نفع روسیه از همکاری با ایران در چیست؟

خبرآنلاین برای بررسی ادامه همکاری‌های تهران و مسکو با دکتر حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل هسته‌ای و بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ که در ادامه آن را می‌خوانید:

حسن بهشتی‌پور:

اگر سوابق همکاری های هسته ای ایران در چند سال اخیر را بررسی کنیم می بینیم که در زمان رژیم شاه آمریکا با ایران همکاری هایی داشت. مانند توسعه راکتوری که در خیابان کارگر کنونی است. ایران همچنین برای توسعه برق هسته ای بوشهر قبل از انقلاب با آلمان به توافق رسیده بود که به سرانجام نرسید و کشور آلمان در این زمینه با اینکه تقریباً ۷۰درصد آن تکمیل شده بود این پروژه را کنار گذاشتند. پس از این نیز در سال ۱۹۹۵ (شمسی۱۳۷۳) مناقصه ای برگزار شد و روسیه از آن برنده بیرون آمد و طبق آن قرار شد که عملیات ساخت راکتور برق هسته ای بوشهر توسط مسکو انجام شود.

در این راستا و به دلیل تفاوت فناوری روسیه با آلمان، مسکو مجبور شد تا از ابتدا ساخت این نیروگاه را کلید بزند. همچنین روسیه متعهد شد که این نیروگاه را ۵ ساله به اتمام برساند و آن را تحویل دهد. اما به دلیل مشکلات مطرح شده در آن برهه زمانی که این پروژه تا سال ۲۰۱۳ به طول انجامید. روس ها مشکلات مالی را عنوان می کردند و ایران نیز فشارهای بین المللی را باعث به تعویق افتادن این طرح اعلام می کرد.

باید توجه داشت که در این سالها تنها یک راکتور ساخته نشد بلکه دانش هسته ای هم به ایران منتقل شد. در همین حال نیروهای متخصص هسته ای هم آموزش های لازم را دیدند و در نهایت سال ۱۳۸۵ جمهوری اسلامی ایران موفق شد تا صنعت هسته ای را بومی کند و به چنین دستاورد بزرگی برسد. در آن دوره ایالت متحده آمریکا فشارهای متعددی را بر روسیه وارد می کرد تا آنها را از ادامه همکاری با ایران منصرف کند ولی نکته قابل توجه این است که این خواسته واشنگتن هیچ گاه محقق نشد و تولید برق در نیروگاه بوشهر از سال ۹۳ تا کنون ادامه دارد. پس از تصویب برجام قرارداد توسعه فاز ۲ و ۳ این نیروگاه نیز بسته شده است و مسکو متعهد شده که طی ۱۰ سال این فازها را راه اندازی کند.

در مورد فعالیت های صلح آمیز هسته ای که تاثیرات زیادی دارد. اما در موارد دیگر مانند ذخایر اورانیوم و خرید آب سنگین باید دید که مسکو در نهایت چه تصمیمی را اتخاذ خواهد کرد. پرواضح است که هر کشوری بر اساس منافعش تصمیم خواهد گرفت و روسیه هم از این قاعده مستثنی نیست و در نتیجه همکاری با ایران نیز در جهت منافع این کشور خواهد بود. در این بین آمریکایی ها هستند که در این زمینه ضرر خواهند کرد. نمی توان صد در صد تضمین داد اما به احتمال زیاد به نظر می رسد که به غیر از نیروگاه بوشهر روسیه در دیگر زمینه ها نیز با ایران همکاری کند.

همان طور که می دانیم آمریکا قراردادهای زیادی با روسیه داشته است. اما با توجه به اینکه این قراردادها بین دو قدرت بزرگی که پس از جنگ جهانی دوم بیشترین سلاح های اتمی را در اختیار دارند بسته شده است، خواستار این نیستند که آنها را محدودتر کنند، چرا که با توجه به نبودن چین در معادلات این کشور می تواند از روسیه و آمریکا پیشی بگیرد. پیشنهاد پوتین نیز به همین دلیل است تا در صورت محدودسازی سلاح ها پکن هم وارد این معادله شود و از آن تبعیت کند. چین به عنوان دومین قدرت اقتصادی دنیا پس آمریکا طبیعتا در سال های اخیر در زمینه سلاح های هسته ای به پیشرفت های چشمگیری نیز دست یافته است. ورود احتمالی پکن به قراردادهای تعلیق شده بین آمریکا و روسیه آن کشور را ملزم به پذیرفتن محدودیت های موجود می کند.

اما کره شمالی با توجه به موقعیتی که دارد برای آمریکا، چین و روسیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما از لحاظ هسته ای برآورد میشود که پیونگ یانگ ۱۰کلاهک هسته ای داشته باشد و در همین راستا مذاکرات با کره شمالی در چارچوب تامین امنیت شرق منطقه ای آسیا است. بنابراین موضوع کره شمالی ژئواستراتژیک، ژئوپلتیکی و حتی ژئواکونومیک نیز به شمار می رود.