باز تعریف اهداف ایران در دوران پسا داعش

محمدرضا ستاری در روزنامه ابتکار نوشت: شهر موصل مرکز استان نینوا که دومین استان بزرگ عراق محسوب می شود، پس از سه سال از دست گروه تروریستی داعش به طور کامل آزاد شد.

نبرد آزادسازی موصل که با مشارکت ارتش و سایر نیروهای نظامی در این کشور آغاز شده بود، پس از ماه ها درگیری نفس گیر در منطقه قدیمی این شهر با مقاومت تروریست ها ی داعش گره خورده بود و نهایتاً با پیشروی های خانه به خانه و سنگر به سنگر نیروهای عراقی منجر به شکست کامل داعش در این نقطه استراتژیک شد.

آخرین نفس‌های داعش در موصل

در همین راستا، فرماندهی پلیس فدرال عراق روز گذشته در گزارشی از نبردهای موصل قدیم که از ۲۲ روز پیش آغاز شد، اعلام کرد: نیروهای پلیس طی این مدت موفق شدند هزار داعشی را به هلاکت برسانند و دستکم ۶۵ خودرو مسلح، ۲۰ خودرو بمب گذاری شده و مقادیر زیادی تجهیزات نظامی و مخابراتی داعش را منهدم کنند. از سوی دیگر، نیروهای مبارزه با تروریسم نیز دیروز اعلام کردند که این نیروها در واپسین ساعات مانده به اعلام آزادی کامل موصل، منطقه میدان در موصل قدیم را بطور کامل به کنترل خود در آوردند و در ساحل دجله در این منطقه مستقر شدند.

گزارش های دیگری از سوی منابع امنیتی حاکی است که نیروهای عراقی طی روزهای گذشته موفق شده اند تعداد زیادی از اعضای گروه تروریستی داعش را که قصد داشتند از طریق دجله خود را به بخش شرقی رسانده و متواری شوند، به هلاکت برسانند که آخرین آمار اعلام شده دراین زمینه حکایت از کشته شدن دست کم ۳۰ تن از داعشی ها دارد. گفتنی است، آخرین سنگرها و مواضع داعش در شهر موصل عملا از روز جمعه گذشته فرو پاشید و عراقی ها بطور کامل این شهر را آزاد کردند، با اینحال به دلیل وجود گروه های از هم پاشیده از اعضای داعش در مخفی گاه ها و تونل های زیر زمینی، درگیری های پراکنده تا روز گذشته ادامه یافت. در همین رابطه با فتح آخرین سنگرهای گروه داعش، حیدر العبادی نخست وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق عصر روز گذشته با ورود به موصل آزادی این شهر را به صورت رسمی اعلام کرد و دستیابی به این پیروزی بزرگ را به مبارزان عراقی تبریک گفت.

اهمیت راهبردی موصل

اهمیت استراتژیک موصل از آنجا ناشی می شود که این شهر به عنوان پایتخت دوفاکتوی گروه داعش، نخستین خطبه اعلام موجودیت و خلافت خود خواننده ابوبکر البغدادی را به خود دیده است. از سوی دیگر موصل در حوزه‌ی نظری و عملیاتی اندیشمندان سلفی‌ و فرماندهان جهادی از جمله ابن‌تیمیه، رشید رضا، المقدسی، ابومصعب زرقاوی و ابوبکر البغدادی از جایگاه تاریخی و سمبلیک بالایی برخوردار بوده و به دست گرفتن آن در سال ۲۰۱۴، به عنوان مهم‌ترین دست‌آورد گروه تروریستی داعش قلمداد می‌شد.

همچنین آزادسازی این شهر نیز بیانگر نوعی توافق میان قدرت های بین المللی و منطقه ای با دولت مرکزی عراق محسوب می شود. از سوی دیگر، از آنجا که تصرف موصل بزرگترین شکست دولت و ارتش عراق محسوب می شد، آزادسازی آن باعث بازگرداندن اراده به نیروهای عراقی و تلاش برای بازسازی اعتماد مردمی نسبت به دولت مرکزی است. همچنین اهمیت دیگر آزادسازی موصل را باید در ارسال پیام جدی به داعش در نبرد رقه هم دانست که با آزادی موصل، زمینه برای تمرکز جدی‌تر بر عملیات مقابله با داعش در سوریه فراهم می شود.

عراق پس از داعش

هر چند شکست های نظامی داعش منجر به تضعیف شدید این گروه شده و توان عملیاتی آن را محدود می سازد؛ اما باید در نظر داشت که خاستگاه اندیشه این گروه در دل و بطن جوامع خاورمیانه ریشه دارد و به عقیده کارشناسان به محض فراهم شدن شرایط مطلوب دوباره جان تازه ای به خود می گیرد. اگر چه برخی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای داعش را به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود به کار برده و حمایت های مالی و لجستیکی فراوانی در طول سال های گذشته به این گروه داشته اند، اما باید گفت که این گروه وحشت آفرین پدیده ای اجتماعی است که بدون ریشه یابی عمیق و صرف برخورد سیاسی می تواند در آینده بازیابی مجدد کرده و به شکل خشونت بارتری بازتولید شود. نمونه این مساله را می توان از سیر طالبان به القاعده و از القاعده به داعش و گروه های دیگر تروریستی که به مراتب از خاستگاه اولیه شان خشونت بارتر بوده اند مشاهده کرد.

از سوی دیگر باید گفت که با نهایی شدن آزادی موصل هر یک از بازیگران درگیر در عراق و سوریه که بیشترین آسیب ها را از گروه تروریستی داعش دیده اند، در صدد تثبیت حوزه نفوذ، کنترل و تعریف سیاست‌های مراحل بعدی خود هستند. این مقطع از آن جهت که احتمال رویارویی میان بازیگران افزایش پیدا کرده است از حساسیت ویژه ای برخوردار است.

در این راستا، آمریکایی ها سقوط موصل را به عنوان یک تاکتیک می بینند. در واقع آمریکا آماده یک رویارویی بلند مدت در سوریه است که مخاطب آن تنها داعش نخواهد بود. این رویارویی هم می تواند بصورت مستقیم و هم واسطه‌ای باشد که مرکزیت آن را آنچه تهدید ایران نامیده می‌شود شکل می‌دهد.

سناریوی مطلوب اسرئیل نیز در این رهگذر، تداوم جنگ سوریه با هر بهانه‌ای بوده است که موجب جنگ فرسایشی و تخلیه توان نظامی و اقتصادی مسلمانان و بویژه ایران و حزب الله شود. اما آنچه در حال رخ دادن است اضمحلال داعش در موصل و رقه ، بسط نفوذ ایران، کشیده شدن کنترل جاده ای ایران به دریای مدیترانه و آب دیده شدن نظامیان شیعه و حزب الله است. ترجمه این تحولات برای اسرائیل تبدیل تهدیدی مهم به تهدیدی وجودی است. احتمال این وجود دارد تا اسراییل در جنگ و یا مجموعه عملیات پیشگیرانه از تبدیل تهدیدی مهم به تهدیدی وجودی علیه خود جلوگیری کند.