«کاوونی»، میانجیگرِ تازه روابط بین ایران و آمریکا؟

روزنامه توسعه ایرانی: تهران امروز میزبان یک میهمان اروپایی است. «سیمون کاوونی»، وزیر خارجه ایرلند که کشورش حدود ۹ سال پیش سفارتش را در ایران تعطیل کرد؛ امروز برای گفت‌وگو با حسن روحانی و محمدجواد ظریف در تهران است. آیا سفر سیمون کاوینی، وزیر امور خارجه ایرلند به تهران ارتباطی با برجام و بحث میانجیگری دارد؟

سفر او به تهران در حالی صورت می‌گیرد که تروئیکای اروپایی همین چند روز پیش از صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صرف‌نظر کردند و منابع خارجی اعلام کردند که این صرف‌نظر بدان دلیل صورت گرفته که ایران بالاخره سیگنال‌های مثبتی را برای پذیرش مذاکراتی با حضور آمریکایی‌ها ارسال کرده است.

حال باید دید که آیا سفر این مسافر اروپایی نیز در امتداد همان سیگنال‌های مثبت است یا خیر؟ خود کاوونی دیروز بیانیه‌ای در این ارتباط صادر کرد که روی سایت وزارت خارجه ایرلند منتشر شد. او در این بیانیه تاکید کرده بود که کشورش به عنوان «تسهیل‌کننده قطعنامه 2231 شورای امنیت» (در تایید برجام) انتخاب شده است.

او با بیان اینکه این قطعنامه مسیر تعامل شورای امنیت در خصوص توافق هسته‌ای ایران، موسوم به برجام است، به حمایت قوی کشورش از برجام اشاره کرده و افزوده بود: ایرلند در جایگاه یک تسهیل‌کننده مشتاق است که با همه بازیگران گفت‌وگوی نزدیکی داشته باشد و همه طرف‌ها را به پایبندی کامل به این توافق تشویق می‌کند.

این موقعیت سیاسی، ایرلند را با مسئولیت‌های سیاسی تازه‌ای مواجه کرده که ظاهرا برجام نیز یکی از همان مسئولیت‌هاست.

«طرح اقدام سازنده» به اطلاع کاوونی می‌رسد؟

کاوونی در این سفر با رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه ایران دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در آستانه سفر کاوونی به ایران در صفحه توئیتر خود نوشت: «به عنوان وزیر امور خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای بزودی طرح اقدام سازنده و دقیق ایران را از طریق دیپلماتیک اعلام می‌کنم.»

در نگاه اول توئیت او پاسخی به اظهارات محسن رضایی بود که با یک رسانه انگلیسی مصاحبه و اظهاراتی را درباره برجام مطرح کرده بود. کمی بعدتر اما برخی دیگر با توجه به سفر وزیر خارجه ایرلند به تهران، اشاره می‌کنند که چه بسا «طرح اقدام سازنده و دقیقی» که ظریف از آن سخن گفته در جریان دیدارها با کاوونی مطرح شود و کاوونی همان طریق دیپلماتیک برای انتقال این طرح به طرف‌های غربی برجام باشد.

سفر وزیر خارجه ایرلند به تهران در حالی صورت می‌گیرد که منابع خارجی اعلام کردند که تروئیکای اروپایی به دنبال ارسال سیگنال‌های مثبت از سوی ایران برای پذیرش مذاکراتی با حضور آمریکایی‌ها، از صدور قطعنامه علیه تهران در شورای حکام صرف‌نظر کرده است

از این حیث سفر سیمون کاوونی ممکن است با تحولات تازه برای برجام همراه باشد. او خودش در بیانیه دیروز گفته است که این سفر فرصت مغتنمی برای گفت‌وگو درباره برجام و سایر مسائل کلیدی خاورمیانه است که بسیاری از آنها در دستور کار شورای امنیت قرار دارد.

با توجه به این بخش از بیانیه او، باید گفت که غیر از برجام، گفت‌وگو درباره مسائل مهم منطقه‌ای نیز بخشی از محتوای مذاکرات او با روحانی و ظریف است.

بی‌پولی و محدود کردن روابط سیاسی با ایران

اما گذشته از اینها، فصل مهم دیگر این سفر، رایزنی کاوونی درباره بازگشایی سفارت ایرلند در تهران پس از حدود ۹ سال است. سال ۲۰۱۲، زمانی که ایرلند در یکی از بدترین دوره‌های اقتصادی خود به سر می‌برد، ایمون گیلمور، معاون نخست وزیر ایرلند از تصمیم این کشور برای تعطیلی سفارتخانه‌های آن در ایران، واتیکان و تیمور شرقی خبر داد.

او در بیانیه‌ای اعلام کرد که دولت در برنامه نجات اقتصادی اتحادیه اروپایی صندوق بین‌المللی پول ملزم به اجرای کاهش بودجه است و تعطیلی این سفارتخانه‌ها حدود ۲۵/۱ میلیون یورو در سال صرفه‌جویی در پی خواهد داشت.

