مصاحبه با «شاناتا» خواهر گلشیفته

مجله خانواده سبز: نام او بسیاری از مخاطبین را به یاد سریال «خانه پدری» می اندازد. دختری که هنر را از پدر به ارث برده. شقایق فراهانی متولد ۱۳۵۱ با مدرک تحصیلی دیپلم گرافیک از هنرستان هنرهای تجسمی و فارغ التحصیل نقاشی از دانشگاه آزاد اسلامی. او دختر بهزاد فراهانی و فهیمه رحیم نیا می باشد که از کودکی همراه پدر و مادرش به بازی در تئاتر مشغول شد.

سپس با حضوری کوتاه در فیلم «لیلا» به سینما آمد. او در فیلم «چتری برای دو نفر» توانست توانایی های خود را به نمایش بگذارد. بازی اودر این فیلم کاملا مقابل بازی بازیگران - رضا کیانیان و هدیه تهرانی - به چشم آمد. با بازی خوبش در فیلم «پروانه» در سطح بین المللی هم توانست موفق شود. گفتگوی مان جالب بود، اوبسیار آرام وشمرده و ملایم سخن می گوید و خیلی مهربان است.

در جایی اسم «شاناتا» را به عنوان نام مستعار ایشان خواندم، از خودشان که پرسیدم اینگونه پاسخ داد: اسم مستعارم نیست، زمانی که به کلاس های دکتر زرگر می رفتم اساتید آنجا برای انتخاب کردند. به معنی موجودی که در آرامش درونی به سر می برد.

چطور شد به کلاه پهلوی پیوستید؟

- همانطور که می دانید کلاه پهلوی از خیلی سال قبل و قبل از اینکه من وارد آن شوم، پیش تولید داشت وبرای نقش «مه لقا» با افراد دیگری هم صحبت کرده بودند و من از طریق «تینا پاکروان» به آقای «دُری» معرفی شدم.


برای انتخاب کلاه پهلوی با پدرتان که از اساتید بازیگری هستند هم مشورت کردید؟

- بله، مواقعی که زیاد از انتخاب نقشی مطمئن نباشم یا کارگردان و نویسنده را نشناسم، با ایشان مشورت می کنم. اما در رابطه با کلاه پهلوی نقشی که از ابتدا نوشته شده بود نقش جذابی بود و از طرفی از آقای تخت کشیان و دری شناخت داشتم.

تا به اینجا رسیدید پدر چقدر در روند انتخاب های شما موثر بودند؟

- در اوایل خیلی زیاد تاثیرگذار بودند اما الان با گذشت ۱۶-۱۵ سال از شروع حرفه بازیگری ام، تصمیم گیری برایم آسانتر شده ...

چرا مه لقا لهجه ندارد؟

- مه لقا یک زن کاملا قدیمی تهرانی است که عروس خان ده شده و به همراه او به شهرستان سامان آمده.یک نوع خاصی در بازیش است که روی بیان کلماتش اثر می گذارد اما لهجه و گویشی ندارد.

از دید خودتان «مه لقا» چگونه زنی است؟

- زنی است که گرفتار مردسالاری شده و دوست دارد از آن فضا خارج شود. سعی کردم مه لقا را با همه ابعادی که داشت، بازی کنم یعنی در کارم نشان دهم که به او ظلم می شود و زیر حرف شوهرش که یک خان است، قرار گرفته ... در طول داستان می بینیم که «مه لقا» دستخوش تغییراتی می شود و این تغییر رویه دادنش حتی روی حرف زدنش هم اثر می گذارد.

کلا در نگاه های مه لقا یک حس و تکنیک خاصی قرار دارد که مظلومیت خاصی را به او می بخشد. این خواست شما بود یا در حین کار به وجود آمد؟

- اگر همه نظر شما را داشته و این حس را درک کرده باشند، یعنی من موفق بوده ام وبه چیزی که می خواستم رسیده ام چون همه تلاشم این بودکه این حس در کار دیده شود. مه لقا زن بدی نیست بلکه نوعی مظلومیت و سادگی دارد. اگر کاری را انجام می دهد از روی بی تجربگی و سادگی اش است.

