بیژن بنفشه‌خواه: پول، مسیر زندگی‌ام را عوض کرد

روزنامه همشهری - الناز عباسیان: لبخند همیشه بر لبانش هست و مثل نقش‌هایش دلنشین حرف می‌زند. به هر بهانه‌ای تو را به یک لبخند دعوت می‌کند و گاهی هم بی‌محابا از ته دل بلند‌بلند می‌خندد و فضای گپ‌و‌گفت را شاد و پرانرژی می‌کند.

اهل ریا نیست و صادقانه از زندگی و کار‌های هنری‌اش حرف می‌زند. برای گفتن از دغدغه‌هایش دنبال واژگان سخت و پیچیده نیست و بی‌آلایش از آنچه ذهنش را مشغول کرده حرف می‌زند. در یک خانواده هنری بزرگ شده و فارغ‌التحصیل رشته نمایش از دانشکده هنر و معماری است و حالا بازیگر صاحبنام کمدی است.

در سال ۱۳۷۳ وقتی بیست‌ویک‌ساله بود با سریال «پیک سپید شادی» برای کودک و نوجوان وارد تلویزیون شد و با فیلم «رقص شیطان» در سال ۷۹ نخستین تجربه خود را در سینما به‌دست آورد. البته چند سال بعد با سریال «این چند نفر» و «بدون شرح» چهره‌اش شناخته شد و در ادامه با حضور در سریال «چارخونه»، «مرد دوهزار چهره»، «قهوه تلخ» و سپس «ساختمان پزشکان» بیشتر به شهرت رسید.

بازی او اغلب در نقش‌های طنز بوده و خودش می‌گوید: «نشاندن لبخند بر لبان مردم برایم افتخار است». این شب‌ها بیژن بنفشه‌خواه در مجموعه طنز در حال پخش فوق‌لیسانسه‌ها ایفاگر نقش دکتر مهاجر است. به این بهانه با او گپ‌وگفتی صمیمانه انجام داده‌ایم که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید.

خودتان نقش‌های طنز را بیشتر دوست دارید یا پیشنهادهایتان بیشتر طنز بوده؟

شروع کار من با بازی در فیلم‌های طنز بود و همین موضوع موجب شد تا اغلب به من بازی در نقش‌های طنز پیشنهاد شود. خاطرم هست زمان دانشجویی، دوست عزیزم امیر غفارمنش که آن زمان همکلاسی‌ام بود پیشنهاد دادن تست بازیگری در یک کار طنز را به من داد.

بار اول این پیشنهاد را قبول نکردم و تصمیم داشتم که بیشتر درس بخوانم و تمرین کنم، اما ترم دوم به‌خاطر مشکلات مالی و برای تامین شهریه دانشگاه آزاد پیشنهاد تست دادن برای بازیگری را قبول کردم. در کار مشترک آقای داریوش کاردان و مرحوم عمرانی که جُنگ طنز ۳۹ بود حضور پیدا کردم. این مجموعه همزمان با «ساعت خوش» پخش می‌شد. چون کار‌های اول من کمدی بود بعد از آن هم اغلب در این ژانر به من پیشنهاد می‌شد.

در واقع پول مسیر زندگی و کار هنری مرا تغییر داد. پشیمان نیستم؛ چرا که خنداندن مردم یک هنر است و من دوست دارم این هنر را بیاموزم. البته کار‌های جدی هم بازی کردم، اما کمتر از کار‌های کمدی است. در یکی از اپیزود‌های مجموعه تلویزیونی «محکومین» حضور داشتم. جالب اینجا بود که این مجموعه همزمان با لیسانسه‌ها پخش شد و این تضاد و تفاوت بازی کاملا به چشم می‌آمد.

یک سؤال بی‌تعارف از شما می‌پرسیم؛ پدرتان آقای رضا بنفشه‌خواه از بازیگران قدیمی سینما و تلویزیون، چقدر پارتی و واسطه شما برای حضورتان در این عرصه بودند؟

راستش را بخواهید پدرم هیچ‌گاه برای من پارتی‌بازی نکرده است. نمی‌دانم شاید هم جایی بدون اینکه من درجریان باشم سفارش کرده باشد، اما هیچ وقت اهل پارتی‌بازی نبوده و نیست. البته زندگی در خانواده هنری بی‌تأثیر نیست، اما واقعیت این است که من همیشه دوست داشتم به‌خاطر خودم به من نقش پیشنهاد شود. اما گاهی حس می‌کنم کاش از این رابطه استفاده می‌کردم (با خنده).

