آبرسانی سقایی و تانکری در کرانه آب‌های آزاد

روزنامه توسعه ایرانی: برق، گاز، بهداشت، آموزش، حمل و نقل، غذا .... در سیستان و بلوچستان همه این واژه‌ها در پس کلمه دیگری به نام «کمبود» جا خوش کرده، اما در میان همه این محرومیت‌ها، کمبود آب، امان مردمان این دیار را بریده است. سرزمینی در کنار آبی بیکران اقیانوس. اقیانوسی که اما، لبان تشنه مردمانش را هم تَر نمی‌کند.

سال‌هاست بسیاری از شهرها و روستاهای استان سیستان و بلوچستان با مشکلات فراوان کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کنند. گرچه هر از چندی خبرهایی از سوی منابع رسمی از افتتاح خط لوله انتقال آب شیرین به برخی روستاها و آبرسانی هر روزه به مناطق روستایی با تانکرها منتشر می‌شود، اما همچنان قصه پر غصه بی‌آبی و کم‌آبی و خشکسالی در سیستان و بلوچستان بر قوت خود باقی است و خبرهای دامنه‌دار در مورد مرگ کودکانی که اسیر هوتگ‌های عمیق شدند یا دخترکان و پسرکانی که برای برداشتن دبه‌ای آب طعمه گاندوها ‌می‌شوند، نشان می‌دهد هنوز در بر همان پاشنه قبلی می‌چرخد و برخی از مردمان این استان که شمارشان هم کم نیست، از نعمت آب شیرین محروم هستند.

بر اساس آخرین گزارش‌های منتشر شده، چیزی حدود ۷۰۰ هزار نفر در این استان با آب‌رسانی سقایی و تانکری، بخشی از نیاز خود به آب شرب را تامین می‌کنند. این در حالی است که بر اساس این گزارش‌ها از ۷۱۰۰ روستایی که در کشور به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند، ۱۲۵۷ روستا در استان سیستان و بلوچستان قرار دارند.

چابهار در وضعیت بحرانی

گرچه کمبود و نبود آب شرب مشکل تازه‌ای در شهر‌ها و روستا‌های سیستان و بلوچستان نیست و اغلب شهرهای آن، حتی مرکز استان هم با مشکلات شدید آب شرب دست و پنجه نرم می‌کنند اما، کم آبی در بسیاری از مناطق جنوبی این استان به‌ویژه چابهار، کنارک و قصرقند بیش از سایر مناطق آن است. به طوری که شاخص دسترسی به آب آشامیدنی در استان سیستان و بلوچستان حدود ۶۵ درصد است که این شاخص برای چابهار تنها ۲۱ درصد برآورد می‌شود. یعنی ۷۹ درصد از مردم چابهار به آب شرب سالم دسترسی ندارند.

این در حالی است که براساس اعلام منابع محلی بسیاری از روستا‌های جنوب این استان سیستم آبرسانی دارند، اما این سیستم چنان فرسوده‌ است که مدام با قطعی آب آن هم در فصل تابستان و گرمای شدید هوا مواجه است و به همین دلیل هم اهالی این روستا‌ها برای تامین آب مصرفی به هوتک‌ها رومی‌آورند.

جمشید سارانی سرپرست فرمانداری شهرستان دشتیاری در این باره می‌گوید: «در همه روستاها آبرسانی با کمک ناوگان سیار انجام می‌شود، اما باز هم کافی نیست و باید اقدامات بیشتر و موثرتری انجام شود».

۱۵۰ خانوار بدون آب شرب تنها در یک روستا

محمد براوی، دهیار روستای دور از توابع کنارک، درباره مشکل بی‌آبی این روستا به ایلنا گفته بود: «لوله‌کشی آب روستا ۲۵ سال پیش با هزینه‌ای که خود اهالی پرداخت کردند، انجام شد که با گذشت زمان این لوله‌ها فرسوده شدند و این در حالی است که تعداد خانوار ساکن این روستا از ۲۵ سال پیش تاکنون از ۲۰ به ۱۵۰ خانوار افزایش یافته است. برای برطرف شدن مشکل فرسودگی لوله‌های آب شرب روستا که اهالی را با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده بار‌ها به مسئولان شهرستان و استانی مراجعه کردیم، ولی هیچ اقدامی در این زمینه شکل نگرفت. اهالی به ناچار برای آب شرب دو سالی می‌شود که از آب هوتک‌های منطقه استفاده می‌کنند که برای مصارف غیرشرب و احشام به کار می‌رود».

