بازیگران درخشان تاریخ سینما (۲۲): لیام نیسون

برترین ها: لیام جان نیسون (Liam Neeson) زاده ۷ ژوئن ۱۹۵۲، بازیگر اهل ایرلند شمالی است. وی در سال ۱۹۷۶، برای دو سال به تئاتر لیریک در بلفاست پیوست. سپس در سال ۱۹۸۱ در فیلم «اکس‌کالیبور» مربوط به افسانۀ شاه آرتور بازی کرد. نیسون بین سال های ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۷ در پنج فیلم حضور یافت؛ مطرح ترین آنها چند فیلمی است که با بازیگران مهمی همبازی بود: به همراه مل گیبسون و آنتونی هاپکینز در «بونتی» (۱۹۸۴) و با رابرت دنیرو و جرمی آیرنز در «مأموریت» (۱۹۸۶) بازی کرد و در کنار پاتریک سواِیزی در فیلم «نزدیک ترین خویشاوند» (۱۹۸۹) نقش اصلی را بر عهده گرفت.

وقتی در سال ۱۹۹۳، در فیلم برندۀ اسکار استیون اسپیلبرگ، یعنی «فهرست شیندلر» در نقش اصلی بازی کرد به شهرت رسید. از آن پس در فیلم های موفق دیگری نقش آفرینی کرد، از جمله نقش اصلی فیلم زندگی‌نامه ای تاریخی «مایکل کالینز» (۱۹۹۶)، اقتباس سینمایی رمان ویکتور هوگو نوشتۀ ۱۹۸۲ «بینوایان» (۱۹۹۸)، «جنگ ستارگان: اپیزود اول- تهدید فانتوم» در نقش کی گون جین (۱۹۹۹)، درام زندگی‌نامه ای «کینزی» (۲۰۰۴)، فیلم ابرقهرمانی «بتمن آغاز می کند» در نقش رأس الغول (۲۰۰۵)، سری فیلم های اکشن مهیج «ربوده شده» (۱۵-۲۰۰۸)، فیلم ماجراجویانۀ فانتزی «نبرد تایتان ها» در نقش زئوس (۲۰۱۰)، مجموعه فیلم های فانتزی «سرگذشت نارنیا» (۱۰-۲۰۰۵) و فیلم مهیج «خاکستری» (۲۰۱۱).

نیسون نامزد دریافت تعدای جایزه شده است، از جمله یک جایزۀ اسکار برای بهترین بازیگر مرد، یک جایزۀ بفتا برای بهترین بازیگر مرد نقش اول و سه جایزۀ گلدن گلوب برای بهترین بازیگر مرد در درام سینمایی. مجلۀ امپایر نیسون را بین «صد نفر از جذاب ترین بازیگران تاریخ سینما» و «100 نفر از بهترین ستاره های تمام ادوار» جای داده است.

لیام نیسون هفتم ژوئن سال۱۹۵۲ در بالیمنا واقع در ایرلند شمالی به دنیا آمد. مادرش کاترین براون آشپز و پدرش برنارد نیسون ناظم مدرسه بود. لیام قبل از بازیگری راننده لیفتراک، رانندۀ کامیون، دستیار معمار و بوکسور آماتور بوده است. او در اصل به دنبال شغل معلمی در کالج تربیت مدرس سینت مری در نیوکاسل بود. به هر حال، در سال ۱۹۷۶، نیسون به تئاتر لیریک بلفاست پیوست و حرفۀ بازیگری خود را با بازی در نمایش «مردم به پا خاسته» شروع کرد. دو سال بعد، به تئاتر اَبی دوبلین رفت و آنجا در آثار کلاسیک بازی کرد. اینجا بود که جان بورمن (کارگردان) او را کشف کرد و در فیلم «اکس‌کالیبر» نقش سر گاوین را به او داد که اولین نقش پررنگ او در سینما بود.