چقدر برای خلق مه لقا تلاش کردید؟

- همیشه در نقش هایم سعی می کنم در اطرافم شبیه آن را پیدا کنم تا بتوانم به آن کاراکتر نزدیک شوم. تا او را خوب تجزیه و تحلیل کنم. نگاه ها و طرز برخوردهایش را بشناسم. تحلیل روانی و خانوادگی روی آن انجام دهم. در جاهای دیگر هم گفته ام من امثال مه لقا را می شناختم و دیده ام. زن های زیادی هستند که سال هاست مثل مه لقا زندگی کرده اند و من همچنان با آنها دوست هستم و از خاطراتی که در زندگی داشته اند، چیزهایی که تعریف می کردند سعی کردم کک بگیرم برای خلق مه لقای کلاه پهلوی. البته باز هم ناگفته نماندکه از کمک های آقای دری نمی توان چشمپوشی کرد.ایشانراهنمایی های بسیاری در این راه به من می کردند. خیلی جاها کمک کردند که بهتر نقش را شناختم و بازی کنم.


در کار چقدر خودتان را به دست کارگردان می سپارید؟

- من از آن دست بازیگرانی هستم که معتقدم در هر کاری تکنیک و سلیقه کارگردان در اولویت است و زیر سایه خاص آن کارگردان خلاقیت بازیگری خود را انجام می دهم نه اینکه همه جا بخواهم فکر و خواسته خودم را سوار بر کار آن کارگردان کنم. در طول این پروژه هم سعی کردم به گونه ای باشم که ایشان به لحاظ بازی و تحلیل بازی که از این نقش داشتند به رضایت خاطر برسندوخیلی جاها از او کمک گرفتم و بسیار تشکر می کنم. به عقیده من او جزء کارگردانانی است که در توضیح نقش به بازیگرش بسیار موفق است و من خیلی خوب می توانستم خواست و تحلیل ایشان از نقش را درک کنم.

پس اگر از طرف دفتر آقای تخت کشیان و آقای دری باز هم پیشنهاد اینچنینی داشته باشید، می پذیرید؟

- صددرصد. ولی به شرطی که دیگر سریالی با این وسعت زمانی نباشد، چون به لحاظ سنی کمی کم طاقت تر شده ام ودیگر گنجایش و کشش کار پنج ساله را ندارم ولی قطعا اگر کار کوتاهتری باشد می پذیرم و خیلی هم خوشحال می شوم.

شما کارهای اینچنینی را که تعداد بازیگرانش بسیار زیاد است، می پسندید؟

- خیلی خیلی زیاد، چرا کهنه، تنوع بازیگرانش زیاد است و نشان از کنترل خوب کارگردان و سایرین بر روی گروه دارد.

در این کارها دو گروه مختلف در مقابل هم قرار می گیرند. یک گروه بازیگران حرفه ای نام آشنا و قدیمی و گروه دیگر بازیگران تازه واردو حتی هنروران بازی اولی؛ بازی در چنین شرایط سخت نیست؟

- نه، برای من سخت نیست و نبود. به هر حال برای هر کسی یک کار اول و یک نقطه شروعی وجوددارد. من هم ابتدای کارم در مقابل خیلی از بزرگان بازیگری قرار گرفتخ در حالی که در جایگاهی بودم که جزء نابازیگران منحسوب می شدم و تجربه آنچنانی نداشتم. پس در چنین کارهایی تمام سعی خود را می کنم که این ارتباط با آنها به گونهه ای برقرار شود که هر آنچه در چنته دارم منتقل کنم و طوری حمایتشان کنم که نقش شان را بهتر و بهتر ایفا کنند. چون معتقدم در همان اوایل کار خودم هم این زمان ها و لحظات را گذرانده ام و نیاز به حمایت بازیگران پیشکسوت داشتم و حمایت شدم. من همه آنها را دوست داشتم و از کار با آنها لذت بردم.

الان مجموعه به قسمت هایی رسیده که می توان درباره آن تا حدودی نظر داد و انتقالدات و نظرات درباره آن شروع شده. شما چه صحبت هایی درباره کار شنیده اید و بازتابش برای شما چطور بوده است؟

- حقیقتش را بگویم در مورد کاری که مدام دارد به ممیزی می خورد و سانسور می شود، کاری که ۸-۷ سال پیش تایید شده و بعد از چهار سال به نظر عده ای دوباره متن عوض شده و دوباره دو سال بعد دو نفر دیگر روی آن نظر داده و تغییراتی انجام شده، انتقادات و نظراتی را که الان به کار می رود زیاد نمی توان جدی گرفت. درست است که همه نظرات محترم استو با توجهبه شرایط و پخش انجام می شود اما زمانی آن انتقاد و پیشنهاد واقعی است که کار همانطور که نوشته و ضبط شده پخش شود. این اتفاق برای کارهای سینمایی مان هم در حال رخ دادن است و فقط مختص کلاه پهلوی نیست. انتقاد زمانی باید باشد که فیلم یا سریال را به طور کامل ببینیم. برای همین من حق می دهم به همه منتقدان و بیینندگانی که از خیلی چیزها در این مجموعه راضی نیستند.

