ماجرای نامه بی‌ سرانجام زنگنه

خبرگزاری ایسنا: در حالی که بیش از یک دهه از قرارداد گازی میان ایران و پاکستان گذشته و طبق آن همه زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز از ایران به پاکستان از سوی ایران فراهم شده است، این همسایه شرقی بر بدعهدی خود اصرار می کند. اصراری که وزیر نفت را بر آن داشت تا با ارسال نامه‌ای به وزیر نفت پاکستان خواهان یک پاسخ صریح از این کشور شود اما به گفته زنگنه به نظر می‌رسد این نامه نیز سرانجامی نخواهد داشت.

قرارداد گازی میان ایران و پاکستان باقی‌مانده از طرحی است که زمانی قرار بود "خط لوله صلح" باشد، قرادادی که توافق‌نامه اولیه آن با پاکستان در سال ۱۹۹۵ به امضا رسید و سپس در سال ۱۹۹۹ هند نیز به این توافق مشترک گازی پیوست. این قرارداد در ۲۰۰۴ مورد بازبینی قرار گرفت و جزئیات آن روشن شد، اما پنج سال بعد هند با بهانه‌هایی در مورد امنیت و قیمت معاهده نسبت به آن سرد شده و از تعهد سه جانبه کناره‌گری کرد.

در سپتامبر ۲۰۱۲ عملیات اجرایی معاهده آغاز شده و روسای جمهور وقت دو کشور توافق کردند در این زمینه همکاری داشته باشند، بر اساس این همکاری پیش‌بینی شده بود که پاکستان نیز خط لوله خود را طی ۲۲ ماه تا مرز ایران بکشد. بر اساس این معاهده گازی قرار شد با شروع عملیات لوله‌گذاری تا سال ۱۳۹۳ صادرات گاز از طریق خط لوله به کراچی آغاز شود. این قرارداد ۲۵ ساله ایران را متعهد می‌کند که صادرات گاز در روز از حجم ۱۴ میلیون متر مکعب را آغاز کرده و آن را در دو فاز به ۲۱ و ۳۰ میلیون متر مکعب افزایش دهد.

اما عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستانی‌ها مدام متوقف می‌شد و از سوی مسئولان این کار در پاکستان اطلاعات ضد و نقیضی در مورد میزان پیشرفت پروژه ارائه می‌شد، در همین حین فشارهای آمریکا و عربستان، پاکستان را از خرید گاز از همسایه‌اش دلسرد کرده و با وجود هزینه‌های بیشتر و لزوم گذر خط لوله از افغانستان به سمت خرید گاز از ترکمنستان سوق می‌داد.

کارشکنی‌ها و عدم آغاز عملیات اجرایی خط لوله از سوی پاکستان در حالی اتفاق می‌افتاد، که ایران از سال ۲۰۱۱ کار خط لوله خود را به اتمام رسانده بود و به اسلام آباد فرصت داده بود تا پایان ۲۰۱۴ عملیات خط لوله را تکمیل کند و یا در غیر این صورت روزانه تا تکمیل عملیات جریمه‌ای یک میلیون دلاری را روزانه به ایران بپردازد.

پاکستان اما همچنان در مورد تعهدات قرادادی خود سکوت کرده و با تکیه بر تحریم‌های ایران و نبود سرمایه‌گذار در پاکستان برای اجرای عملیات، خرید گاز از ایران را به تعویق می‌انداخت تا جایی که از سوی وزیر نفت ایران بحث امکان فسخ قرارداد مطرح شد.

اما ایران مصمم بود که پس از برداشته شدن تحریم‌ها، بازگشت خود را به بازارهای گازی بین‌الملل با فروش گاز به همسایگان کلید بزند و بنابراین مدیر عامل شرکت ملی گاز با تاکید براینکه ایران عملیات لوله‌گذاری خود را تا مرز پاکستان به اتمام رسانده و آماده فروش گاز است، اعلام کرد تصمیمی برای جریمه پاکستان ندارد و البته در صورت ادعای خسارت نیز پاکستان احتمالا توان پرداخت نخواهد داشت.