نیسون در دهۀ هشتاد در ۱۰ فیلم و سریال تلویزیونی بریتانیایی ظاهر شد: «بونتی» (۱۹۸۴)، «زن قدرتمند» (۱۹۸۴)، «مأموریت» (۱۹۸۶)، «دوئت برای یک نفر» (۱۹۸۶)؛ اما تنها زمانی که برای گرفتن نقش های بزرگتر به هالیوود رفت، به بازیگر مطرحی تبدیل شد. نقش آفرینی او به عنوان یک مرد بی خانمان کر و لال در «مظنون» (۱۹۸۷) نقدهای خوبی به دنبال داشت، همینطور نقش های مکمل او در «مادر خوب» (۱۹۸۸) و «روحیه بالا» (۱۹۸۸). مدتی در نقش اول دیده نشد تا این که در سال ۱۹۹۰ در «مرد تاریکی» به کارگردانی سم ریمی بازی کرد؛ از آن به بعد در «مورد سوء ظن» (۱۹۹۱) و «ایتن فروم» (۱۹۹۳) درخشید و برای نقش آفرینی در «زن ها و شوهر ها» (۱۹۹۲) کار وودی آلن ستایش شد و سرانجام استیون اسپیلبرگ او را برای بازی در نقش اسکار شیندلر در «فهرست شیندلر» (۱۹۹۳) انتخاب کرد. بازی درخشان او در این فیلم برندۀ اسکار، با موضوع هولوکاست، برای نیسون نامزدی اسکار بهترین بازیگر مرد، بفتا و گلدن گلوب را به دنبال داشت.

در سال ۱۹۹۳، کارش را در تئاتر برادوی آغاز کرد و در نمایش «آنا کریستی» در کنار همسر آینده اش ناتاشا ریچاردسون بازی کرد و نامزد دریافت جایزۀ تونی شد. سال بعد، این دو با هم در مقابل جودی فاستر در فیلم «نل» (۱۹۹۴) بازی کردند و در ماه جولای همان سال ازدواج کردند. نقش های اصلی مانند مرد کوهستان نشین اسکاتلندی قرن هجدهمی «راب روی» (۱۹۹۵) و رهبر انقلابی ایرلندی «مایکل کالینز» (۱۹۹۶) ادامه پیدا کرد و به زودی نیسون تبدیل به یکی از برترین مردان پیشتاز هالیوود شد. در سال ۱۹۹۹ بود که در «جنگ ستارگان: اپیزود اول- تهدید فانتوم» در نقش کی گون جین بازی کرد. برای بازی در «کینزی» (۲۰۰۴) نامزد جایزۀ گلدن گلوب شد، در «بتمن آغاز می کند» (۲۰۰۵) ساخته کریستوفر نولان، نقش دوکارد اسرارآمیز را بازی کرد و به جای اصلان در «سرگذشت نارنیا: شیر، جادوگر و کمد لباس» (۲۰۰۵) صداپیشگی کرد.

نیسون در نقش اول فیلم اکشن «ربوده شده» (2008) شگفتی دیگری در حرفۀ خود آفرید؛ این فیلم با به تصویر کشیدن یک مأمور بازنشستۀ سیا که سعی دارد دخترش را از دست قاچاقچیان انسان نجات دهد، در اوایل سال 2009 موفقیت غیرمنتظره ای در گیشه پیدا کرد. با این حال، کمتر از دو ماه بعد از اکران فیلم، یک تراژدی رخ داد: همسرش در حال اسکی کردن دچار شکستگی مرگباری در ناحیۀ سر شد و چند روز بعد درگذشت. نیسون در سال 2010، با دو فیلم پرهزینۀ «نبرد تایتان ها» و «تیم A » به نقش های برجسته و با «ناشناس» (2011)، «خاکستری» (2011)، «کشتی جنگی» (2012)، «ربوده شده 2» (2012) و «خشم تایتان ها» (2012) به ژانر اکشن بازگشت.