هر وقت اصل کلاه پهلوی که ضبط شده بود پخش و دیده شد آن وقت می توان درباره آن بحث کرد و آن را به چالش کشید اما الان بازیگران و عوامل کلاه پهلویدر این رابطه کاملا خلع سلاح هستند. تاهمین الان که کار پخش شده و خودم آن را دنبال کرده ام، سکانس های زیادی حذف شده است. نه تنها درباره من بلکه سکانس خیلی از دوستان دیگر هم حذف شده که اگر حذف نمی شد کار از جذابیت بالاتری برخوردار می شود.


چنین کارهایی که به تاریج این مرز و بوم مرتبط است، چه تاثیری بر جامعه می گذارد؟

- تنها کار تاریخی نیست بلکه کار هنری اثرگذار است و بزرگترین اثری که روی مردم می گذارد چون به تاریخ و شناخت فرهنگ برمی گردد آشنایی با تحولات است. خود من به شخصه همیشه دوست دارم بدانم اجدادم چگونه زندگی کرده اند و چه اتفاقاتی در گذشته برای آنها افتاده.

انتخاب نقش هایتان برای دل خودتان است یا عاملی دیگر در آن دخیل است؟

- زمانی است که بازیگران بیمه شغلی و مالی هستند و برای دل خودشان انتخاب می کنند اما من فکر نمی کنم در بین همکاران عزیزم کسی دلی کار کند چون هنوز به آن جایگاه امنیت شغلی نرسیده ایم. گاهی پیش می آیدکه من برای دل خودم کار می کنم، آن هم زمانی است که دستمزد کارهای قبلی ام را گرفته ام اما خیلی از کارها را مجبورم به لحاظ مالی انجام دهم.

زمانی شاهد این بودیم که عده ای از بازیگران خیلی خوبمان در تلویزیون به سمت سینما کشیده شده و تلویزیون را کلا ترک کردند، علتش از دید شما چه بود؟

- شما خودتان را جای آنها بگذارید. کوچکترین دلیلش ممیزی هایی است که در تلویزیون وجود دارد و وقتی ایجاد شد، کلا سینما و تلویزیون را از هم دور کرد. وقتی یک خانم پولدار آنچنانی با یک خانم خانه دار معمولی همه با یک شکل گریم و لباس و پوشش در تلویزیون دیده می شوند، همین از لحاظ ظاهری خیلی موثر است. این تازه کوچکترین چیزی است که ما می بینیم.

الان دقیقا دوره ایت است که شاهد بازگشت تلویزیونی ها و همچنین ورود سینمایی ها به تلویزیون در مجموعه های اخیر هستیم.

- این سیاستگذاری ها است که بر جامعه و دنیای هنری حاکم است که من زیاد با آن درگیر نیستم و میانه ای با آن ندارم اما تا همین حد می دانم و می توانم بگویم که آن سیاست ها، اینها را خواست و اتفاق افتاد.

شما مدتی است که خیلی کم کار شده اید؟

- این سوال را همه همکارانت می پرسند و به نظر من این از عدم داشتن معلومات درست به عنوان یک خبرنگار از بازیگری است. اگر این را می دانستید، شما خبرنگاران این سوال را که «نرمال کار بازی برای یک بازیگر چقدر است» از سوالاتتان حذف می کردید. مگر یک بازیگر باید سالی چند کار انجام بدهد؟ اصلا مگر در یک سال چند کار ساخته می شود؟ دو کار سینمایی برای یک بازیگر کافی نیست؟ من آنها را بازی کرده ام و فکر می کنم برایم بس است.

شاید چون دوستتان داریم می خواهیم بیشتر از این شما را ببینیم؟

- نه، بحث دوست داشتن نیست. مشکل چیز دیگری است. مشکل ماهواره و اینترنت است. دیگر نه کسی سینما می رود نه تلویزیون می بیند. این مشکل همه است و من در مقابل این سوال همیشه می گویم آخرین بار که به سینما رفتید کی بوده؟ در سال چند بار به سینما می روی؟ آخرین باری که یک مجموعه تلویزیونی را کامل دیدی چه وقت بوده است؟

اگر این مشکل در بین تمام مردم ما فراگیر است پس نشان از مشکل سینما و تلویزیون ماست که نمی توانند با آنها رقابت کنند، اینطور نیست؟

- درست است. شاید چون ما به همان روند گذشته خود داریم پیش می رویم. اما اگر توجه مردم به سینما و تلویزیون بیشتر شود قطعا سیاستگذاری ها هم برای رضایت بیشتر آنها تغییر خواهد کرد و بدون شک آن زمان ما برتر از آنها خواهیم بود.