اتفاق ناخوشایندی که در عید برای بوشهر رخ داد

دنیای اقتصاد : کل نوار ساحلی بوشهر در نوروز ۱۴۰۳ با چادر گردشگران بسته شده بود، ‌‌‌آن هم نه با یک ردیف، گردشگران چادرها را درکنار هم به شکلی برپا کرده بودند که هر گونه تردد را برای کسانی که قصد رسیدن به ساحل را داشتند دشوار می‌‌‌کرد. تورم سال ۱۴۰۲ خانوارهای ایرانی را با مشکل هزینه سفر مواجه و آنها را ناگزیر به چادرخوابی با وجود مصائب آن کرده است،‌ این امر حتی قدم زدن در ساحل بوشهر را در نوروز ۱۴۰۳ برای توریست‌ها و جامعه میزبان دشوار کرده بود.

 در این محل‌‌‌ها دپوی گسترده زباله‌‌‌های تر و خشک اتفاق افتاد که فارغ از نازیبا کردن منظر ساحل، ‌‌‌ باعث تجمع حشرات و مشکلات بهداشتی هم برای توریست‌‌‌ها و هم برای رهگذران شد. به این ترتیب فراتر از چادرها که منظره ساحل را از بین برده بودند، ‌‌‌ زباله‌‌‌ نیز به آن اضافه شده و مشکل را دو چندان کرد. اسکان در محل‌‌‌های غیرایمن دیگر تبعات چادرزنی گسترده در بوشهر بود.

به عنوان مثال در یکی از برج‌‌‌های نیمه کاره، جمعی از گردشگران تصمیم به چادرزنی برای به دست آوردن چشم‌انداز مناسب گرفتند که جدا از بین بردن منظر منطقه، ‌‌‌ مشکلات جدی ایمنی برای این توریست‌‌‌ها به همراه داشت. در کنار این موارد می‌توان به ازدحام در سواحل بوشهر اشاره کرد، وقتی تعداد زیادی از افراد تصمیم به چادرزنی در یک منطقه بگیرند، ‌‌‌ به شکل منطقی تردد آنها در همان محدوده به شدت افزایش می‌‌‌یابد که همین موضوع هم در نوروز ۱۴۰۳ در بوشهر اتفاق افتاد و مشکلاتی را برای سایر توریست‌ها به همراه آورد.

 سونامی زباله در ساحل

فراتر از بوشهر در سایر استان‌‌‌های ساحلی جنوب نیز شرایط مشابه بود. نمونه این مناطق گردشگری، ‌‌‌ جزیره «قشم» به عنوان یکی از مقاصد گردشگری است. در این جزیره هم سونامی زباله محدوده ساحل را در نوروز ۱۴۰۳ فراگرفت. به علاوه فقدان سرویس‌‌‌های بهداشتی در این محدوده مشکلات جدی برای توریست‌ها ایجاد کرد.

گروهی از گردشگران برای رفع این معضل تصمیم گرفته بودند تا نزدیک به مجتمع‌های تجاری چادرهایشان را برپا و از امکانات آنها استفاده کنند که همین موضوع باعث معضلاتی در این مجتمع‌ها شده و عملا استفاده از آنها را برای سایرین غیرممکن کرد. «دنیای اقتصاد» سال گذشته یک نظرسنجی درباره «تعداد مسافرت‌‌‌ها» و همچنین «محل اقامت مسافران» انجام داد. نتایج این نظر‌‌‌سنجی حاکی از آن بود که نزدیک به نیمی از نظردهنده‌‌‌‌‌‌ها یعنی ۴۴‌‌‌درصد در سال‌جاری حتی یک بار هم سفر نرفته‌‌‌‌‌‌اند. علاوه بر این از جمع ۵۶ درصدی کسانی که سفر کرده‌‌‌‌‌‌اند ۱۵‌‌‌درصد اقامت‌‌‌‌‌‌شان در «چادر» بود. مرکز آمار ایران هم در گزارشی که منتشر کرده بود از افت چشمگیر سهم سفر در سبد هزینه سالانه خانوارها در کشور از ۳‌‌‌درصد در سال ۱۳۹۶ (پیش از شروع عصر تورم بالا) به ۱.۶ در سال ۱۴۰۱ خبر داد. این سهم نشان می‌‌‌دهد با افزایش هزینه‌‌‌‌‌‌های زندگی به‌‌‌ویژه خوراک و مسکن به عنوان موارد غیرقابل حذف در سبد هزینه خانوار، ‌‌‌‌‌‌ سهم توریسم تقریبا به نصف کاهش یافته است. علاوه بر این گزارشی که اتاق بازرگانی تهران نیز منتشر کرد حکایت از آن داشت که هر خانوار تهرانی در طول سال تنها می‌تواند ۵.۵میلیون تومان برای سفر و تفریح و رستوران هزینه کند که در خوش‌بینانه‌‌‌‌‌‌ترین حالت تنها هزینه یک سفر خواهد بود.