از آن زمان تا به حال سفارت ایرلند در تهران تعطیل است. در سال‌های بعد تقاضاهایی برای بازگشایی این سفارت مطرح شد. برای مثال اتحادیه دامداران ایرلند در سال‌های گذشته با توجه به بازار رو به رشد صادرات محصولات دامی به ایران، چندین بار از دولت خود خواسته‌اند تا سفارت‌خانه این کشور را در تهران بازگشایی کند.

ایرلند اما هر بار اعلام کرده که پولی برای این کار ندارد، ضمن اینکه در مقطعی نیز حمله به سفارت انگلیس در تهران، از اراده ایرلند برای بازگشایی مجدد سفارت خود در تهران کاست.

بدین ترتیب باید گفت که سفر میهمان اروپایی امروز تهران، هم از حیث تحولات پیرامون برجام و هم از جهت روابط دو کشور ایران و ایرلند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

چرا ایرلند؟!

روزنامه آفتاب یزد در این رابطه نوشت: روحانی، عالی‌ترین مقام اجرایی ایران به صراحت گفت: «تحریم را بردارید به آسانی مسیر دیپلماسی بازخواهد شد.» بایدن نیز در مبارزات انتخاباتی برای رسیدن به کاخ سفید از بازگشتن به برجام گفته بود حال این که چرا آمریکایی ها، هم می‌خواهند به برجام بازگردند هم بر نمی‌گردند به چند موضوع مرتبط است که مهمترینِ آن انتخابات خرداد ۱۴۰۰ در ایران است؛ می‌بینیم به جای «جوزپ بورل» ناگهان سر و کله‌ی سیمون کاوینی، وزیر امور خارجه ایرلند پیدا می‌شود.

برای سفر سیمون کاوینی، وزیر امور خارجه ایرلند به تهران هزار «فکت» می‌توان آورد اما هیچکدام به اهمیت موضوع برجام و پیچیدگی ماجراهای برجام و اختلافات شدید تهران و واشنگتن، قد نمی‌دهد از این رو چاره‌ای نداریم که یک سوال مطرح کنیم و آن این که «چرا ایرلند؟!» چرا به جای جوزپ بورل، امانوئل مکرون، مقامات آلمان یا انگلستان راهی تهران نمی‌شوند؟

آمریکایی‌ها با زبان بی‌زبانی دارند به ما پیام می‌دهند با دولتی که سه ماه بیشتر سر کار نیست، وارد قرارداد نمی‌شوند منتها اعلام نمی‌کنند چون برای انتخابات خرداد ۱۴۰۰ برنامه‌هایی دارند پس باقی می‌ماند مسائل مقدماتی بازگشایی سفارت که چندان مهم نیست!

وزیر امور خارجه ایران پیشتر در واکنش به علاقه‌مندی ایرلند برای نقش آفرینی درباره حفظ و اجرای کامل برجام تصریح کرد که جمهوری اسلامی آمادگی دارد تا در صورت رفع تحریم‌ها و انجام تعهدات از سوی آمریکا، بطور متقابل اجرای کامل برجام را همچون گذشته در دستور کار قرار دهد. ظریف بهمن‌ماه گذشته در کنفرانس ویدیویی با کاوونی یادآور شد که ایران از ابتدا به تمامی تعهدات خود در قالب برجام عمل کرده و بعد از خروج آمریکا و ناتوانی اروپا برای اجرای کامل تعهدات برجامی وعدم برخورداری ایران از منافع این توافق، بر اساس ماده ۳۶ برجام تعهدات خود را کاهش داده است.

ایران ۲ سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تعلل طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش برداشت و همواره اعلام کرده است در صورت لغو تحریم‌ها و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف‌های این توافق بین‌المللی، گام‌های برداشته شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران به سرعت برگشت‌پذیر خواهد بود.

رئیس جمهوری جدید آمریکا بازگشت به برجام را مشروط دانسته و بدون اشاره به اینکه کدام دولت در قبال برجام خلف وعده کرده و از آن خارج شده است، وعده داده درصورت بازگشت ایران به اجرای کامل برجام، واشنگتن نیز به این توافق بازخواهد گشت. ظریف در گفت‌وگو با همتای ایرلندی تصریح کرده بود: اقدام‌های آمریکا با ایجاد مزاحمت و وضع تحریم‌های غیر قانونی به‌ویژه در چند سال اخیر که با اهداف و مفاد منشور مغایرت داشته و ناقض معاهدات بین‌المللی بوده است، از این جهت به چند جانبه گرایی ضربه وارد کرده است.

انتظار این است همه کشورها بویژه اعضای شورای امنیت در راستای صلح و امنیت بین‌المللی تلاش سازنده داشته باشند. کاوونی در نشست یادشده به ظریف گفته بود: ایرلند برجام را یک دستاورد مهم دیپلماسی چند جانبه گرایی می‌داند و با توجه به عضویت در شورای امنیت و انتخاب به‌عنوان تسهیل‌گر قطعنامه ۲۲۳۱ مربوط به برجام، در نظر دارد نقش فعال و سازنده‌ای در این زمینه ایفا کند.

