطور که اسنودن مدعی است، توی این 10 سالی که از عمر این شبکه می گذرد، دولت و مقامات محلی همیشه یکجورهایی از آن به عنوان یک منبع اطلاعاتی برای کشف جرم، مکانیابی، رد یا تایید ادعاها و همچنین چک کردن مکاتبات خصوصی استفاده می کرده اند.

اسنودن مدعی است دولت آمریکا حتی بدون داشتن مدارک کافی، می تواند به تمامی اطلاعات شخصی و مکاتبات کاربران فیس بوک دسترسی داشته باشد. البته این موضوع در سیاست های کاربری این شبکه هم یکجورهایی گنجانده شده: «امکان دارد هنگامی که احساس می کنیم به اشتراک گذاری اطلاعات برای جلوگیری از کلاهبرداری یا فعالیت های غیرقانونی، جلوگیری از آسیب های جسمی یا محافظت از شما و خودمان در مقابل افرادی که قوانین را زیر پا می گذارند ضرورت داشته باشد، آنها را به اشتراک بگذاریم. این به اشتراک گذاری شامل شرکت ها، وکیل ها، دادگاه ها یا مراکز دولتی می شود.»


با این حساب همه کاربرانی که موقع ثبت نام و عضویت در فیس بوک با عجله گزینه «من موافقم» سیاست های کاربری را تیک زده اند، به فیس بوکی ها اجازه انجام هر استفاده ای از اطلاعات شخصی شان را داده اند. البته توی سیاست های شرکت نیامده که آنها اطلاعات را به کدام کشورها می دهند و با چه دولت هایی کار می کنند.

ماجرا وقتی برملا شد که دو سال پیش سازمان های دولتی رژیم صهیونیستی به کمک اطلاعات فیس بوک تعدادی از فعالان فلسطینی را از فعالیت سیاسی منع کردند. بعد هم اعلام شد که «این فعالان در پیام های شخصی شان اعلام کرده بودند که به تل آویو می آیند و در آنجا اختلال ایجاد می کنند.»

۲- آنها مطالبی را که شما پاک می کنید را سیو می کنند

اگر از کاربران سرویس ایمیل گوگل یا جی میل باشید حتما متوجه شده اید که موقع نوشتن ایمیل، نوشته های شما خود به خود ذخیره می شود و حتی اگر از ارسال آن هم پشیمان شوید، می توانید نسخه خام ایمیل تان را در بخش «پیش نویس ها» یا drafts ببینید که برای مدتی طولانی آرشیو می شود.

حالا یک سالی هست که فیس بوک هم به چنین قابلیتی البته با کمی تفاوت دست پیدا کرده. چند وقت پیش دو نفر از کارکنان فیس بوک اعلام کردند که این شبکه از امکانات فنی شبیه جی میل برخوردار شده و می تواند نوشته های کاربرانش را همان لحظه که در حال تایپ آن هستند - فارغ از انتشار یا کنسل کردن - جمع آوری کند.

البته فیس بوک دو سه روز بعد در مقاله ای که در یکی از نشریه های علمی منتشر کرد، توضیح داد که به تصور مقامات این شبکه اینکه یک کاربر چیزی می نویسد و از انتشار آن صرفنظر می کند؛ یک جور خودسانسوری تلقی می شود و آنها برای اینکه زندگی در دنیای آزاد را به همه یاد بدهند، از حذف کامل نانوشته ها خودداری می کنند اما کمی بعد معلوم شد فیس بوک روی همین نانوشته ها کلی تحقیق و آزمایش انجام می دهد؛ آن هم بدون اجازه کاربرانش.

ساویک داس، دانشجوی دکترا و کارآموز بخش نرم افزار کمپانی فیس بوک، و آدام کرامر، متخصص داده پردازی شرکت، مقاله ای از مطالعات خودشان درباره رفتارهای خودسانسورگر پنج میلیون کاربر انگلیسی زبان منتشر کردند که نشان می داد فیس بوک بر افکار کاربرانش حتی بدون انتشار، نظارت دارد.

مطالعه داس و کرامر از تحلیل استتوس های منتشر نشده یا نوشته های روی صفحه دیگران که کاربر در نهایت از انتشار آن خودداری کرده و همچنین کامنت های کامنت های پیش از انتشار حذف شده بر پست های دیگران به دست آمده بود. در واقع هنگام نوشتن چیزی در فیس بوک، این شبکه اجتماعی کدهایی را به مرورگر شما ارسال می کند و این کدها به صورت اتوماتیک آنچه که شما تایپ می کنید را تحلیل می کند و به فیس بوک گزارش می دهد.

همین باعث شد تا خیلی ها صدایشان دربیاید و دوباره بحث نقض حریم شخصی را پیش بکشند چرا که براساس قوانین حریم شخصی در فیس بوک، در بخشی با عنوان «Information we receive and how it is used» آمده که این شرکت تنها اطلاعاتی را که کاربرانش برای انتشار انتخاب می کنند یا با دیگران به تعامل می گذارند، جمع آوری می کند اما درباره اینکه محتوای نوشته هایی که قرار نیست منتشر شوند هم آرشیو می شوند، حرفی به میان نیامده.

