پیام «خاتمی» به مناسبت روز دانشجو

خبرگزاری ایسنا: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد خاتمی رییس جمهور سابق کشورمان همزمان با ۱۶ آذر در پیامی ویدیویی خطاب به دانشجویان تصریح کرد که جنبش اسلامی دانشجویی ما باید خود را در درون نظام تعریف کند.

در این پیام آمده است: روز دانشجو را به همه دانشجویان و دانشگاهی‌ها و به همه کسانی که دلشان برای این کشور و سربلندی این ملت، آزادی و پیشرفت ایران می‌سوزد، تبریک عرض می‌کنم. امیدوارم بتوانیم نقشه راه خودمان را به سوی سعادت و آزادی با تامل با آنچه بر ما گذشته، بیابیم و بپیماییم.

تاریخ عبارت است از مجموعه حوادث مهم و اثرگذار از جمله در تاریخ صد ساله گذشته ما. این حوادث کم نیستند. حوادثی که برآمده از شرایط خاص تاریخی هستند و خود نیز به نوبه خود در تاریخ موثرند. ۱۶ آذر یکی از این حوادث است. هنگامه‌ای که جنگ میان آزادی و استبداد، استقلال و وابستگی به اوج خودش رسید و حکومت کودتا با کمک آمریکا دولت ملی مصدق را که مورد امید مردم ما بود، سرنگون کرد، شب سیاهی بر سرنوشت مملکت ما حاکم شد.شب سرد و سیاه و تاریک، اختناق، سرکوب و حاکمیت بلامنازع استبدادی که در اختیار استعمار و به خصوص آمریکا بود.

درست در این شب سیاه و تاریک، آذرخشی در آسمان سرنوشت ایران ظهور کرد و درخشید، امیدها را زنده کرد و نیز اعلام کرد که استبداد و وابستگی گرچه ممکن است هرچندگاهی بر سرنوشت انسان حاکمیت یابد، ولی دوام نمی‌یابد، از بین رفتنی است، آنچه که آن را از بین می‌برد، اراده انسانی است که متکی بر ایمان آن انسان و آگاهی همه جانبه انسان به خصوص آگاهی تاریخی او باشد.

این پیام ۱۶ آذر بود در یکی از سیاه‌ترین شب‌های تاریک مملکت و نکته‌ای که ۱۶ آذر نشان داد این بود که دانشگاه پیشتاز است، درست همان وقتی که امیدها از بین می‌رود، یاس‌ها غلبه پیدا می‌کند، دل‌ها نگران می‌شود دانشگاه است که با فریاد خودش با حضور و حتی با خون خود این دیوار بلند یاس و ناامیدی را می‌شکند و شایسته دانشگاه این است که در همه حوادث پیشتاز باشد.

خیلی مناسبت خوبی است که ۱۶ آذر را روز دانشجو نامیدند، البته حوادث کوچک و بزرگ دیگری هم در این تاریخ بوده‌اند که از جمله انقلاب اسلامی ایران و بعد از آن حوادثی که پیش آمده است. ولی روز ۱۶ آذر برای دانشگاه یک حالت نمادین دارد.آنچه که برای ما، دانشگاهیان، دانشجویان و همه مردم ما مهم است این است که ما از این روز و از این حادثه و از این واقعه درس بگیریم. به خصوص درس بگیریم برای شناخت، تحلیل و تقویت آن چیزی که به نام جنبش دانشگاهی و دانشجویی مطرح شده است. یعنی هرکس با هر مرام و مسلکی که در دانشگاه است دانشجوست، استاد است باید با توجه به آنچه که در این روز گذشته است و در تاریخ ما گذشته است رویکرد خود را مشخص بکند. درسی که برای جنبش دانشجویی ۱۶ آذر و ۱۶ آذرها می‌دهد، یک استقلال‌خواهی و آزادی‌طلبی است .

در تاریخ معاصر ما گاهی صحبت از این شده است که مبارزه با استبداد اولویت دارد یا مبارزه با استعمار. ۱۶ آذر می‌گوید که اینها دو روی یک سکه است. شما نمی‌توانید از سلطه بیگانه رهایی یابید مگر اینکه با عامل بیگانه یعنی استبداد تحمیلی درگیر شوید و نمی‌توانید از قید استبداد رهایی یابید مگر اینکه ریشه و پشتوانه او که بیگانگان هستند را بشناسید.