شما امسال بعد از سال‌ها، در سینما هم پر کار بودید و در فیلم‌های «کلوپ همسران»، «جانان»، «تخته گاز»، «کاتیوشا» و... بازی کردید. از فعالیت‌تان در این زمینه برای ما بگویید. آیا قرار است کمتر سریال تلویزیونی بازی کنید؟

بله، امسال چندین فیلم سینمایی اکران شده داشتم و بعد از مدت‌ها بازی در تلویزیون، بیشتر در سینما فیلم بازی کردم. گرچه از پیشنهاد‌های فیلم‌های سینمایی استقبال می‌کنم، اما بازی در سریال‌های تلویزیونی را هم دوست دارم، چون به هر حال از گوشه و کنار کشور و در شهر‌ها و روستا‌های مختلف همه اقشار جامعه پای سریال‌ها می‌نشینند.

اما حقیقت این است که وضعیت پرداخت دستمزد‌ها در تلویزیون به حدی بد است که بازیگر را دلسرد می‌کند. اغلب بازیگران شغل دومی ندارند و درآمدشان همین دستمزد بازی‌هاست که متأسفانه با تأخیر چند‌ماهه و حتی چندساله پرداخت می‌شود و این اصلا منصفانه نیست.

هم‌اکنون من برای ۳ کار از تلویزیون دستمزد طلب دارم. خدارا شکر همسرم شرکت دارد و زندگی ما لنگ نمی‌ماند، اما بسیاری از هنرمندان روز‌های سختی را سپری می‌کنند و حتی برخی بیمه و تسهیلات این‌چنینی هم ندارند.

شما دانش‌آموخته رشته تئاتر هستید و در کلاس استادان بزرگی تمرین کردید و بعد وارد رشته بازیگری شدید. به‌نظر شما تحصیلات آکادمیک چقدر می‌تواند مؤثر باشد؟

کلاس‌های بازیگری و تمرین تئاتر در کنار تحصیلات آکادمیک می‌تواند در این حرفه کمک کند. البته واقعیت این است که گاهی پول و پارتی هم مؤثر است. نمی‌توان حقیقت جامعه را کتمان کرد. حضور با پول و پارتی در فعالیت هنری گرچه مرسوم شده، اما تجربه ثابت کرده که ماندگار و مستمر نبوده و اغلب کنار رفته‌اند.

برسیم به سریال فوق‌لیسانسه‌ها؛ از نقش آقای مهاجر در این سریال برایمان بگویید.

این سریال و نقشم را خیلی دوست دارم. همکاری با این تیم یکی از دوست‌داشتنی‌ترین کار‌هایی بود که انجام دادم. حس می‌کنم با این دغدغه‌های اجتماعی و اقتصادی، سریال‌های طنز خوب نیاز جامعه باشند. باید تلاش کنیم با تولید فیلم‌های خوب، حتی شده دقایقی مردم را فارغ از گرفتاری‌ها و مشغله‌های روزانه بخندانیم. البته با خنده بی‌محتوا مخالفم. برخی هم با سریال‌های طنز کنار نمی‌آیند و همیشه به آن انتقاد دارند. با تمام این اوصاف من همیشه از بازی در فیلم‌های کمدی و تماشای آن‌ها لذت برده‌ام.

از حال‌خوب‌کن‌های زندگی‌تان برایمان بگویید.

حال خوب مردم، حال مرا خوب می‌کند. دنیا به اعتبار این خنده‌های مردم زیباست. وقتی بازتاب بازی‌هایم را از زبان مردم می‌شنوم و می‌بینم که آن‌ها راضی هستند کلی حالم خوب می‌شود. برای یک بازیگر چه چیزی ارزشمندتر از مقبولیت میان مردم است و امیدوارم بتوانم با ایفای نقش‌های متفاوت و جذاب آن‌ها راضی نگه دارم. همچنین سلامتی و صمیمیت خانواده هم برایم لذتبخش است. راستش را گفته باشم پول هم حال مرا خوب نمی‌کند (با خنده).

چه چیز‌هایی حال بیژن بنفشه‌خواه را بد می‌کند؟

من همیشه تلاش کردم که آدم صادقی باشم و با ریاکاری دیگران را فریب ندهم، به همین‌خاطر دورویی، ریا و دروغ حالم را بد می‌کنم. البته ناگفته نماند که بی‌عدالتی و فقر در جامعه هم به‌شدت حالم را بد می‌کند.

