انصاری: در ایام ارتحال مراسم عزاداری نداریم

به همین مناسبت، وی طی نشستی با مدیران رسانه های گروهی به تشریح مراحل تشییع و تدفین پیکر امام، دلایل انتخاب محل دفن ایشان و ساخت حرم امام راحل پرداخت و با اشاره به سوالات گوناگونی که در این خصوص در افکار عمومی مطرح است برای اولین بار (و به تعبیر خودش شاید آخرین بار) نکات و خاطراتی را بازگو کرد.

انصاری همچنین در خصوص درخواست های متعددی که از موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی برای پاسخ دادن به سخنان و اظهارات گوناگون حول شخصیت امام(ره) بیان می شود، پاسخ داد.

به گزارش پرتال امام خمینی(س)، حجت الاسلام و المسلمین محمد علی انصاری در این دیدار گفت: در زمان مناسب راجع به طرح موضوع محل دفن امام از سوی یادگار امام مرحوم حاج احمدآقا بیشتر صحبت می کنیم لیکن در این جلسه از نقطه ای شروع می کنم که همه اطبا و مسئولین به این نتیجه رسیدند که حضرت امام در آستانه ارتحال است و آن شب، شب تلخ و تاریخی ۱۴ خرداد بود. تقریبا در آخرین دقایقی که امام خمینی (س) نفس های آخر را می کشیدند و همه ناامید از بازگشت امام شدند این موضوع مطرح شد که پس از رحلت امام محل دفن ایشان کجا باشد؟ تشییع چطور انجام شود؟ و مقدمات این کار بزرگ را چه کسانی باید انجام دهند؟ یادم هست در جلسه ویژه ای که در جماران برگزار شد، مسئولین و سران نظام، جمعی از اعضای حوزه علمیه قم و جمعی از بیت شریف امام در آن حضور داشتند راجع به دو موضوع بحث شد. یکی اینکه مراسم تشییع از چه زمانی و با چه سبکی برگزار شود؟ و دوم اینکه امام کجا دفن شوند؟

وی افزود: تقریبا اتفاق نظر شد که حداقل یکی دو روز برای فراهم کردن مقدمات تشییع باید فرصت داشته باشیم تا امکانات لازم آماده شود و از بعد امنیت و سایر مسائل برنامه ریزی شود. همه به این نتیجه رسیدند که تشییع حضرت امام از مصلای تهران با یک روز توقف و استقرار پیکر مطهر حضرت امام در مصلی انجام شود. بلافاصله بعد از آن ستادی را در جماران تشکیل دادیم و عناصری از مسئولین سپاه، بسیج، حوزه علمیه قم، جهاد سازندگی و دستگاه های دیگر و تنی چند از شخصیت ها این موضوع مطرح و برای تشییع و خاکسپاری تقسیم کار کردیم.

سرپرست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) گفت: مکان دفن امام موضوع مهم دیگری بود که در همان جلسه مسئولین راجع به آن گفتگو شد.

وی یادآور شد: این موضوع از ناحیه شخصیت‌ها و رجال سیاسی و حوزه ای پیشنهادات مختلفی داشت. از جمله قم و در حرم حضرت معصومه(س)، منطقه کوشک نصرت، مسجد جمکران، در حرم مطهر امام رضا (ع) و بعضی اماکن داخل تهران مثل فرودگاه قلعه مرغی و همچنین محل فعلی مصلی امام خمینی(س) در تپه های عباس آباد و پیشنهاد دیگر هم بهشت زهرا(س) بود. بعد از جمع بندی تصمیم بر تشکیل کارگروهی برای بررسی دفن امام صرفاً در بهشت زهرا(س) شد. در این کارگروه بنده و حجت الاسلام و المسلمین سید سراج الدین موسوی و بعضی از آقایان بودیم. صبح ۱۴ خرداد با سوار شدن بر بالگرد و عبور از بالای بهشت زهرا و پهنه‌ای که الآن حرم امام در آن واقع شده است و با پیاده شدن در بهشت زهرا و محل سرباز گمنام که آنجا نیز پیشنهاد را مورد بررسی قرار دادیم تا مکان مناسب را تعیین کنیم، در جمع بندی به این نتیجه رسیدیم که دفن امام در داخل بهشت زهرا می تواند مشکل ساز باشد. قبر سرباز گمنام هم محدوده بسیار کوچکی داشت نهایتاً مکان فعلی که در فاصله نزدیک با بهشت زهرا و قبور شهداست انتخاب و تقریباً اطمینان یافتیم که این مکان دارای موقعیتی است که حرم امام در طول زمان به آن نیاز دارد.