قرار است گاز صادراتی به پاکستان از پارس جنوبی تامین شود، به این ترتیب که بخشی از گازی که از فازهای ۱۷ و ۱۸ این دو واحد تولید می‌شود، به پاکستان و هندوستان صادر شود و البته خط لوله مورد نیاز آن نیز تا لب مرز ایران کشیده شده است.

با وجود اینکه سکوت پاکستان در مورد واردات گاز از ایران همچنان ادامه داشت، علیرضا کاملی، مدیرعامل وقت شرکت ملی صادرات گاز ایران با بیان این که پاکستان مصمم به دریافت گاز از ایران است، گفت اسلام آباد هیچگاه از خرید گاز ایران منصرف نشده است. وی با تاکید بر این که ایران، ارزانترین مسیر برای دریافت گاز از سوی پاکستان است، یادآورشده بود وجود مرز مشترک با ایران می تواند به دریافت ارزانتر گاز از سوی پاکستان کمک کند ضمن این که در تمام دنیا صادرات گاز از طریق خط لوله مقرون به صرفه تر از راه‌های دیگر است بویژه آن که در فاصله کمی انجام شود. این مباحث در حالی از سوی کاملی مطرح شد که امیرحسین زمانی نیا، معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت نیز گفته بود پاکستان به دلیل کمبود شدید انرژی به حجم بالایی از گاز طبیعی نیاز دارد.

صادرات گاز از ایران به پاکستان در سال ۱۳۹۴ تحقق نیافت و رئیس جمهوری اسلامی ایران در اوایل سال ۱۳۹۵ در سفر به پاکستان تأکید کرد دو کشور برای گسترش همکاری‌های مشترک به ویژه در حوزه اقتصادی مصمم هستند.

چندی بعد معاون آسیا، اقیانوسیه و مشترک المنافع وزارت امور خارجه در تشریح دستاوردهای سفر رئیس جمهوری به پاکستان گفت ایران بحث امنیت انرژی پاکستان شامل نفت، گاز و برق را تضمین کرد و این مسئله بازتاب گسترده و مثبتی در میان دولتمردان و افکار عمومی مردم پاکستان داشت. همچنین، رحمانی فضلی، وزیر کشور از آمادگی ایران برای تامین مهمترین منبع انرژی پاکستان شامل گاز، برق و فرآورده های نفتی خبر داد.

مقاومت پاکستان در زمینه واردات گاز از ایران تا جایی ادامه یافت که حتی جامعه بازرگانان پاکستان از دولت این کشور خواست به تعهدات خود برای تکمیل خط لوله واردات گاز از ایران پایبند باشد. فرید مقیس شیخ، رئیس اتاق بازرگانی و صنعت ملتان در جنوب منطقه پنجاب پاکستان اعلام کرد این کشور باید هر چه زودتر، به تعهدات خود برای تکمیل ساخت خط لوله آی-پی (ویژه صادرات گاز ایران به پاکستان) عمل و موانع اجرای این پروژه را بر طرف کند.

با این حال اصرار ایران بر صادرات گاز و انکار پاکستان بر واردات گاز همچنان به قوت خود باقیست. زنگنه در آخرین اظهارات خود اعلام کرد: طرف پاکستانی جواب درستی به ایران نمی دهد. یک تا دو روز پیش از برکناری آقای نواز شریف، نخست وزیر پیشین پاکستان، نامه رسمی از طریق مجاری دیپلماتیک به شاهد خاقان عباسی، وزیر نفت پیشین پاکستان نوشتم و آمادگی ایران را برای صادرات گاز به پاکستان اعلام کردم. ۲ روز بعد خاقان عباسی پس از برکناری نواز شریف، نخست وزیر موقت پاکستان شدند، از این رو نتیجه و سرانجام نامه مشخص نشد.

به گفته وی، مسیر حقوقی این قرارداد از سوی شرکت ملی نفت ایران پیگیری خواهد شد. هم اکنون کار در مرز متوقف مانده است و ما میلیاردها دلار برای این خط لوله احداث شده، هزینه کرده‌ایم؛ طرف پاکستانی در مقطعی اعلام کرد به دلیل تحریم‌ها قادر به احداث خط لوله در خاک پاکستان نیست اما اکنون نزدیک ۲ سال است که تحریمی وجود ندارد، چنین رفتاری در عرف تجارت بین المللی قابل قبول نیست.