هم‌اکنون مشغول چه کاری هستید؟

فیلمبرداری سریال فوق‌لیسانسه‌ها در حال انجام است و مشغول بازی در این سریال هستم. به‌تازگی هم قرارداد یک فیلم سینمایی به کارگردانی آقای مسعود اطیابی را بستم. به‌احتمال زیاد یک‌ماه بعد فیلمبرداری این فیلم سینمایی آغاز شود. این فیلم هم کمدی است و من یکی از نقش‌های اصلی آن را بازی خواهم کرد.

از بهترین نقش‌هایی که بازی کرده‌اید برای ما بگویید؟

همین نقش فوق‌لیسانسه‌ها را بیشتر از همه نقش‌هایم دوست دارم. مردم هم اغلب مرا با نقش‌هایی از سریال‌های «پژمان»، «ساختمان پزشکان»، «بدون شرح» و «راه طولانی» یاد می‌کنند. البته درباره ایفای نقش خوب توسط یک بازیگر جا دارد به یک نکته اشاره کنم؛ برخی کارگردان‌ها در اجرای بهتر و زیباتر نقش توسط بازیگر بسیار تأثیرگذارند. سروش صحت از این‌دست کارگردان‌هاست که بازیگر را به چالش با نقش خودش می‌کشاند تا هر چه در چنته دارد به‌کار بگیرد و نقشی متفاوت ایفا کند. او بسیار نکته‌بین و نکته‌سنج است و هر کسی با او کار می‌کند گویا کلاس بازیگری جدیدی ثبت نام کرده است.

شما فرزند یک بازیگرید. دوست دارید فرزندانتان هم بازیگر شوند؟

دوست دارم فرزندانم آزادانه رشته و فعالیت هنری‌شان را انتخاب کنند. البته هیچ وقت اجازه نمی‌دهم قبل از هجدهسالگی وارد دنیای بازیگری شوند، زیرا معتقدم بچه‌ها باید بچگی کنند و نباید خیلی زود وارد دنیای بزرگ‌تر‌ها شوند. حتی برای رشته‌ای، چون هنرپیشگی هم موافق حضور فرزندانم در سنین کم نیستم. شاید خیلی‌ها با نظر من مخالف باشند، اما من معتقدم که حتی این فضا هم نوعی کار کشیدن از کودکان محسوب می‌شود و بچه‌ها ناخواسته وارد محیط کار مثل محیط بیمارستان می‌شوند؛ فرقی نمی‌کند و این بچه‌ها به‌عنوان کودکان کار پا به پای ما کار می‌کنند.

علاوه بر بازیگری، فعالیت در حوزه‌های دیگر مثل مجری‌گری را هم تجربه کرده‌اید، اما تجربه چندان موفقی نبود؛ اینطور نیست؟

اجرای مسابقه بازیگری «ستاره۲۰» و «سه شو» بود که به‌نظر من هم خروجی مورد پسندی نداشت. در «سه شو» با آقای مهران غفوریان اجرا می‌کردیم و با موضوع اوقات فراغت بود.

اوقات فراغت‌تان را چطور می‌گذرانید؟

خیلی اهل سفر هستم و از هر فرصت و تعطیلی‌ای برای رفتن به مسافرت استفاده می‌کنم. حتی مسافرت‌های کوتاه به شهر‌های نزدیک هم حال و هوای آدم را عوض می‌کند و انرژی تازه‌ای به او می‌دهد. شب‌ها هم قبل از خواب کتاب می‌خوانم، اما همیشه چند کتاب را با هم می‌خوانم و عادت ندارم یک کتاب را به تنهایی تا آخر بخوانم. به همین‌خاطر همیشه چند کتاب در کنارم هست. گاهی هم در فضای مجازی پرسه می‌زنم.

حالا که صحبت از فضای مجازی شد بگذارید بپرسیم که نگاه شما به این فضا چیست؟

سال‌ها قبل چند کانال تلویزیونی بیشتر نبود. برای مثال شب که سریال پخش می‌شد فردا بازتاب آن را در میان مردم می‌دیدیم. اما حالا با وجود شبکه‌های مختلف داخلی و خارجی و فضای مجازی شرایط تغییر کرده است. البته ناگفته نماند که فضای مجازی فرصتی هم فراهم کرده تا یک بازیگر یا ورزشکار و یا هر فردی بتواند نظرات خود را با هزاران یا میلیون‌ها نفر به اشتراک بگذارد.

مهمترین دغدغه شما به عنوان یک بازیگر چیست؟

بازیگری یک شغل محسوب نمی‌شود و هیچ تضمین مالی‌ای برای فرد ندارد. اگر یک دوره بنا به دلایلی بازی به او پیشنهاد نشود به‌سختی می‌تواند شغل دیگری پیدا کرده و امرار معاش کند. البته تعداد محدودی هم هستند که درآمدشان خوب است. امیدوارم مسئولان فکری به حال هنرمندان خانه‌نشین کنند.