وی به مراسم تشییع امام از مصلی امام خمینی به سمت بهشت زهرا اشاره کرد و افزود: از لحظه‌ای که ما تشییع و تدفین را متکفل شدیم، بر این باور بودیم این پدیده ای است که در تاریخ معاصر سابقه نداشته و کسی نیز الگویی در این زمینه ندارد که ما را در طول این مسیر راهنمایی کند. لذا بعضی از برنامه هایی که برای تشییع و خاکسپاری امام ریخته بودیم در شور و حال مردم به هم ریخت. بنده پس از نماز که قرار بود در ماشین پیکر امام باشیم، در اثر فشار جمعیت و فاصله گرفتن از ماشین حامل پیکر امام جا ماندم، به هیچ چیز دسترسی نداشتم به فرمانده هوانیروز متوسل شدم که بالگردش در آنجا بود. درخواست کردم که ما را به ماشین حامل امام برساند.

وقتی به محل دفن رسیدیم معلوم بود که ماشین حامل پیکر امام امکان ورود به صحنه را ندارد. با تمهیداتی پیکر امام را وارد بالگرد کردیم. با مشکلات زیاد وقتی بالگرد به زمین نشست و در کمترین زمان پیکر امام در لابلای جمعیت انبوه گم شد، من با زحمت فراوان توانستم از بالگرد بیرون بیایم و از بالای دوش مردم به کانتینری که در آن بلندگو بود برسم و با مردم صحبت کنم. من با بلندگو هرچه فریاد زدم مردم کنابر بروند میسر نشد و تلاش همه دستگاه ها بی نتیجه و پیکر امام در انبوه جمعیت به این سو و آن سوی می‌رفت.

در میان ازدحام جمعیت کفن امام پاره شد و من از دیدن این صحنه تقریباً بیهوش شدم و نفهمیدم که چه شد؟ قبل از آن آقای ناطق نوری را دیدم از میان جمعیت با زحمت زیاد پیکر امام را بسوی کانتینر جایگاه هدایت کردند و پس از آن با برنامه‌ریزی خاص مجدداً امام با بالگرد به جماران منتقل شد و در جماران مجددا کفن و در تابوت محکمی قرار گرفت و عصر همان روز به بهشت زهرا منتقل و با تمهیدات ویژه‌ای دفن شد.

انصاری افزود: در فاصله کمتر از یک هفته از تدفین امام، یادگار امام مرحوم حاج سید احمد آقا به من حکم سرپرستی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و دیگری ساخت حرم امام را دادند. هر دو مقوله، مقوله ای بود که ما قبلا از نظر ساختاری، سازمانی، برنامه ریزی و از نظر افق های کوتاه مدت و دراز مدت هیچ کاری برای آن انجام نداده بودیم و کسی هم تصور نمی کرد که امام به آن زودی و در آن شرایط ناباورانه از دنیا بروند. البته بحث از ارتحال و دفن امام پیشتر با مرحوم حاج احمد آقا مطرح شده بود تصور این بود که این موضوع ۱۰ الی ۱۵ سال دیگر اتفاق می افتد و قرارشد جایی را در نظر بگیریم و بدون اعلام قبلی برنامه ریزی کنیم. تصور اینکه در آن فاصله کوتاه امام رحلت می کنند، کار دشواری بود.