اولین درسی که ما از این حوادث می‌گیریم این است که استقلال‌طلبی و آزادیخواهی با هم توام است دو روی یک سکه است. نمی‌شود استقلال‌خواه بود ولی با استبداد ساخت و نمی‌شود با استبداد مبارزه کرد، ولی نسبت به استعمار و سلطه بیگانه بی‌تفاوت بود. اینها دو روی یک سکه‌اند. آنچه که در این دهه‌ها رخ داده است و گاه جامعه ما را دچار انحراف کرده است، این بوده است که کدام یک از اینها تقدم دارد در مبارزه ملت، مبارزه با استبداد و یا مبارزه با استعمار. اولین درس جنبش دانشجویی ما ۱۶ آذر ماه و همه حوادث مهمی که در تاریخ یکصدساله ما رخ داده است این است که مبارزه موفق، مبارزه توامان با استعمار و استبداد است. این مساله، مساله مهمی است. دوم، درسی که به ما می‌دهد و به خصوص جنبش دانشجویی باید به آن توجه بکند، اعتقاد و باور حق حاکمیت مردم بر سرنوشت و تلاش برای تامین این بخش است.

نکته دوم اینکه جنبش دانشجویی و جنبش موفق در کشورهایی مثل ما جنبشی باشد پایبند به حاکمیت ما بر سرنوشت خودش ، یعنی در مقابل سلطه استعمار و سلطه استبداد آنچه را که مورد تقاضای اوست، این باشد که مردم بر سرنوشت خودشان حاکم باشند. انسان‌ها به عنوان شهروندانی که دارای تساوی حقوق هستند در عرصه سرنوشت حضور داشته باشند.

نکته سوم توجه به توسعه همه جانبه به خصوص سیاسی و فرهنگی است، یعنی اولا این مساله قابل بحث است که می‌شود ابعاد و شئون توسعه را از هم جدا کرد، می‌شود ما توسعه اقتصادی داشته باشیم بی‌آنکه توسعه اقتصادی و فرهنگی داشته باشیم یا بالعکس. واقعیت این است که اینها هم‌دوش و هم‌آغوش همدیگر باید باشند. اما توجه ویژه به توسعه سیاسی و فرهنگی در جامعه ما بسیار مهم است بدون اینکه توسعه اقتصادی را از نظر دور بدانیم. این خواستی بوده که در جامعه ما بوده و جنبش دانشجویی ما نیز خواسته است.

نکته چهارم اهتمام به نقد است اصلا هویت دانشگاه و جنبش دانشجویی تحلیل و نقد امور است و به خصوص نقد حکومت و حاکمیت. نقد حکومت و حاکمیت معنای آن هیچ براندازی نیست، بلکه حتی می‌تواند تقویت‌کننده حاکمیت باشد. جلوی اشتباهات او را بگیرد و اگر دانشگاه نقد نکند و جنبش دانشجویی نقد را از خودش دور بکند، از هویت خودش دور می‌افتد و حتی باید دانشجو و دانشگاه شجاعت نقد خود را داشته باشد. دفاع از آزادی اندیشه و آزادی بیان و آزادی اجتماعات لازمه داشتن یک نظام مردم‌سالار است و به خصوص با توجه به روحیه‌ای که در تاریخ ما وجود داشته برای آزادی و نیز با توجه به زیان‌هایی که در بند کردن آزادی اندیشه و آزادی بیان و آزادی اجتماعات برای جامعه ما پدید آورده است. اینها مساله‌ای است که جنبش دانشجویی ما، دانشجوی ما باید به آن اهتمام داشته باشد و درس‌هایی است که باید ۱۶ آذر و ۱۶ آذرها بیاموزد.

در اینجا وظیفه دانشجوی مسلمان سنگین‌تر است. در عین حالی که باید همه این امور را مورد توجه قرار دهد، دانشجوی مسلمان ما باید درصدد شناخت و بیان اسلامی باشد که با این جهات سازگار است. اگر بخواهد اسلام حاکم بشود در جامعه ما که مورد خواست ما و مورد توجه دانشجوی مسلمان ماست، اسلامی است که باید با آزادی، پیشرفت و با حاکمیت مردم بر سرنوشت سازگار باشد. اسلامی را باید بشناسد که در مقابل اسلام‌های بدلی که آزادی انسان و حضور انسان جای خدا را تنگ نمی‌کند اسلامی که برای حاکمیت مردم بر سرنوشت خود حق قائل است. اسلامی که به کرامت انسان معتقد است. اسلامی که پیشرفت را برای همه می‌خواهد. اسلامی که وابستگی را نمی‌خواهد. اسلامی که آزادی را می‌خواهد. این مساله کار را برای دانشجوی مسلمان ما سنگین‌تر می‌کند.