 حذف هزینه سفر با چادرخوابی

مهدی گوهری کارشناس گردشگری در این باره  به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید: یکی از هزینه‌‌‌های سنگین سفر برای توریست‌‌‌ها «اقامت» است و گردشگران با انتخاب چادر این هزینه را از سفرشان حذف می‌‌‌کنند. به گفته او چادرخوابی توریست‌‌‌ها تبعاتی روی جامعه میزبان دارد. او می‌‌‌افزاید: اغلب توریست‌‌‌هایی که این سبک سفر را انتخاب می‌‌‌کنند سفرشان با وسیله نقلیه شخصی است. آنها برای کاهش هزینه‌‌‌ها بخش بزرگی از خریدهایشان را هم در مبدأ گردشگری انجام می‌‌‌دهند تا بتوانند هزینه‌‌‌هایشان را در سفر مدیریت کنند. به این ترتیب نه تنها سهم مقصد گردشگری از اقامت صفر می‌شود بلکه این توریست‌‌‌ها منافع محدودی به لحاظ خوراک هم برای جامعه میزبان دارند.   او ادامه می‌‌‌دهد: در کنار مزایای اندک، گردشگرانی که چادرخوابی را انتخاب می‌‌‌کنند مشکلاتی را برای جامعه میزبان دارند، آنها باعث ازدحام در مناطقی در مقصد می‌‌‌‌‌‌شوند که همین موضوع باعث رهاشدگی و تولید حجم انبوه زباله می‌شود.  

از نظر این کارشناس گردشگری، با توجه به اینکه مکان‌‌‌های چادرزنی در نوروز عملا به عنوان محل‌‌‌های کمپ در نظر گرفته نشده بودند، امکاناتی مانند سرویس بهداشتی، محلی برای استحمام و... در آنها در نظر گرفته نشده و همین امر مشکلات بهداشتی‌‌‌، محیط‌زیستی و... را به وجود می‌‌‌آورد. او می‌گوید: چادرزنی فراتر از این مشکلات، ‌‌‌ کیفیت سفر را هم پایین می‌‌‌آورد. با این حال گردشگرانی که عطش سفر دارند و توان پرداخت هزینه‌‌‌های بوم‌‌‌گردی، هتل یا سایر گزینه‌‌‌های اقامتی برایشان وجود ندارد، ناچار به تغییر سبک سفر و پایین آوردن کیفیت آن شده‌‌‌اند.  به گفته گوهری در سبک چادرخوابی ارتباط مناسبی میان جامعه محلی و گردشگر یا شکل نمی‌گیرد یا بسیار محدود است. در مقابل جامعه محلی ناچار است با حجم بالای زباله‌‌‌ای که از توریست‌‌‌ها به جا می‌‌‌ماند دست و پنجه نرم کند‌‌‌، بنابراین در مواردی شاهد هستیم تعامل منفی ایجاد شده و برخوردهایی نیز به وجود می‌آید.

 کارت سفر راهی برای حل مشکل اقامت

ارشک مسائلی کارشناس گردشگری دلیل انتخاب برخی مقاصد محدود برای گردشگری را به عدم‌توجه سیاستگذار به این مقوله مرتبط می‌‌‌داند. او به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به جای آنکه سیاستگذار مسیرهای توریستی را برای کشور تعریف کند، صفحات اینستاگرام عملا تبدیل به سیاستگذاران این حوزه شده‌‌‌اند. همین موضوع باعث شده یک سال جزیره هرمز، سال دیگر جزیره قشم یا بوشهر تبدیل به مقاصد اصلی شوند. او می‌افزاید: سرمایی که در نوروز سال‌جاری با آن مواجه بودیم هم سبب تمایل بخش بزرگی از توریست‌‌‌ها برای سفر به استان‌‌‌های گرمسیری جنوب شد. به علاوه قیمت پایین بنزین به عنوان یک نهاده سفر بسیاری را ترغیب می‌‌‌کند تا با ماشین شخصی سفر کنند و در مقصد نیز برای حذف هزینه اقامت، سراغ گزینه چادرخوابی بروند. تورم و تحریمی  که از سال ۱۳۹۶ شاهد آن بودیم هر ساله فشار زیادی به دوش خانوارها گذاشته که خروجی آن را در افزایش این مورد در مقابل اقامت در خانه‌‌‌های بوم‌‌‌گردی و هتل‌‌‌ها شاهد هستیم.

به گفته مسائلی، چادرخوابی نه تنها منافع اقتصادی برای جامعه میزبان ندارد بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز جامعه میزبان را تحت‌تاثیر خود قرار می‌‌‌دهد. او می‌‌‌افزاید: مشکلات بهداشت و دپوی زباله از دیگر مشکلات این شیوه از سفر است. او می‌گوید: در ایران ما با ضعف حمل‌ونقل عمومی مواجهیم که همین امر به توسعه سفر با ماشین شخصی منجر شده است. به علاوه گردشگران چند گزینه برای اقامت دارند که شامل هتل، ‌‌‌ بوم‌‌‌گردی، مکان رایگان شرکت‌ها و بخش‌‌‌های دولتی و ..، ‌‌‌ خانه اقوام و چادرخوابی می‌شود. گردشگرانی که نتوانند از طریق چهار مورد اول به دلایل اقتصادی و.. .محل اقامت‌‌‌شان را مهیا کنند به ناچار سراغ گزینه آخر یعنی چادرخوابی می‌‌‌روند. این کارشناس گردشگری اضافه می‌‌‌کند: برای رفع این مشکل دولت می‌تواند یارانه‌‌‌ای به شکل کارت‌‌‌های سفر به آخرین حلقه گردشگری یعنی توریست‌‌‌ها اختصاص دهد تا آنها توان پرداخت هزینه اقامت را داشته باشند، موضوعی که هم برای جامعه میزبان منافعی را به همراه دارد و هم کیفیت سفر توریست‌‌‌ها را بالا برده و از چالش‌های مرتبط با چادرخوابی جلوگیری می‌کند.