وی ضمن تأکید بر اینکه خوب است کسانی که در تدفین امام حضور داشتند خاطرات خود را برای تاریخ بنویسند، اظهار داشت: بعضی از مردم تا هفتم و بعضی تا چهلم تمام وقت در کنار قبر امام تلاش می کردند. ولی همه ما می دانستیم که این برنامه‌ریزی ها موقت و در جهت رفع نیازهای فوری مردمی است لذا از روز دفن تا اولین سالگرد رحلت امام به همین منوال گذشت یعنی ما و زائران امام در وسط بیابانی قرار داشتیم که هیچ فضای مطلوبی برای پذیرایی از مردم وجود نداشت. دستگاه ها با تمام امکانات فقط در راستای خدمات فوری و ضروری تلاش می نمودند. پس از برون رفت از شرایط فوق العاده و استقرار مبنی طرح میان مدت حرم آغاز شد.

وی ادامه داد: ما می دانستیم اگر از این فضای اضطرار بیرون نرویم مردم به ما اعتراض می کنند؛ لذا باید یک برنامه میان مدت طراحی و اجرا می کردیم از سالگرد اول تا سال ششم باید حرمی ساخته می شد که در آن مردم زیر سقف باشند و سیستم گرمایش و سرمایش وجود داشته باشد. تصور کنید که ما در حرمی قرار داشتیم که با حضور صدها هزار نفر زائر در طول سال و فراهم کردن امکانات اولیه برای آنان باید مقدمات ساخت و ساز و اجرای طرح های اصلی نیز فراهم و انجام می شد.

من آماری را از حضور گسترده زائران در سال های اول بعد از ارتحال امام به مجلس شورای اسلامی و خدمات به آنان ارائه دادم، همه نمایندگان متعجب شدند که حرم امام با نداشتن امکانات این همه مراجعه کننده دارد.لذا به خاطر دارید در چند سال اول چند طرح عوض شد و سازه ها و سیستم ها دگرگون شد. هیچ کس نمی تواند بگوید این کارهای زائد و غیر ضرور بوده، پس بخشی از استعداد، انرژی، نیرو و بودجه های ما صرف کارهای موقت و میان مدت شده است. امروز از آن آثار کوتاه و میان مدت 20 درصد باقی مانده است. خیلی چیزها عوض و سیستم ها به لحاظ طرح جدید حرم دگرگون شده اند.

سرپرست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) در مورد نظرات مختلف برای ساخت حرم امام خمینی(س) نیز گفت: از اول رحلت تاکنون مخصوصا روزهای اول رحلت 2 تفکر وجود داشت. یک تفکر اعتقاد بر این داشت چون امام شخصیتی ساده، زاهد، مقابل هر گونه تجملات و دنیاگرایی ها بود پس نیاز به حرم ندارد. در همین راستا بعضی می گفتند که این علایق و احساسات مردم نسبت به امام پایدار نیست حتی بعضی از دوستان به من می گفتند شما حرم را حداکثر برای 10 سال ببینید. بعد از آن احساسات و علائق مردم کم رنگ می شود لیکن همانها امروز می گویند ما در این نظر اشتباه کردیم اگر ما آن روز این نوع تفکر را ملاک قرارد می دادیم و حرم را نمی ساختیم امروز خیلی از آثار امام نبود.

وی افزود: بحث دوم ضرورت ساخت و ساز حرم بود، اما ساخت و سازی که آن هم 2 طیف داشت ، طیفی می گفتند به سرعت حرم امام را بسازید و انرژی را صرف برنامه و کارهای بزرگ و بلند مدت نکنید.