مساله دیگری که من باید در اینجا عرض بکنم این است که جنبش دانشجویی ما و به خصوص جنبش اسلامی دانشجویی ما باید خود را در درون نظام تعریف بکند، اما در درون نظام بودن به معنی ساختن و سازش کردن با هر روا و ناروایی که به نام اسلام انجام می‌شود نیست. ما در درون نظامیم، اما نقد می‌کنیم. رفتارها، سیاست‌ها و رویکردها و تقاضا را طلب می‌کنیم و اصلاح در امور اینها را.

الحمدالله در مرحله اخیر یک روزنه بسیار امیدوارکننده‌ای به سوی ملت ما باز شده است. انتخاب مردم ما حضور آگاهانه مردم ما سبب شده است که شاهد تغییر رویکردها در جامعه‌مان باشیم. دولتی با شعارهای مشخص، با رویکرد مشخص، با اهداف مشخص مورد قبول مردم قرار گرفته و به خصوص با توجه به سختی‌هایی که در این سال‌های گذشته بر مردم ما رفت، این امید را در دل جامعه ما زیاد کرده است. دانشجوی ما در عین حالی که باید اظهارخوشحالی بکند از این تحول، همواره باید به دولت محترم تذکر بدهد که به شعارها و رویکردهای خودش پایبند باشد.آنهایی که مردم به او رای داده‌اند. تلاش بشود و به دولت کمک بشود برای گذر از فضای امنیتی یعنی در واقع فضایی که برای بخش‌های قابل توجهی از جامعه ما ناامن بود. در عرصه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، و تلاش برای گذر از این فضا به فضای سالم رقابتی سیاسی و آزاد برای همه و البته برای گذر از این و به عنوان دروازه این گذر برای همه آزادی زندانیان و رفع حصر و حبس از کسانی که در زندان هستند، مهم است، البته من این را تذکر می‌دهم که همه کار در دست دولت نیست. دولت هم می‌خواهد ولی باید کمک شود با هماهنگی با دستگاه‌های دیگر ما این گام بزرگ را برداریم که این گام به نفع همه ماست و واقعا برای گذر از فضای امنیتی ناسالم به سیاسی سالم که همه نیروها در عرصه حضور داشته باشند، رفع حصرها و حبس‌ها نکته بسیار مهمی است و باز نیز باید متوجه باشیم، کمک به دولت به نیروهایی که کارشکنی می‌کنند بر دولت و عدم موفقیت او را بخواهند چه در عرصه سیاست خارجی و چه در عرصه سیاست داخلی، به خصوص با بالا بردن توقعات مردم تا به خیال خودشان این را القا بکنند که دولت ناکار آمد است. این نیروها باید سرجای خودشان بنشینند و همه باید تلاش بکنیم که این کارشکنی‌ها برای مردم مشخص باشد و به دولت کمک بشود که در مقابل اینطور جریانات بتواند حرکت خودش را ادامه دهد و نیز کمک به دولت برای اینکه برنامه‌های مرتب و خوبی را داشته باشدبرای بهبود زندگی مردم در همه عرصه‌ها.

در عرصه معیشت مردم ما با سختی‌های زیادی روبه‌رو هستند، همه ما می‌دانیم که این مشکلات ریشه‌های طولانی دارد،‌امکانات فراوانی از کشور ما از دست رفته است و زمینه‌های زیادی به هم خورده است، خراب شده و یک شبه نمی‌شود اینها را درست کرد اما در عین حال انتظار همه این است که با برنامه‌های مرتب، منظم و سنجیده و علمی ما شاهد تحول در عرصه زندگی مردم و به خصوص معیشت مردم و قشرهای مختلف مردم باشیم.

طبعا همزمان با آن شاهد بازتر شدن فضای جامعه ما و نیز تبدیل کینه‌ها و دشمنی‌ها، به همراهی‌ها، لااقل تحمل یکدیگر خواهیم بود. همه ما در یک کشتی سواریم و این کشتی اگر موفق بشود، همه ما موفقیم و در درجه اول نظام موفق خواهد بود و اگر خدای نکرده آسیب ببیند همه آسیب خواهیم دید. جنبش دانشجویی ما به خصوص در این عصر و بالاخص با توجه به جریانی مثل ۱۶ آذر می‌تواند چنین درس‌های بزرگتری را بگیرد و به خصوص دانشجویان مسلمان ما که باید دفاع کنند از اسلامی که خواستار سربلندی و عزت و پیشرفت و آزادی جامعه ما در مقابل دیدگاه‌های انحرافی و دیدگاه‌های تنگی است که نمی‌تواند به نفع اسلام باشد و نه به نفع جامعه ما. برای همه‌تان موفقیت و سربلندی و پیروزی آرزو می‌کنم.