احضار روح پاشایی در خندوانه

روزنامه شهروند: «سه جوان و یک کودک خردسال» که از آنها به بدل مرحوم پاشایی یاد شده است، به دعوت مجری سر از تلویزیون و برنامه خندوانه درآوردند. سه‌شنبه شب، برنامه خنداونه میزبان افرادی بود که شمایلی نزدیک به مرتضی پاشایی داشتند و «رامبد جوان» مجری خندوانه با آنها درباره دلایلی که باعث شده به چنین هیبتی درآیند، به گفت‌وگو نشست.

حضور این افراد در این برنامه پربیننده تلویزیونی واکنش بسیاری را در پی داشت؛ طوری که پس از برنامه تعداد قابل توجهی از دوستداران «مرحوم پاشایی» به صفحات شخصی «رامبد جوان» در فضای سایبری هجوم برده و نسبت به آنچه به‌عنوان بی‌احترامی به خواننده محبوب خود تعبیر کرده بودند، انتقاد کردند.

پیش‌تر و پس از مرگ مرتضی پاشایی در ‌سال ١٣٩٣، «یوسف اباذری» جامعه‌شناس مطرح ایرانی در یک جلسه دانشگاهی که با حضور دانشجویان و تعدادی از استادان برگزار شده بود، با اشاره به محتوای نازل آثار پاشایی، نقد بسیار تندی برآنچه طرفداران او به‌عنوان دلیل طرفداری‌شان بیان می‌کردند و دیگر موضوعات اجتماعی مرتبط داشت. نقدی که در آن زمان حملات تندی را علیه «اباذری» سامان داد.

حالا و پس از آن تجربه، رامبد جوان نیز سراغ موضوع رفته و در برنامه خود نگاه نقادانه‌ای به رفتار طرفداران این خواننده مرحوم ایرانی داشته است. نگاهی نقادانه که بخشی از آن در قالب طنز ارایه شد و از قضا به نظر می‌رسد حرف دل برخی از هنرمندان و اهالی فرهنگ این مرز و بوم را در یک برنامه پربیننده تلویزیونی منعکس کرده است. «رامبد جوان» در بخش‌هایی از این برنامه، درآمدزایی برخی از این افراد با ظاهری مشابه مرحوم پاشایی را نقد کرد و رفتار سودجویانه این قبیل افراد را دور از اخلاق و نوعی سوءاستفاده از شهرت و موج اجتماعی که برای طرفداری از این خواننده در جامعه ایرانی وجود دارد، دانست. به نظر می‌رسد اوج برنامه آنجا بود که بدل خردسال پاشایی با درآوردن لباس، کلاه و عینکی که او را شبیه پاشایی كرده بود، خواست به زندگی عادی خود برگردد. در بخشي از این برنامه، سه جوان بدل با این سوال از سوی «جوان» مواجه شدند که «چرا خودشان را شبیه او کرده‌اند؟»

پاسخ‌ها هر چند متفاوت و جالب بود، اما در پس ماجرا این نکته را نمایان کرد که طرفداران اینچنینی خواننده مرحوم دلیل قانع‌کننده‌ای حتی برای خودشان در قبال این رفتار ندارند. یکی از این بدل‌ها دلیل گرایش خود را به مرحوم پاشایی و طرفداری از او تا حدی که در جامعه با لباس مشابه و هیبتی شبیه او ظاهر می‌شود، جدای از اسطوره هنر و موسیقی بودن، ویژگی‌های اخلاقی مرحوم پاشایی اعلام کرد که از او اسطوره اخلاق برای جامعه ساخته است. بدل دیگر نیز با تأکید بر این‌که واقعیت را می‌گوید، گفت: «پاشایی هم مثل دیگر خوانندگان است و دلیل این‌که به هیبت او درمی‌آیم این است که با این شیوه پول در می‌آورم.» وقتی یکی از این بدل‌های جوان (ئحتی بدل خردسال) خنده‌رو بودن مرحوم پاشایی را دلیل علاقه فراوانش به این خواننده دانست، رامبد جوان گفت: «چرا هیچ‌کس خودش را شبیه من، اکبر عبدی یا مهران مدیری نمی‌کند. ما که بیشتر از پاشایی می‌خندیم و تلاش می‌کنیم مردم هم بخندند؛ چرا کسی خود را شبیه ما کمدین‌ها نمی‌کند؟»

هجوم سایبری، تکرار مکررات

مطابق اطلاعات موجود، ساعاتی پس از این برنامه، طرفداران مرحوم مرتضی پاشایی در یک اقدام سریع به صفحات شخصی رامبد جوان در فضای سایبری هجوم بردند و نسبت به اتفاقات این برنامه واکنش نشان دادند. برخی از طرفداران پاشایی معتقد بودند در این برنامه ارزش، اعتبار و شأن خواننده مورد علاقه‌شان رعایت نشده و رامبد جوان با بیانی دور از انتظار، شخصیت هنری و اجتماعی مرتضی پاشایی را زیر سوال برده است. مطابق گزارش‌ها، این موج در ساعات گذشته شدت گرفته و به مرور درحال افزایش است.

