سرنوشت عراق پس از آزادی موصل

خبرگزاری ایسنا: عقب‌نشینی داعش مدت‌هاست که آغاز شده و بحث درباره زنده بودن یا مرگ ابوبکر بغدادی، رهبر این گروه همچنان ادامه دارد. در میان تمام این خبرها، بسیاری اعتقاد دارند که عراق حتی پس از پس‌گرفتن موصل هم درگیر مشکلات بسیاری خواهد بود.

پاییز سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) زمانی که ارتش عراق حمله برای بازپس گرفتن موصل از داعش را آغاز کرد، بسیاری از ناظران می‌پنداشتند که ابوبکر بغدادی، پیشوای جریان تروریستی "دولت اسلامی" در این شهر مستقر است.

ابوبکر بغدادی تاکنون فقط یک بار جلوی دوربین رفته است و آن هم در شهر موصل بوده. تصرف موصل بزرگ‌ترین موفقیت رهبر داعش به حساب می‌آید.

کمی بعد از این نوار ویدئویی بود که شایعاتی پخش شد مبنی بر این که بغدادی از موصل رفته و در مرز سوریه با عراق در مکانی نزدیک رود فرات سکنا گزیده است. به نظر می‌رسد فرار به خارج از عراق و سوریه برای مردی که ۲۵ میلیون دلار برای دستگیری‌اش جایزه تعیین شده، بسیار خطرناک باشد.

گفته می‌شود بغدادی به خاطر دلایل ایمنی فقط چندروز در یک محل مشخص زندگی می‌کند. او همچنین از تشریفات می‌پرهیزد. ارتش آمریکا بر این نظر است که او به همین دلایل امنیتی به طور مستقیم با فرماندهان خود ارتباطی ندارد و با آنان نیز صحبتی نمی‌کند.

آخرین خبری که از ابوبکر بغدادی، مردی که در سال ۲۰۱۰ میلادی رهبری جریان تروریستی داعش که هنوز به این نام خوانده نمی‌شد را به دست گرفت، موجود است، خبری است مربوط به پیام شنیداری او که در آغاز ماه نوامبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) منتشر شد.

روسیه در چنین شرایطی اعلام کرده که بغدادی در روزهای پایانی ماه مه سال جاری میلادی (۲۰۱۷) در پی حمله هوایی جنگنده‌های این کشور به مواضع داعش کشته شده است. البته این خبر هنوز از طرف نیروهای دیگری چون آمریکا تایید نشده است.

این نخستین بار نیست که در رسانه‌ها خبر مرگ ابوبکر بغدادی منتشر می‌شود، اما این موضوع که جریان تروریستی داعش این خبر را هنوز تکذیب نکرده و بغدادی نیز در این باره نظری نداده، امکان صحت خبر را تقویت می‌کند.

حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، روز یکشنبه (۱۸ تیر / ۹ ژوئیه) به موصل رفت و آنجا اعلام کرد که این شهر به طور کامل از کنترل جریان تروریستی داعش خارج شده است. او به نظامیان عراق این "پیروزی بزرگ" را تبریک گفت.

ارتش عراق از ماه اکتبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) حمله برای پس گرفتن این شهر را از نیروهای داعش آغاز کرد. بخش شرقی این شهر در ماه ژانویه سال جاری میلادی (۲۰۱۷) آزاد و یک ماه بعد حمله برای آزادسازی بخش غربی شهر آغاز شد.

گفتنی‌ است که ائتلاف جهانی ضدداعش به رهبری آمریکا از راه هوا ارتش عراق را برای بازپس‌گیری موصل حمایت می‌کرد.

در ماه‌های اخیر توجه همه نهادهای رهبری در عراق به موصل و پیروزی بر جریان تروریستی داعش در این شهر متمرکز بود. اما در صورت پیروزی بر داعش در شهر موصل نیز این کشور از برقراری صلح و آرامش فاصله بسیاری دارد.

فعالیت پنهان داعش

عراق با مشکلات بسیاری روبروست. یکی از این مشکلات جریان تروریستی داعش است. داعش گرچه در موصل شکست خورده ولی هنوز فعال است و نیروهای بسیاری دارد و بخصوص در مرز عراق با سوریه قدرتمند است.

حتی در صورت پیروزی بر داعش، این نیروهای گروه می‌توانند به جنگ‌های پارتیزانی روی آورند و همچنان مخل آرامش عمومی در این کشور باشند.