نیسون در سال ۱۹۹۹، به پاس خدماتش به تئاتر، نشان افسر امپراطوری بریتانیا (OBE) در فهرست افتخارات سال جدید ملکه را دریافت کرد.

نیسون اوایل دهه هشتاد مدتی با هلن میرن زندگی کرد که این دو سر فیلمبرداری فیلم «اکس کالیبور» (1981) با هم آشنا شده بودند و نیسون در مصاحبه ای گفته بود که هلن میرن نقش مهمی در گرفتن مدیر برنامه برای او داشته است. بعدها وی با ریچاردسون آشنا شد که در جولای 1994 ازدواج کردند و در آگوست 2004، ملکی در میلبروک نیویورک خریدند. در 18 مارس 2009، ریچاردسون بر اثر جراحت شدید سر در حادثه ای هنگام اسکی در شمال غرب کانادا درگذشت. نیسون پس از مرگ او اعضای بدنش را اهدا کرد. حاصل ازدواج او با ریچاردسون دو پسر به نام های مایکل ریچارد آنتونیو و دنیل جک است.

او که قبلاً بیش از اندازه سیگار می کشید، در سال 2003، در زمان بازی در فیلم «در واقع عشق» سیگار را ترک کرد. زمانی که او نقش هانیبال را در اقتباس سال 2010 فیلم «تیم A » بر عهده گرفت، برای سیگار کشیدن (که ویژگی شاخص آن شخصیت بود) در فیلم محدودیت داشت، اما موافقت کرد که این ویژگی هانیبال را حفظ کند.

در آگوست ۲۰۰۹، نیسون اعلام کرد که تابعیت آمریکا را گرفته است. در مارس ۲۰۱۱، سفیر حسن نیت یونیسف شد و همچنین حامی خیریۀ بلفاست و فستیوال فیلم Cine Magic شده است که جوانان را کمک و تشویق به ورود به صنعت سینما می کند.

در ژوئن 2012، مدیر برنامه نیسون گزارشات مربوط به گرویدن نیسون به دین اسلام را تکذیب کرد. با این حال، این بازیگر نسبت به اذان، که به شنیدنش در ترکیه زمان فیلم برداری «ربوده شده 2» انس گرفته بود، اظهار علاقه کرده و گفته بود: «هفتۀ سوم، به نظر می رسید نمی توانم بدون آن زندگی کنم. به طرز خاصی برایم هیپنوتیزم کننده و بسیار محرک شده بود. بسیار زیبا بود.» او همچنین تمرین های معنوی سنت ایگناتیوس لویولا، از قدیسان کاتولیک اسپانیا، را تحسین کرده است.

او در دوران فعالیتش اغلب نقش مربی و استاد را برای مردان جوانتر بازی کرده است، مثل «بتمن آغاز می کند» (2005)، «قلمرو بهشت» (2005)، «دار و دسته نیویورکی» (2002) و «جنگ ستارگان: اپیزود اول- تهدید فانتوم» (1999) و کاراکتر او اغلب در اوایل فیلم می میرد و شاگردش یعنی همان مرد جوان از درس های شخصیت نیسون در مبارزات مستمر زندگی خود بهره می گیرد. وی بارها نقش شخصیت های واقعی را نیز بازی کرده است. (مانند راب روی، اسکار شیندلر، مایکل کالینز و آلفرد کینزی). قد نیسون 1.93 متر است و صدای خشن و لهجه ای خاص ایرلند شمالی دارد. وی اغلب نقش مأمور یا مأمور سابق را در شرایطی غیرمعمول ایفا می کند.
آخرین فیلم هایش عبارتند از «شکارچیان: جنگ زمستان» (۲۰۱۶)، در نقش راوی؛ «عملیات کرومیت» (۲۰۱۶) در نقش داگلاس مک آرتور؛ «هیولایی فرا می خواند» (۲۰۱۶) در نقش هیولا؛ «سکوت» (۲۰۱۶) در نقش پدر کرستووا فرایرا؛ «فِلت» (۲۰۱۷) در نقش مارک فلت؛ «رفت و آمد» (۲۰۱۷) در نقش مایکل وولریچ؛ «مربی» (۲۰۱۸) در نقش جان مور که این سه فیلم آخر در مرحلۀ پس تولید قرار دارند.