پس از برنامه، رامبد جوان تصویری از برنامه سه‌شنبه‌شب خندوانه را در صفحه اینستاگرام خود قرار داد. پستی که با مراجعه فراوان طرفداران مرحوم پاشایی مواجه شد و تا لحظه تنظیم این گزارش، حدود ١٧‌هزار نظر زیر آن به ثبت رسیده که در میان مطالب این صفحه کم‌نظیر است. یکی از طرفداران پاشایی با انتقاد از برنامه سه‌شب خندوانه، زیر پست جوان نوشته است: «این‌که یه عده عاشق یه کسی یا یه تیپی هستن اونقد جای شماهارو تنگ کرده که تحملشو ندارید. اگه الگوی ظاهری گرفتن از کسی که مردم صداشو دوست دارن چون باعشق همراهه اونقد بده که براش یه برنامه اختصاص میدین چرا آقای جوان سه بار تکرار می‌کنید که چرا خودتونو شکل ما که می‌خندونیمتون نمی‌کنید؛ واقعا متاسفم که وقت مردم رو با چرندیات تلف می‌کنید.»

بعد از انعکاس این واکنش‌ها در سایت «موسیقی ما»، کاربران این سایت موسیقی نظراتشان را زیر مطلب منتشر شده درج کردند. نکته جالب اینجاست که بسیاری از طرفداران مرحوم پاشایی بر خلاف اتفاقی که در صفحات مجازی افتاده بود، از رامبد جوان و برنامه خندوانه تشکر کردند. فردی با نام کاربری «یکی هست که دیگه نیست» دراین‌باره نوشت: «ممنونم آقاي جوان من به‌عنوان يك طرفدار چند آتيشه مرتضي بهتون تبريک مي‌گم و به نظرات مخالف كاري نداشته باشين فقط مي‌خوام بگم كه يك برنامه ديگرو هم به اين موضوع اختصاص بدين و از يك كارشناس استفاده كنين تا در مورد اين موضوعات خودباختگي صحبت كنه. اين افراد اول به خودشون آسيب مي‌زنن كه ممكنه دچار دوگانگي شخصيتي بشن به‌خصوص در مورد اون بچه بعد هم باعث مسخره شدن اون مرحوم توسط مردم مي‌شه آقاي جوان من خودم طرف توام...»

کاربر دیگری هم با نام «علی» در بخشی از پیامش نوشته است: «بسیار کار رامبد جوان تحسین‌برانگیز بود. احسنت به این جسارت. چرا تا وقتی پاشایی زنده بود، این طرفداران سینه‌چاک همراهش نبودند. لازم نیست الان موج کذایی درست کنید و یقه پاره کنید. سودجویی تا کجا....» در این بین مصطفی پاشایی (برادر مرتضی پاشایی) نیز در واکنش به اتفاقات برنامه سه‌شنبه‌شب خندوانه در صفحات شخصی‌اش نوشته: «خداوند خواست که مرتضی را عزت ببخشد و این در سایه دل پاک و بی‌آلایش و هنر بی‌بدیلی که از ذات هنرمندش سرچشمه می‌گرفت، میسر شد. تمامی خصوصیت‌های اخلاقی و هنر مثال‌زدنی مرتضی پاشایی بود که میلیون‌ها ایرانی عاشقانه دوستش دارند. به این نکته باید توجه کرد که خداوند مهر مرتضی را در دل مردم نهاد و هیچ شخصی نمی‌تواند این محبت را از دلشان خارج کند.»

حرف‌های یک خواننده

مرگ پاشایی هر چند مانند هر جوانمرگی دیگر غیرمنتظره بود، (البته به دلیل نوع بیماری پاشایی این انتظار وجود داشت) اما حوادث پس از آن، از مواردی کاملا غیرعادی ارزیابی شد که حتی جامعه‌شناسان را به واکنش واداشت. صحبت‌های تند یوسف اباذری، جامعه‌شناس مطرح ایرانی بخشی از بررسی و تحلیل جامعه‌شناختی مرگ پاشایی بود که آن هم واکنش‌های مختلفی را در بر داشت. با این حال اهالی هنر نیز نظراتی دارند. شهرام شکوهی خواننده بنام ایرانی، درباره این موضوع نظر داده و گفته است: «برعکس تمام هنرها، موسیقی تنها هنری است که هیچ وقت (حتی با تکرارهای مکرر) آدم را خسته نمی‌کند. این پتانسیل موسیقی است؛ اما برخی از مسئولان ما هنوز تکلیف خود را با آن مشخص نکرده‌اند و موسیقی هنوز هم، در ابهام حرام و حلال است. با این موجود راهی جز پذیرش تأثیرگذاری موسیقی نیست.

یک نمونه از این تأثیرگذاری در جامعه، حضور چشمگیر مردم در مراسم تشییع جنازه مرتضی پاشایی بود که پدیده‌ای اجتماعی قابل بحث و جدی بود. مرتضی پاشایی جوان خلق و سلوکی داشت که باعث می‌شد از معاشرت با او لذت ببرید. او آدم دل‌پاکی بود و آثارش بازتاب دلش بود. در مدتی که می‌شناختمش یک‌بار ندیدم پشت سر یکی از همکارانش حرفی بزند. این درحالی است که پشت سر هم حرف زدن عادت مرسوم جامعه موسیقی ما است.» به هر روی، این نظر شکوهی نیز بخشی از نظراتی است که دیگران هم داده و به این دلیل او را اسطوره اخلاق و موسیقی معرفی کرده‌اند. موضوعی که در برنامه خنداونه روی دیگرش نمایان شد.