فکر دیگر که فکر مرحوم یادگار امام آقای حاج سید احمد آقا، رهبر معظم انقلاب، رؤسای جمهور و شخصیت های دیگر بود، همواره ما را وا می داشت که اگر قرار است کاری انجام شود باید در شأن امام و نظام باشد. این کار که ساخت حرم برای امام و برای معمار و بانی انقلاب و کسی که میلیون ها زائر دارد و کسی که سالگردش بعد از ۲۶ سال باید پذیرای میلیون ها انسان باشد باید توام با برنامه ریزی قدرتمندانه باشد . ابتدا می بایست از منظر هنر افراد شاخص و هنرمند را از نظر معماری معماران برجسته از نظر تحلیل، محاسبات و اجرا مدیریت نیز افراد متخصص و کاردان و قدرتمند را به کار می گرفتیم. لذا اتاق فکری بدین منظور تشکیل و خطوط اصلی و کلی حرم مطهر مشخص شد.

وی تصریح کرد: بعضی پیشنهاد دادند حرم امام باید با همه حرمها متفاوت باشد. مثلا اینکه حرم امام را به شکل خیمه عظیم و بزرگ طراحی کنیم ولی اکثراً اعتقاد داشتند که امام با صبغه معنوی، عاطفی، دینی و شیعی که در میان ملت ها دارد و نباید حرم ایشان را از بعد معماری با حرمهای ائمه و اهل بیت جدا کنیم. بدینگونه به ما تکلیف شد که همان اصل و مبانی معماری که در حرمها دیگر لحاظ شده است ما نیز لحاظ کنیم.

انصاری گفت: ما از نظر مرحوم حاج سید احمد آقا بهره گرفتیم که سازه حرم باید دارای گلدسته، قوس، گنبد و علاوه بر اینها نیز خیمه در طراحی بیاید، خیمه در مذهب و فرهنگ ما مقدس است که لیکن با سازه های دیگر متفاوت است لذا طراحی بر اساس ویژگیهای ذکرشده ۲ سال به طول انجامید و محاسبات آن بوسیله دانشمندان در دانشگاه ها تحلیل شد و سپس در اجرا بعضی از شرکت های داخلی گفتند ما از عهده این کار بر نمی آییم. در نهایت به لطف خداوند تعالی این پروژه عظیم تصویب و به دست متخصص ومهندسین و هنرمندان ایرانی به مرحله اجرا درآمد.

وی اظهار کرد: از روز اول کار حرم ما با عشق و ایمان به مردم و رهبری نظام و ایمان به اینکه دولتمردان ما را تنها نمی گذارند وارد این کار شدیم. اول براین باور بودیم باید با پول مردم کار ساخت حرم انجام شود، اما در ادامه به نقطه رسیدیم که کمک مردم کافی نیست بلکه باید از نظام و دولت کمک بگیریم و نمونه آن مصلی تهران است.

مردم تهران به نوبه خودشان برای حرم و مصلی خیلی کمک کردند اما برای پروژه ای که دارای 200 هزار متر بنای محکم می باشد احجام بزرگ دارد به هیچ وجه کمک های مردم کفاف نمی داد لذا به سراغ دولتمردان رفتیم.

سرپرست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) گفت: مجموعه نیروهای حرم با دل به دریا زدن و استعانت از خدا کار را شروع کردند. از زمان شروع تاکنون هیچ روزی نبوده که ما به پیمانکاران و کسانی که تامین مصالح می نمایند بدهکار نباشیم و خدا را از این بابت شکر می کنیم و امروز با افتخار می گوییم که هر کس این پروژه عظیم اسلامی و ملی را بررسی کند، خواهد گفت با کمترین هزینه ساخته شده و به راحتی قابل محاسبه است.

انصاری با تاکید بر اینکه تا کنون برای ساخت مجموعه حرم مطهر امام خمینی(س) یک روز هم حرم تعطیل نبوده است، گفت: باید به گونه ای برنامه ریزی و مدیریت و اجرا می نمودیم که به برنامه های جاری حرم لطمه ای وارد نشود.

