۱۱هزار داروخانه، ۱۰هزار مرکز ترک اعتیاد!

خراسان: خانواده‌های معتادان نامش را زیاد شنیده‌اند؛ «متادون». یک داروی مخدر قوی که طی سال‌های اخیر به عنوان دارویی رسمی و موردتایید پذیرفته شده است تا جایگزین موادمخدر معتادان شود و هموارکننده راه درمان آن‌ها. حالا دعوا بر سر این است: «چه کسی مسئول توزیع متادون‌هاست».

هم‌اکنون توزیع متادون توسط کلینیک‌های ترک‌اعتیاد انجام می‌شود؛ به این شکل که این کلینیک‌ها طبق سهمیه مبتنی بر تعداد معتادان تحت‌درمان، میزان داروی موردنیاز را از دانشگاه‌های علوم پزشکی دریافت و از آن در روند بهبود و ترک اعتیاد معتادان استفاده می‌کنند. حالا اما این شیوه کار، منتقدانی جدی دارد که خواستار تغییر فرایند موجود و توزیع متادون در داروخانه‌ها به جای کلینیک‌ها هستند.

11 هزار داروخانه؛ 10 هزار مرکز ترک اعتیاد!

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، از جمله این منتقدان است و برای مخالفت خود با شیوه فعلی، استدلال‌هایی دارد. دکتر «سیدعلی فاطمی» می‌گوید: «از همان سال ۱۳۸۰ که قرار شد برای درمان معتادان، داروی مخدر جایگزین مواد مصرفی آن‌ها شود، در آیین‌نامه وزارت بهداشت تخلفی رخ داد و به مراکز درمان اعتیاد اجازه دادند این داروهای مخدر را تحویل بگیرند و بین معتادان توزیع کنند. البته در آن زمان به دلیل کم‌بودن تعداد این مراکز، حساسیت زیادی وجود نداشت و تصور نمی‌شد به شرایط امروز برسیم که ۱۱ هزار داروخانه در کل کشور داشته باشیم و در مقابل تعداد مراکز ترک اعتیاد حدود ۱۰ هزار مرکز باشد که در واقع ۱۰ هزار مرکز فروش داروی مخدر است».

جای دارو در داروخانه است

وی تصریح می‌کند: «اگر نسبت جمعیت را در نظر بگیریم، در هیچ‌کجای جهان تعداد مراکز درمانی اعتیاد به تعدادی که در کشور ما وجود دارد نیست و این نشان می‌دهد که روند طی‌شده درست نبوده است. ضمن آن‌که خروجی آمار اعتیاد هم تایید می‌کند که اجرای برنامه‌های این حوزه و عملکرد مراکز درمان اعتیاد موفقیت‌آمیز نبوده است. علاوه بر این، در هیچ‌کجای جهان اجازه فروش دارو به چنین مراکزی داده نمی‌شود، چراکه جای دارو در داروخانه است».

نایب رئیس انجمن داروسازان کشور می‌افزاید: «اگر قرار باشد توزیع داروی مخدر در این مراکز ادامه داشته باشد، سایر صنف‌ها هم چنین درخواستی خواهند داشت، مانند مراکز شیمی‌درمانی که اعلام کرده‌اند می‌خواهند داروهای بیماران‌شان را خودشان توزیع کنند، یا مراکز زیبایی که سهمیه بوتاکس خواسته‌اند، یا خیلی گروه‌های دیگر. در حالی که ما به این رویه انتقاد داریم؛ چراکه تجربه جهانی هم چنین اقداماتی را رد می‌کند و اجازه آن را نمی‌دهد».

ادعاهای عجیب یک کارشناس

با یکی از کارشناسان حوزه ترک‌اعتیاد که تجربه‌ای چندساله در این زمینه دارد هم گفت‌وگو می‌کنم که البته درخواست می‌کند نامش را در گزارش ذکر نکنم. او ادعاهایی را مطرح می‌کند که فعالیت کلینیک‌های ترک‌اعتیاد را زیر سوال می‌برد و اتهاماتی را متوجه آن‌ها می‌سازد: «اگر میزان درآمد کلینیک‌های درمان اعتیاد را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که در حالت طبیعی درآمد زیادی ندارند اما اگر این‌طور باشد، چرا امتیاز فعال‌کردن این مراکز بیش از 500 میلیون تومان است؟

داروهایی که این مراکز به صورت سهمیه‌ای دریافت می‌کنند به چندین برابر قیمت در بازار آزاد به فروش می‌رسد. مثلا قیمت یک بسته متادون 100 تایی، 30 هزار تومان است اما در بازار آزاد، هر یک قرص متادون 12 هزار تومان فروخته می‌شود». ادعای او این است که در صورت توزیع متادون در داروخانه‌ها، امکان تخلفات کاهش می‌یابد و توزیع آن به معتادان منطقی خواهد شد.