به گفته او برای آبرسانی سیار به این روستا نیز سازمان آبفای شهرستان کنارک اعلام کرده که برای این تانکر‌ها باید حتما موتور آب در روستا باشد که به دلیل نبود این موتور‌ها، در بسیاری از موارد آب را به مرکز شهرستان بازمی‌گردانند.

در کنار همه طرح‌های نیم‌بندی که چندان به رفع مشکل از طریق آن امیدی نیست، رئیس جمعیت هلال احمر هم به تازگی اعلام کرد که امسال طرح نذر آب ۳ از نیمه شهریور تا هفته اول مهرماه در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی و کرمان اجرایی خواهد شد

چرا مشکل حل نمی‌شود؟

اما، با وجود مجاورت این شهرها و روستا با دریای عمان و امکان شیرین‌سازی آب این دریا و انتقال آن به شهرها و روستاهای بی‌آب چرا تاکنون این مشکل رفع نشده و مردمان این خطه از بی‌آبی در رنجند؟ حسینعلی شهریاری، نماینده سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی در مورد دلیل عدم رفع مشکل آب در این استان به رکنا گفته است: «بجز هوتک‌ها، دیگر نقاط سیستان و بلوچستان هم مشکل جدی آب دارند. کل استان دچار مشکل خشکسالی است. در زاهدان هم مشکل جدی آب داریم و متاسفانه دولت‌ها نتوانسته‌اند مشکلات را حل کنند».

او ادامه داد: «در دولت احمدی‌نژاد و زمانی که آقای نامجو وزیر نیرو بود، انتقال آب از دریای عمان به تصویب رسید که گفتند منابع مالی زیادی می‌خواهد و باید فایننس شود اما فایننس کننده‌ای پیدا نشد. در دولت روحانی هم طرح مشابهی تصویب شد ولی باز هم می‌گویند به علت کمبود منابع مالی بلاتکلیف مانده است».

شهریاری در توضیح تلاش‌ها برای حل مساله، گفت: «سال گذشته استاندار استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی موافقت‌نامه‌ای برای انتقال آب از دریای عمان به این سه استان امضا کردند. گفته می‌شود حدود ۱۰ هزار تومان منابع مالی برای اجرای این پروژه نیاز است اما متاسفانه نه بخش خصوصی و نه بخش دولتی نمی‌توانند منابع مالی لازم را تامین کنند. البته با توجه به تورم موجود، مبلغ لازم برای انجام این پروژه روز به روز بالاتر می‌رود».

اجرای خط انتقال آب به روستاهای دارای تنش آبی

اما در پی این مشکلات که در روزهای گرم تابستان شدت نیز گرفت، اواخر مرداد ماه امسال مدیرعامل شرکت آبفای استان سیستان و بلوچستان از بهره‌برداری آزمایشی ۳۸ کیلومتر خط انتقال آب به روستاهای دارای تنش آبی در استان خبر داد. به گفته علیرضا قاسمی، جهت رفع مشکل کمبود و تأمین آب شهر هیرمند، قرقری، شندول و ۳۱۰ روستای دارای تنش با جمعیت ۵۰ هزار نفر، خط دوم سامانه آبرسانی حد فاصل شهرستان زهک تا شهرستان هیرمند به‌طول ۳۸ کیلومتر اجرا و به صورت آزمایشی به بهره برداری رسیده است. قاسمی افزود: «برای حل مشکلات آب شرب روستایی به ‌صورت اساسی و بلندمدت نیازمند اعتبارات لازم و همکاری سایر دستگاه‌ها هستیم تا با همدلی و تفاهم بتوانیم این خدمات را در روستاهای محروم نیازمند آب، در استان گسترش دهیم».

