«نیروی پنهان اجتماعی» در خیابان تخلیه میشود
«آرمان ملی» با دکتر تقی آزادارمکی جامعهشناس گفتوگو کرده است.
«آرمان ملی» با دکتر تقی آزادارمکی جامعهشناس گفتوگو کرده است.
واکنش اجتماعی مردم نسبت به چالشهای کنونی کشور تغییر کرده و ما در برخی مقاطع با واکنشهای صریحتری مواجه هستیم. چه اتفاقی رخ داده که واکنشهای اجتماعی نسبت به گذشته شکل آشکارتری به خود گرفته است؟
مسائل جامعه ایران تغییر نکرده؛ بلکه تا دیروز پنهان بوده، اما امروز آشکار شده است. این وضعیت در دولت آقای خاتمی نیز وجود داشته است. برخی مسائل در قبل از دولت خاتمی زیرزمینی و پنهان بوده اما با آزادیهایی که در دولت خاتمی به وجود آمد، روی صحنه آمد. این وضعیت به خصوص در زمینه موسیقی به وجود آمد. حوادث جامعه ایران خطی نیست؛ بلکه به صورت پلکانی است. به همین دلیل عرض و عمق پلهها با هم متفاوت است. این وضعیت نیز به دلیل نیروها، شرایط و زمینههای متفاوت است.
مسائل پنهان در جامعه ایران میتوانست در مقابل یک انتخابات که صداهای مختلف را بروز و ظهور میدهد، آشکار شود. در چنین شرایطی نیروهای پنهان اجتماعی که وجود داشت در فضای انتخابات امکان تخلیهشدن پیدا میکرد و تخلیه میشد. این در حالی است که اجازه تخلیه نیروی پنهان اجتماعی در انتخابات داده نشد؛ چون اجازه تخلیه داده نشد امروز بهصورت انفجاری بیرون میزند. در ایران دموکراسی انتخاباتی وجود دارد و نه دموکراسی اجتماعی و سیاسی. در دموکراسی اجتماعی باید نهادهای مدنی و در دموکراسی سیاسی باید احزاب فعال باشند. این در حالی است که هیچکدام از این دو مورد در ایران بازیگری نمیکنند. دموکراسی انتخاباتی در ایران نیز در یک دوره چند ماهه رخ میدهد. اگر اجازه داده میشد نیروهای اجتماعی متعارض در فضای انتخاباتی یکدیگر را نقد کنند، تخلیه اجتماعی صورت میگرفت و دولت جدید حداقل در کوتاهمدت با خیالی آسودهتر میتوانست به اهداف خود دست پیدا کند. هنگامی که این اتفاق رخ نداد نیروهای پنهان اجتماعی امروز در حال بروز دادن خود هستند. این وضعیت در آغاز بهکار دولت آقای رئیسی نیز وجود خواهد داشت و ما در آینده نیز با تجمعاتی مواجه خواهیم بود.
در گذشته نیز ما تجمعات اجتماعی داشتهایم. با این وجود در گذشته این تجمعات اعتراضی با تأخیر اتفاق میافتاد. در گذشته دولت پیروز با مشروعیتی که داشت نیروهای خود را به خیابانها میآورد و با رقیب مقابله میکرد. اما به دلیل اینکه نیروهای پنهان هر دوطرف تخلیه نشدهاند امروز خود را بهصورت تجمعات اعتراضی نشان میدهند. آقای رئیسی دارای ادبیات افراطی نیست و تاکنون هیچ اظهارنظر تندی نکرده است و احتمالأ در آینده نیز نخواهد کرد. در چنین شرایطی جامعه باید صبر داشته باشد.
عدممشارکت بخشهایی از جامعه در انتخابات ریاستجمهوری به منزله عبور از مجاری رسمی برای تصمیمگیری و حضور در خیابانها نبود؟ آیا این عدممشارکت به این دلیل نبود که بخشهایی از جامعه از قبل تصمیم گرفته بودند به جای اینکه صدای آنها در فضای انتخابات شنیده شود، در تجمعات شنیده شود؟
مردم با انتخاب خود عدممشارکت را انتخاب نکردند؛ بلکه این وضعیت به آنها تحمیل شد. اگر رقبای متعددی در فضای انتخابات وجود داشت و جریانهای فکری و سیاسی دارای نماینده بودند قطعأ میزان مشارکت در انتخابات افزایش پیدا میکرد. در گذشته همه رهبران جریانهای فکری و سیاسی به میدان میآمدند تا مردم را به حضور در انتخابات تشویق کنند. این در حالی است که در این دوره چنین اتفاقی نیفتاد و بازی انتخاباتی بهمعنای آن چیزی که مورد نظر بود رخ نداد. مهمترین دلیلی که آرای سفید و باطله در انتخابات ریاستجمهوری افزایش زیادی پیدا کرد این بود که این افراد کاندیدایی در انتخابات نداشتند یا کاندیدای آنها کسی بود که به وی اجازه حضور در انتخابات را نداده بودند. در چنین شرایطی به این افراد گفته بودند در انتخابات مشارکت کنید. اگر نیروهای اجتماعی در انتخابات شرکت میکردند که نباید میزان آرای آقای رئیسی مانند چهار سال قبل باشد. تنها اتفاقی که در این انتخابات رخ داده، این است که رأی 16 میلیونی آقای رئیسی در انتخابات سال 96به 18 میلیون در سال 1400تبدیل شده است.
این به معنای آن است که تنها دو میلیون رأی اعتراضی نسبت به دولت آقای روحانی به سبد آقای رئیسی واریز شده است. این اتفاق به معنای آن است که از 24 میلیون رایی که آقای روحانی در انتخابات سال 96 به دست آورد تنها دو میلیون آن به سبد آقای رئیسی ریخته شده و بقیه در انتخابات شرکت نکردهاند. در غیر این صورت رئیسی باید با 30 میلیون رأی یا بیشتر به عنوان رئیسجمهور انتخاب میشد. سوال اینجاست در شرایطی که جریان رادیکال راست که روحانی را مسبب همه مشکلات کشور معرفی میکرد و انتظار داشت کسانی که از روحانی حمایت کردهاند به نشانه اعتراض از رئیسی حمایت کنند، کجاست؟
این میزان آرا در واقع کجاست؟ آیا به رقبای رئیسی رأی دادهاند یا در انتخابات شرکت نکردهاند؟
در انتخابات شرکت نکردهاند. فضای انتخابات رقابتی نبوده است. حتی کسانی مانند آقای همتی و دیگران تلاش زیادی کردند که صحنه را تغییر بدهند و فضای انتخابات را داغ کننــد امـا درواقع چنین شرایطی رخ نــداد. امثال همتی به بدنه اجتماعی متصل نیستنـــد. قرار نبـود همتی در انتخابات باشد و بدنه اجتماعی نیز چنین چیزی را پیشبینی نمیکرد. خود همتی نیز میگفت قرار نبود در انتخابات شرکت کنم. واقعیت این است که بخشی از دموکراسی تعطیل شده است. انتخابات ما مانند مراسم عروسیای بود که در آن همه چیز بود؛ مراسم بود، جشن هم گرفته شد و امکانات هم فراهم شد اما عروس و داماد حضور نداشتند.
نظر کاربران
به همین خیال باش