نکاتی که شاید در مورد لیام نیسون ندانید:

1. نیسون عاشق ماهیگیری (فلای فیشینگ) است. وی در نوجوانی در ایرلند شمالی بوکسور بود و در 15 سالگی بینی اش در بوکس شکسته شد. با این حال تا برنده شدن در مسابقات قهرمانی جوانان ایرلند کار خود را ادامه داد. اما به دلیل یک بیهوشی مختصر بعد از یک مبارزه، رینگ را برای همیشه ترک کرد.

۲. برای نقش جیمز باند در «چشم طلایی» (۱۹۹۵) در نظر گرفته شده بود که در نهایت این نقش به پیرس برازنان رسید.

3. برای مدت کوتاهی به دانشگاه کوئین بلفاست رفت تا در رشته فیزیک و علوم کامپیوتر تحصیل کند، اما در امتحانات موفق نشد.

4. برای تولید «نوسترومو» به دیوید لین پیوست، اما قبل از شروع پیش تولید فیلم و مرگ لین از همکاری انصراف داد.

۵. برای نقش وَن هلسینگ در «دراکولای برام استوکر» (۱۹۹۲) در نظر گرفته شده بود (و بنا به گفته ها علاقۀ زیادی به نقش داشت). اما بعد از این که آنتونی هاپکینز به نقش علاقه نشان داد، پا پس کشید و عاقبت نقش به هاپکینز رسید.

6. بار ها با لورا لینی همبازی شد، از جمله در «کینزی» (2004)، «در واقع عشق» (2003) و در بازتولید نمایش «آزمون دشوار» در برادوی، که در فیلم کینزی و نمایش آزمون دشوار نقش زن و شوهر داشتند. هر دو به شوخی می گفتند که احساس می کنند زن و شوهری هستند که سال هاست با هم ازدواج کرده اند.

۷. چون خیلی دلش می خواست در فیلم «جنگ ستارگان» بازی کند، حتی زحمت خواندن فیلمنامه را هم به خود نداد.

8. نیسون در مدرسۀ تئاتر گیتی در دوبلین ایرلند تحصیل کرده و فارغ التحصیل شده است.

۹. وی عضو فستیوال تئاتر شکسپیر دوبلین است و در آنجا سوابقی دارد، مانند بازی در «هملت»، «ریچارد شاه دوم» و «خوش است آنچه پایانش خوش است».

10. شرم آور ترین لحظۀ زندگی حرفه ایش را زمانی می داند که نسبتاً اوایل حرفه اش برای نقش فزیک، غولی در فیلم «شاهزاده خانم عروس» (1987)، تست بازیگری داد. کارگردان فیلم، راب راینر، وقتی متوجه شد که او فقط 1.93 متر قد دارد با انزجار به صورت او نگاه کرد و عاقبت نقش به آندره دجاینت (با 2.24 متر) رسید.

11. انتخاب نیسون برای نقش گواین در «اکس‌کالیبور» (1981) در درجۀ اول به این دلیل بود که کارگردان فیلم، جان بورمن، برای صحنۀ دوئل بین گواین و لانسلوت (نیکولاس کلی) مردی تنومند لازم داشت. در همین فیلم بود که نیسون با هلن میرن، در نقش مورگانا، آشنا شد.

۱۲. برای مدرسۀ تئاتر بریستول اُلد ویک در انگلستان امتحان داد و پذیرفته شد، اما تصمیم گرفت به مدرسۀ بازیگری گِیتی برود تا بتواند همزمان با تحصیل به فعالیتش در فستیوال شکسپیر دوبلین ادامه دهد.