نظارت‌های چند لایه روی فعالیت مراکز

اما این سکه روی دیگری هم دارد و فعالان کلینیک‌های درمان اعتیاد، با رد ادعای مطرح‌شده، از عملکرد خود دفاع می‌کنند. با دکتر «عباس محدث‌حکاک» رئیس انجمن صنفی درمانگران اعتیاد در خراسان رضوی گفت‌وگو می‌کنم. دکتر محدث در گفت‌وگو با خراسان می‌گوید: «آن‌قدر که روی فعالیت همکاران ما نظارت وجود دارد، روی هیچ حوزه کاری دیگری نظارت نیست. سازمان بهزیستی، معاونت درمان و معاونت غذا و دارو در دانشگاه علوم پزشکی و همچنین شورای هماهنگی مبارزه با موادمخدر به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی فعالیت ما نظارت دارند و علاوه بر این برخی نظارت‌ها و بازرسی‌ها هم توسط بازرسان پیمانی دیگر سازمان‌ها انجام می‌شود. بنابراین تخلفات مطرح‌شده در حد ادعاست».

وی درباره روند استفاده از متادون در این مراکز هم توضیحاتی می‌دهد که پاسخی به موضع انجمن داروسازان است: «روند درمان معتاد در کلینیک‌های ما، مطابق پروتکل‌های جهانی است که به صورت تیمی و با همکاری یک پزشک دوره‌دیده، پرستار، مشاور و ... انجام می‌شود.

توزیع داروی متادون که خیلی‌ها آن را برجسته می‌کنند، فقط یک کار کوچک و اقدام اولیه ماست که از آن برای جذب معتاد و وارد‌کردنش به چرخه درمان استفاده می‌کنیم؛ اما این روند با مشاوره‌های فردی، خانوادگی، تست‌های مختلف و ارتباط مستمر با او ادامه می‌یابد. نکته مهم‌تر این‌که متادون مرگ و میر بالایی دارد و اگر مصرف آن خودسرانه و بدون نظارت پزشک و پرستار باشد، تبعات گسترده‌ای خواهد داشت اما در مراکز ما به هنگام مصرف متادون، تمامی اقدامات مراقبتی و کمک‌های اولیه پیش‌بینی شده است تا در صورت بروز مشکل برای فرد مصرف‌کننده، مورد استفاده قرار بگیرد».

دکتر محدث می‌افزاید: «با توزیع متادون در کلینیک‌های درمانی، بسیاری از بیماران از چرخه سیستم قاچاق خارج شده‌اند و شبکه قاچاق هم از این برنامه لطمه خورده است، علاوه بر آن با مصرف متادون، بیماران از حالت مجرم‌بودن خارج می‌شوند و خلق و خوی آن‌ها تلطیف می‌شود که بستر ادامه درمان و طی‌شدن مراحل بعدی را هموار می‌کند». وی به این نکته هم اشاره می‌کند که : «در صورت توزیع متادون در داروخانه و ممنوع‌شدن انجام این کار در کلینیک‌های درمانی اعتیاد، عملا کار همکاران ما مختل خواهد شد؛ چراکه اولین مرحله روند درمانی ما از بین می‌رود و طبیعتا ادامه آن با مشکل مواجه خواهد شد».

با این اوصاف باید دید، تصمیم نهایی مسئولان سازمان غذا و دارو، ستاد مبارزه با مواد مخدر و دیگر دستگاه‌های مرتبط درباره نحوه توزیع متادون در کشور چه خواهد بود؛ آیا داروخانه‌ها متولی توزیع این داروی مخدر خواهند شد یا کلینیک‌های ترک اعتیاد همچنان می‌توانند با توزیع آن، روند درمانی بیماران خود را ادامه دهند.