از دغدغه‌های زیست‌محیطی و شهری‌تان برای‌مان بگویید.

سؤال خوبی کردید. بزرگ‌ترین دغدغه شهری من ترافیک شهر است و متأسفانه هیچ توجهی به این موضوع نمی‌شود. من کارشناس نیستم، اما با توجه به مقایسه‌ای که با کشور‌های خارجی می‌کنم می‌بینم اگر این نظم به ترافیک شهر بازگردد، به کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت، افزایش زیبایی شهر و در نتیجه خوب شدن حال مردم کمک بسزایی می‌کند.

من شخصا حاضرم داوطلبانه برای کاهش ترافیک شهرم کاری انجام بدهم و از همین تریبون رسانه‌ای به مسئولان شهری اعلام می‌کنم که برای فرهنگسازی در زمینه کاهش ترافیک روی من هم حساب کنند. افتخار می‌کنم که قدمی در راه ارتقای فرهنگ شهروندی و کاهش ترافیک بردارم. با فرهنگسازی در این زمینه گذشت و احترام گذاشتن به حقوق دیگران را هم تمرین خواهیم کرد. وقتی ترافیک کمتر شود، علاوه بر اینکه زودتر به مقصد می‌رسیم استهلاک ماشین‌ها هم کمتر می‌شود.

به‌نظر شما هنر‌های نمایشی به‌ویژه سریال‌های تلویزیونی تا چه اندازه می‌توانند در زمینه ارتقای فرهنگ شهروندی مؤثر باشند؟

نویسنده‌ها، کارگردان‌ها و بازیگران مهره‌های اصلی هستند که می‌توانند با فیلم‌های جذاب، مستقیم و حتی غیرمستقیم این فرهنگ را ارتقا دهند. برای نمونه در سریال فوق‌لیسانسه‌ها با زبان طنز رفتار‌های اشتباه و به دور از اخلاق شهروندی به بیننده نشان داده می‌شود.

از همین تریبون رسانه‌ای به مسئولان شهری اعلام می‌کنم که برای فرهنگسازی در زمینه کاهش ترافیک روی من هم حساب کنند. افتخار می‌کنم که قدمی در راه ارتقای فرهنگ شهروندی و کاهش ترافیک بردارم.

دوستی و رفاقت دیرینه بیژن بنفشه‌خواه و مهران غفوریان مرز ۲۷‌سال را رد کرده است. از آن روز‌هایی که در مجموعه «این چند نفر» همبازی بودند خاطره دارند تا همین چند سال پیش که تجربه مجری‌گری مشترک در برنامه «سه شو» شبکه ۳ را داشتند. بنفشه‌خواه به نیکی از این رفیق هنرمندش یاد می‌کند و خاطره شیرینی از همنشینی با او می‌گوید؛ «در چند مجموعه تلویزیونی من و مهران نقش‌های کنار هم را داشتیم و اغلب به‌خاطر لاغری من و چاقی مهران به ما «چاق و لاغر» می‌گفتند. حتی خاطرم هست یکی از دوستان به ما یک دکتر برای تناسب اندام معرفی کرده بود. وقتی با هم وارد مطب شدیم مهران شروع به شوخی و شیرین‌زبانی کرد و همه جمع حاضر در مطب به ما دو نفر خندیدند. البته، چون تجویز آن دکتر دارو‌های شیمیایی بود و ما درمان را ادامه ندادیم».

بنفشه‌خواه در فیلم سینمایی کاتیوشا با گریمی متفاوت و جالب ایفای نقش کرده است. این فیلم کمدی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی علی عطشانی ساخته شده است. خودش از ایفای نقش‌های متفاوت استقبال می‌کند و می‌گوید: «دوست دارم از نقش‌های کلیشه‌ای دور شوم و نقش‌های تازه و متفاوتی بازی کنم. از آنجا که تئاتر کار کرده‌ام در خودم این استعداد را می‌بینم که بتوانم با کمک کارگردان‌های خوب سینما و تلویزیون متمایز از گذشته ظاهر شوم. کسانی که با من کار کرده‌اند می‌دانند که من در برابر حساسیت‌ها و نکته‌سنجی‌های کارگردان‌ها نه‌تن‌ها مقاومتی نشان نمی‌دهم، بلکه استقبال می‌کنم. مطمئنم که کار با کارگردان‌های خوب از صد‌ها کلاس بازیگری بهتر و مفید‌تر است».