وی با بیان اینکه شاید ساخت حرم برای امام خمینی در شهری مثل قم قطعاً بار هزینه هایی مثل ساخت مهمانسرا و یا سرویس های بهداشتی و ... را کم می کرد، ولی انتخاب تهران برای دفن و کنار بهشت زهرا بهترین گزینه بود.

وی ادامه داد: در پهنه ای به وسعت چند هزار هکتار طرح شهر آفتاب در شورای عالی شهرسازی به تصویب رسیده است حاشیه امن حرم خواهد بود نزدیک به 1500 هکتار زمین را تحویل شهرداری دادیم تا در حفظ فضای سبز و زیبا سازی به ما کمک نماید هنوز صدها هکتار زمین دیگر را برای فضای سبز آماده کنیم و این خدمت بزرگی برای تهران است.

رییس ستاد مرکزی بزرگداشت امام خمینی(س) ساخت حرم در مکان فعلی را دارای محسناتی دانست و گفت: یکی از خدمات حرم به تهران و به پایتخت این است که هزاران هکتار زمین از خطر توسعه بی برنامگی از قبیل آلونکها زاغه نشینی حفظ کرده است. لذا ما بارها به همه دولت مردان گذشته و فعلی اعلام کرده ایم که برای اجرای برنامه های مهم تهران و با هزینه کم می توانید روی پتانسیل این منطقه حساب باز کنند.

انصاری در ادامه یکی از ویژگی های ساخت حرم امام خمینی(س) را، بعد هنری آن دانست و گفت: ما سعی کردیم از بهترین اساتید هنر در هر بخشی استفاده کنیم و یکی از عوامل تاخیر ما همین است چرا که در امور هنری عجله و شتاب مشکل ساز است لذا وسواس بالایی به خرج دادیم.

وی با اشاره به اینکه تنها در بخش خط کتیبه ها بیش از 3 هزار متر انواع خط کوفی، نستعلیق، ثلث، محیا، محقق در حرم وجود دارد، گفت: در کارهای هنری از اساتید صاحب سبک برجسته و بنام کشور استفاده و آنان همکاری خوب و درخور تحسین با حرم داشته اند.

انصاری با توضیح اینکه بخشی از تاخیر اتمام کار حرم به دلیل دقت بالا در امور هنری است، گفت: ما در طول این مدت همواره با سوالاتی از چرایی تاخیر مواجه بوده ایم در حالیکه در درون سازمان حرم و برای مردم پاسخ مناسب داشتیم. پاسخ هایی از قبیل اینکه در کار بزرگی مانند ساخت حرم باید صبور باشیم یا بودجه کافی نداریم، زمان کافی برای پروژه ای بزرگ لازم است و مهمتر از همه اینکه حرم امام همیشه و در مناسبت های مختلف و بازدیدهای افراد و گروه های گوناگون پراز جمعیت زائر بوده است و این مسئله باعث شده ما همواره احتیاط لازم را برای حفظ امنیت زائران داشته باشیم و حرم را تعطیل نکنیم و اجرای پروژه بسیار مهم حرم در حالیکه مردم زیر سقف موقت آن مشغول زیارت بوده اند، کار سخت و دشواری بود چرا که قرار بود ما هیچوقت در حرم تعطیلی نداشته باشیم.

رییس ستاد مرکزی بزرگداشت امام خمینی(س) با بیان اینکه همه این کارها به لطف و عنایت خداوند آنجا شده است، ادامه داد: من با همه وجودم معتقدم که علاوه لطف و عنایت خداوند، روح امام نیز ما را در این امر مهم کمک کرده است و هر آنچه که ما برای ساخت حرم امام انجام می دهیم در جهت تقویت نظام و ایجاد هماهنگی و همدلی است.

وی ادامه داد: ما همانند بسیاری از مردم دارای عقاید سیاسی هستیم ولی خدا می داند که سر سوزنی در این مجموعه با نگاه سیاسی عمل نکرده ایم. ما خود را خادم امام و مردم می دانیم و همه طیف ها و جریانات سیاسی زمانی که به حرم می آیند، میهمان ما هستند و افتخار ما این است که به خوبی از آنها استقبال می کنیم.