این دیدارها در حالی صورت می‌گیرد که ظریف در توییتی بدون ارائه جزییاتی اعلام کرد که «ایران به زودی طرح و برنامه عملی سازنده‌ای را از طریق کانال‌های دیپلماتیک ارائه می‌کند.» اظهارات ظریف پس‌از آن صورت گرفته که به نقل از منابع اروپایی اعلام شد که تهران نشانه‌های مثبتی را درباره آغاز گفتگوهای غیررسمی پیرامون برنامه هسته‌ایش فرستاده است. سفر وزیر خارجه جمهوری ایرلند به تهران چند روز پس از آن انجام می‌شود که این کشور اعلام کرد سفارت خود را در تهران بازگشایی می‌کند. ایرلند سفارت خود را به دلیل کاهش بودجه تعطیل کرده بود.

ایرلند برای تحقق قطعنامه ۲۲۳۱ تلاش می‌کند

در آستانه سفر «سایمون کاوونی» وزیر امور خارجه ایرلند به تهران، «مسعود اسلامی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در دوبلین در گفت‌وگو با ایرنا به تشریح اهمیت این سفر پرداخت و گفت: زمان و شرایط سیاسی که این سفر در آن انجام می‌شود به لحاظ بعد بین‌الملل اهمیت ویژه‌ای دارد. وی با اشاره به این مطلب که عضویت ایرلند در شورای امنیت که از ابتدای ۲۰۲۱ شروع شده و نقشی که آن شورا به عنوان هماهنگ‌کننده و تسهیل‌گر قطعنامه ۲۲۳۱ به ایرلند سپرده، افزود: اقتضا می‌کند که در مقطع کنونی ایرلند در این زمینه فعال‌تر باشد.

به گفته سفیر ایران در ایرلند، دولت دوبلین «در مجموع تلاش می‌کند که از موقعیتش در شورای امنیت و ارتباطاتی که با دولت جدید آمریکا دارد به نحوی استفاده کند که نقش پر رنگ و موثری در انجام وظایفش در راستای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام داشته باشد.»

با توجه به اینکه بایدن ایرلندی تبار است و مقامی هم که قرار است به تهران بیاید ایرلندی است می‌تواند این مسئله نیز حائز اهمیت باشد.

آمریکا اکنون از سیاست استمهال استفاده می‌کند و در حال خریدن وقت است. با توجه به اینکه چندین ماه به پایان دولت روحانی بیشتر نمانده محترمانه کارهایی انجام می‌دهند تا دولت بعدی ایران روی کار آید و مذاکرات با دولت جدید باشد. اگر مجموعه غرب بگوید در این مدت سه ماهه نمی‌خواهد کاری انجام دهد علیه خود غرب می‌شود چون می‌خواهند در انتخابات هم تاثیرگذاری کنند و در نهایت اینکه می‌خواهند برای دولت فعلی احترام قائل شوند چون ۴سال بر سر مسئله‌ی برجام مقاومت کرد و باقی ماند.

فعال شدن برجام منوط به لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا

روحانی روز یکشنبه در دیدار،" سایمون کاوونی" وزیر امور خارجه ایرلند، فعال شدن برجام به عنوان یک توافق چندجانبه بین المللی منوط به لغو تحریم ها از سوی آمریکا و ایفای تعهدات کامل همه اعضا است.

رئیس جمهور با انتقاد از بی عملی و بی تحرکی اروپا نسبت به تعهدات برجامی، افزود: جمهوری اسلامی ایران متعهد به برجام و حفظ آن بوده و تنها طرفی است که برای آن هزینه پرداخته است اما این وضع نمی تواند به همین شکل تداوم یابد و برای حفظ و احیاء برجام اجرای کامل قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل از سوی همه اعضای برجام ضروری است.

وزیر امور خارجه ایرلند نیز در این دیدار با اشاره به نقش این کشور به عنوان عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل برای 2 سال آتی و جایگاه تسهیل‌گری در اجرای برجام و قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد، گفت: خروج ترامپ از توافق برجام یک اشتباه تاریخی بود و دولت جدید آمریکا مصمم به بازگشت به برجام است.

سایمون کاوونی با بیان اینکه برجام را به عنوان یک توافق بین‌المللی برای صلح بسیار ارزشمند می‌دانیم، افزود: ما تمام تلاش خود را برای حفظ برجام انجام خواهیم داد و حاضریم هر نقش ممکن که می‌تواند به بهتر شدن شرایط و آغاز دوباره گفتگوهای همه اعضای برجام کمک کند، ایفا کنیم.

وزیر امور خارجه ایرلند با اشاره به تغییرات ایجاد شده در دولت آمریکا و تمایل دولتمردان این کشور برای بازگشت به برجام، ‌اظهار داشت: با شرایط جدید فرصت مناسبی برای مذاکره و گفتگو ایجاد شده که باید از آن به عنوان ملزم شدن همه اعضا به اجرای برجام استفاده کنیم.