اختلافات قومی مذهبی

مشکل مهم دیگر عراق اختلافات متعدد شیعیان با سنیان این کشور است. شیعیان عراق نه تنها از نظر جمعیتی بیشتر از سنیان این کشور هستند، بلکه دولت و منابع سرشار نفتی این کشور نیز در دست آنهاست.

در چنین شرایطی سنیان عراق که زمانی زیر سایه صدام حسین، دیکتاتور پیشین عراق، در قدرت بودند، اکنون نگران آینده خود زیر نفوذ شیعیان کشورشان هستند.

به گزارش خبرگزاری آلمان تا زمانی که سنیان عراق در قدرت این کشور سهیم نشوند و تا زمانی که رابطه هواداران این دو مذهب اسلامی با هم سامان نیابد، حمایت سنیان عراق از جریان تروریستی داعش ادامه می‌یابد.

بسیاری از سنی‌های عراق خواستار منطقه‌ای خودگردان و مخصوص خود هستند. آنها الگوی کردستان عراق را برای خود در سر می‌پرورانند و خواستار منطقه‌ای خودمختار برای سنیان عراق هستند. دولت مرکزی این کشور اما همواره با این نظر به شدت مخالفت کرده است.

بازسازی

بیشتر شهرهای عراق در پی جنگی چندین ساله به مخروبه تبدیل شده است. غرب شهر موصل چنان تخریب شده که برمبنای تخمین سازمان ملل متحد تنها برای بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی این منطقه به ۴۰۰ میلیون دلار بودجه نیاز است.

در چنین شرایطی بودجه بازسازی همه مناطق جنگ‌زده میلیاردها دلار می‌شود و این در حالی است که سه میلیون شهروند عراقی در کشور خود از مناطقی که در آن زندگی می‌کرده‌اند رانده شده و محتاج کمک‌های عاجل دولتی هستند.

لیزه گرانده، هماهنگ کننده کمک‌های انسان دوستانه سازمان ملل متحد در عراق در این باره گفته است: «درگیری‌ها ممکن است به پایان برسند، اما بحران انسانی در عراق به پایان نمی‌رسد.»

فساد

یکی دیگر از مشکلات بزرگ عراق وجود فساد اداری در این کشور است که یکی از بزرگ‌ترین سدهای پیشرفت در این کشور به حساب می‌آید. منتقدان دولت عراق مدت‌هاست که این اتهام را به رهبری این کشور وارد می‌دانند که آنها تنها به پرکردن جیب‌های خود می‌اندیشند.

برمبنای گزارش سازمان جهانی شفافیت، عراق در سطح جهان از نظر فساد در میان ۱۷۶ کشور جهان در ردیف صدوشصت‌وششم قرار دارد. حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، در ابتدای به قدرت رسیدن اعلام کرده بود که با فساد در این کشور مبارزه خواهد کرد، اما تاکنون به هیچ یک از اهداف خود در این مورد نرسیده است.

مناطق مناقشه برانگیز

در شمال عراق مناطقی وجود دارند که هم دولت مرکزی و هم کردهای این کشور مناطق زیر نفوذ خود می‌نامند. یکی از این مناطق کرکوک است. پیش‌مرگ‌های کرد در جریان مبارزات خود موفق شدند مناطق نفت‌خیز کرکوک را زیر کنترل خود درآورند.

به نظر نمی‌رسد که کردها مایل باشند این مناطق را ترک کنند. دولت مرکزی و کردهای عراق تفاهم کرده‌اند که بحث درباره این مناطق مناقشه‌برانگیز را بعد از بازپس گیری موصل از داعش ادامه دهند.

کارشناسان امور عراق نگران آنند که در صورت به نتیجه‌نرسیدن گفت‌وگوها بر سر این مناطق، احتمال شروع درگیری‌های نظامی میان دوطرف وجود دارد.

استقلال‌خواهی کردها

کردهای عراق در حال حاضر از خودمختاری وسیعی در این کشور برخوردارند. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم و رهبر حزب دموکرات کردستان عراق از مبارزه با جریان تروریستی داعش استفاده کرده و می‌کوشد استقلال کردستان را از عراق اجرایی کند.

کمک‌های نظامی جهانی به کردهای عراق برای مبارزه با جریان تروریستی داعش نیز سبب شده که بنیه نظامی کردها به شدت تقویت شود. در ماه سپتامبر سال جاری میلادی (۲۰۱۷) قرار است رفراندوم استقلال در مناطق کردنشین عراق برگزار شود.