انصاری با اشاره به اینکه این مهماندوستی باعث رفاقت بیشتر با همه جریان های سیاسی شده است، ادامه داد: ما موظف بوده و هستیم که به تبعیت از رفتار و کرامت امام در برخورد با سلایق مختلف همان گونه رفتار کنیم. هیچ گروهی نمی تواند ادعا کند ما برای گروهی دیگر احترام تشریفاتی قایل شده ایم که برای آنها قائل نشدیم.

رییس ستاد بزرگداشت امام با بیان اینکه شب چهاردهم خرداد، ریاست محترم جمهوری در حرم سخنرانی خواهند کرد و روز 14 خرداد درهای حرم از ساعت 6 صبح به‌ روی عاشقان امام باز است، اظهار کرد: ما هنوز در حرم راه طولانی ای در پیش داریم و کارهای زیادی باید برای آن بزرگ مرد تاریخ انجام دهیم. مردم و جامعه نیاز دارند، امام را در تصاویر، در تبیین اندیشه ها و آرمان او در جلسات و مناسبت ها و سالگردها بشناسند.

وی در ادامه سخنان خود درباره تفسیر برخی از وظایف موسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی(س) توضیح داد: بعضی می گویند موسسه موظف به تایید و یا تصویب هر سخن، نسبت و یا حرفی که افراد از قول امام می زنند می باشد. این در حالی است که در هیچ جای دنیا چنین اتفاقی نمی افتد چرا که برخی برای ساعت ها و دفعات متعدد با امام ملاقات های خصوصی داشته اند، ما چگونه می توانیم درستی و یا نادرستی این صحبت ها و خاطرات را مشخص کنیم؟

انصاری ادامه داد: جایی که موسسه باید اظهار نظر کند مشخص است. مثلا بعضی از افراد بزرگ که در انقلاب نقش مهم داشته اند و دارای اجازه یا حکم از امام بوده‌اند اثری از حکم مکتوب آنها نیست ولی از نگاه واقعی موسسه آنها مورد تائید هستند.

وی با بیان اینکه ما باید راه و منش امام را دنبال کنیم، گفت: امام مخالفان خود را هم تکریم می کردند و حتی به کوچکترین افراد هم احترام می گذاشتند و بدون توجه به اینکه چه کسی روبروی ایشان نشسته به آن فرد احترام می کردند. افرادی همانند حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای دعایی که سال های طولانی در نجف در کنار امام بوده اند قطعاً خاطرات فراوان و نکات قابل تاملی دارند. حال این وظیفه ماست که راه امام را بدون اینکه نظرات خود را در آن دخالت دهیم، ادامه دهیم.

رییس ستاد بزرگداشت امام گفت: سیاسیون نمی توانند کافر شناس باشند، مگر اینکه به دین مراجعه کنند. ما باید مانند امام مهربان و بلند اندیش و نقطه وصل بین همه افراد و گروه ها باشیم.

وی افزود: امام در دنیای سیاست مرز داشت همانطور که پیامبر و اسلام مرز داشتند، اگر ما بخواهیم راه امام را ادامه دهیم باید برای حمایت از همفکران سیاسی خود دفاعی منطقی توأم با علم و اخلاق و برای نقد مخالقان تعادل و انصاف و وجدان داشته باشیم و بیش از آنکه به فکر جدایی و مرزبندیهای مخرب برآییم بسته همکاری همدلی و همبستگی را میان همگان ایجاد نماییم.

انصاری در پایان سخنان خود گفت: با توجه به همراه شدن ایام ارتحال امام با نیمه مبارک شعبان ما بنای برپایی عزا نداریم و قصدمان بزرگداشت امام است تا دشمنان انقلاب بدانند امام و انقلاب ما با ائمه هدی پیوند جاودانه دارد و تا همیشه زنده است.