البته سوتی اصلی را داس و کرامر داده بودند. آنها توی مقاله شان نوشته بودند که بعد از کلی سر و کله زدن با نانوشته های کاربران به این نتیجه رسیده اند که به چه میزان و کجاها خودسانسوری صورت گرفته و حالا دنبال چرایی قضیه هستند. این یعنی فیس بوک می تواند محتوای پست هایی که منتشر نشده را هم بخواند.

۳- اطلاعات پروفایل شما برای همیشه ذخیره می شود

اطلاعات هیچ کاربری از روی فیس بوک برای همیشه پاک نمی شود. این شاید روی اعصاب ترین سیاست این شبکه باشد که با وجود جار و جنجال های زیاد در سال های گذشته، هنوز تغییری در آن به وجود نیامده است.

فیس بوک به کاربران خودش اجازه می دهد تا اکانت هایشان را غیرفعال کنند اما در واقع محتویات اکانت را از سرور حذف نمی کند. البته آنها وقتی انتقاد کاربران زیاد شد، یک راه دم دستی معرفی کردند؛ اینکه کاربران برای حذف اطلاعات خودشان مانند پست های روی دیوار، دوستان و گروه ها باید آنها را به صورت دستی حذف کنند؛ البته دو سه سالی هست که فیس بوک به کاربران اجازه می دهد اکانت هایشان را به طور کامل حذف کنند هر چند که تازگی ها نیویورک تایمز در مقاله ای فاش کرد که فیس بوک با وجود حذف اکانت ها، اطلاعات کاربران را در سرورهایشان نگهداری می کند.

۴- آنها علایق را دسته بندی می کنند و می فروشند

توی گیرودار روزهای افشاگری اسنودن یک افتضاح دیگر هم رو شد. درست در همان روزهایی که فیس بوک متهم به دادن اطلاعات به سازمان امنیت ملی آمریکا بود، یک جای دیگر این خبر درز کرد که این شبکه، اطلاعات کاربرانش را در اختیار شرکت های تبلیغاتی قرار می دهد.

فیس بوک هر کدام از پیام های خصوصی کاربران را که لینکی به وب سایت های دیگر دارد رصد می کند و با اطلاع از محتوای وب سایت لینک داده شده، از این داده ها برای هوشمند کردن آگهی های خودش استفاده می کند.

این موضوع را پایگاه اینترنتی Hacker News برای اولین بار مطرح کرد. این سایت مدعی شده بود که فیس بوک حتی از لایک هایی که کاربران پای پست های تبلیغاتی می گذراند داده های آماری تهیه می کند و با قیمت گرانی آن را در اختیار شرکت های مختلف قرار می دهد. به این بهانه که شرکت های تبلیغاتی با تحلیل داده هایی که فیس بوک از میزان علاقه کاربرانش تهیه کرده، می فهمند در هر دوره ای نبض بازار در دست چه نوع محصولاتی است یا مردم در آن زمان به چه نوع رویکردهایی علاقه دارند. اینطوری آنها هم خیلی زود دست روی خواسته مردم می گذارند و کالایی را به بازار می فرستند که تب و تاب آن مدت ها قبل در شبکه های اجتماعی راه باز کرده بوده.

۵- اپلیکیشن جدیدشان امکان شنود دارد

خیلی ها برای اینکه حال و هوای خودشان را به بقیه حالی کنند، از عبارت های خاصی استفاده می کنند؛ مثلا فلانی «feeling happy» و یا «… listening to». و از این حرف ها. کاربران فیس بوک سال پیش فقط ۵ میلیارد مورد از این پست ها گذاشتند.

این وسط شرکت برای اینکه راه میانبری رفته باشد و از تعداد پست های این شکلی کم کند، وعده داد که به زودی کاری می کند تا کاربران راحت تر بتوانند احساس شان موقع تماشای فیلم یا گوش دادن به موسیقی با دیگران تقسیم کنند. فیس بوک به زودی قابلیت تشخیص صدای محیط را به اپلیکیشن موبایل خودش اضافه می کند تا کاربران بتوانند در کنار استتوس هایی که می نویسند به دوستانشان بگویند همزمان در پس زمینه چه چیزی می بیند یا می شنوند.

این کار که با استفاده از میکروفن های خاص انجام می شود به راحتی صدای محیط پس زمینه را ضبط و پخش می کند. البته هنوز خوشحالی مردم از آمدن چنین قابلیتی کامل نشده بود که گروه های مدافع حریم خصوصی دوباره دادشان درآمد و با کلی سند و مدرک و مقاله در نشریه های معتبر اعلام کردند که فیس بوک با این کارها بیشتر امکان سرک کشیدن به زندگی شخصی مردم را پیدا می کند.