افتتاح‌های نمادین

گرچه این خبر در نوع خود می‌تواند برای مردم این استان که با مشکلات عدیده آب دست به گریبان هستند خوشحال‌کننده باشد، اما برخی آن را خبرسازی‌های سازمانی برای آرام کردن مردم معترض می‌دانند. این شائبه در حالی قوت می‌گیرد که دی‌ماه سال گذشته نیز علی لاریجانی، در پایان دوره کاری خود در کسوت رئیس مجلس برای افتتاح خط انتقال سد زیردان در میان سیل زدگان سیستان و بلوچستان حاضر شد. افتتاحی که به زعم بسیاری قلابی و به زعم عده‌ای دیگر نمادین بود.

گرچه کمبود و نبود آب شرب مشکل تازه‌ای در شهر‌ها و روستا‌های سیستان و بلوچستان نیست و اغلب شهرهای آن، حتی مرکز استان هم با مشکلات شدید آب شرب دست و پنجه نرم می‌کنند؛ اما، کم آبی در بسیاری از مناطق جنوبی به‌ویژه چابهار، کنارک و قصرقند بیش از سایر مناطق این استان است

شه‌بخش گرگیج عضو شورای شهر چابهار و نماینده شورای استان در شورای عالی کشور ضمن اشاره به بحران آب آشامیدنی در سیستان بلوچستان به ابعاد مختلف افتتاح این طرح پرداخت و گفت: «سد زیردان در سال ۹۰ افتتاح و مقرر شد طرح لوله‌کشی آب آشامیدنی سالم از طریق این سد انجام و طرح افتتاح شود؛ این اقدام، اما از سال ۹۴ تا به حال به تعویق افتاد. افتتاح این پروژه در ۲۴ دی ماه سال ۹۸ توسط آقای لاریجانی انجام شد، اما به صورتی که مردم سیستان ترجیح می‌دهند از تشنگی بمیرند، اما اینچنین تحقیر نشوند. دلیل این تحقیر این است که مردم را فریب داده‌اند و چیزی را افتتاح کردند که اصلا وجود ندارد، حتی یک روستا از ۲۶۱ روستا از آب آشامیدنی که قرار بود این طرح تامین کند برخوردار نیست، روستا‌ها اصلا به خطوط لوله کشی وصل نیستند، تنها خطی که وجود دارد همان خط لوله قدیمی دهه ۶۰ است که جهاد برای ۱۲هزار نفر جمعیت آن سال تعبیه کرده بود که این خط نیز فرسوده و تخریب شده و قادر به آبرسانی به مردم نیست».

اجرای طرح «نذر آب3 » در ۴ استان از نیمه شهریور

در کنار همه طرح‌های نیم‌بندی که چندان به رفع مشکل از طریق آن امیدی نیست، رئیس جمعیت هلال احمر هم به تازگی اعلام کرد که امسال طرح نذر آب ۳ از نیمه شهریور تا هفته اول مهرماه در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی و کرمان اجرایی خواهد شد.

کریم همتی، با اشاره به اجرای طرح «نذر آب ۳» در تابستان امسال، گفت: «برای سومین سال متوالی جمعیت هلال احمر اجرای طرح نذر آب را در مناطقی که دچار مشکلات آبی هستند در دستور کار دارد».

وی با تاکید بر اینکه در ۲ ساله گذشته کاروان سلامت در قالب طرح نذر آب در نواحی کم برخوردار استان سیستان و بلوچستان اجرایی شد، افزود: «در طرح نذر آب ۳، سه محور حمایت‌های معیشتی، خدمات درمانی (با پیوست ویروس کرونا) و برخورد با تنش‌های آبی به شکل استقرار تانکر، تصفیه آب و لوله‌کشی برای دسترسی مردم به آب آشامیدنی سالم اجرایی می‌شود».