13. نیسون عضو افتخاری هیئت مدیره کنفرانس مدارس تئاتر (CDS) انگلستان بود، به همراه کسانی مثل آنتونی هاپکینز، برایان کاکس، ریچارد هریس، پیتر اُتول و جرمی آیرنز. این هیئت بر تمام مدارس تئاتر انگلستان نظارت دارد.

۱۴. در سال های دهه ۱۹۹۰، در تئاتر ملی رویال لندن بسیار فعال بود و بسیاری از آثار شکسپیر را در آنجا اجرا کرد.

15. دو بار برای بهترین بازیگر مرد تئاتر نامزد دریافت جایزۀ تونی شد: سال 1993 برای باز تولید «آنا کریستی» نوشتۀ یوجین اُنیل و در 2002 برای باز تولید «آزمون دشوار» اثر آرتور میلر.

۱۶. نقش او در «در امتداد درخشش» (۱۹۹۲) به عنوان یک مقام عالی حزب نازی بود که توجه استیون اسپیلبرگ را جلب کرد و باعث شد نقش اسکار شیندلر را به او بدهد. «فهرست شیندلر» (۱۹۹۳) در رتبۀ سوم الهامبخش ترین فیلم های تمام زمان ها در انستیتوی فیلم آمریکا قرار گرفته است.

۱۷. نیسون اولین انتخاب الیور استون برای نقش فیلیپ پادشاه مقدونیه در فیلم «اسکندر» (۲۰۰۴) بود که این نقش در نهایت به وَل کیلمر داده شد.

18. برای نقش دراکولا در فیلم «کنت دراکولا» (1987) در نظر گرفته شده بود، دانکن رگر این نقش را بازی کرد.

۱۹. در یک مصاحبه با بی بی سی گفت که وزیر پروتستان ایرلند شمالی، یان پیسلی، در تصمیم او مبنی بر بازیگر شدن مؤثر بود. نیسون عادت داشت دزدکی وارد کلیسای شهرشان بالیمنا شود و پیسلی را در حال موعظه تماشا کند. «حضور او شکوهمند بود و تماشای این مرد با قد بیشتر از شش فوت که روی انجیل دست می کشید باور نکردنی بود. او بازیگری می کرد، اما این بازی عالی و تکان دهنده نیز بود».

20. نیسون و رالف فاینس، هنری هرمن و کیران هایندز با هم دوست صمیمی هستند.

۲۱. با دنیل دی لوئیس در «بونتی» (۱۹۸۴) و «دار و دسته نیویورکی» (۲۰۰۲) همبازی بود. بعدها نیسون در بازتولید سال ۲۰۰۲ «آزمون دشوار» نقش جان پروتکتور را بازی کرد که قبل از آن دنیل دی لوییس آن نقش را در نسخۀ سینمایی این نمایشنامه در ۱۹۹۶ بازی کرده بود. پس از آن که نیسون از پروژۀ بیوگرافی آبراهام لینکلن به کارگردانی استیون اسپیلبرگ کنار گذاشته شد، دنیل دی لوییس جایگزینش شد.

22. در مورد برخی شایعات مبنی بر این که او «در فیلم جنگ ستارگان احساس عروسک خیمه شب بازی داشت» گفت که اصلاً درست نیست و این که او هیچ شکی در مورد حضور در جنگ ستارگان نداشت و اضافه کرد که کار کردن با لوکاس بسیار خوب بود. او در مورد خواسته هایش کاملاً شفاف بود.

۲۳. او دچار ترس از ارتفاع است. (یک بار به شوخی به جی لنو گفت: «روی فرش ضخیم هم سرگیجه می گیرم»).

24. نیسون سفیر حسن نیت ملی ایرلند است.

۲۵. طرفدار سرسخت بوکس است و گفته که محمدعلی کلی معروف ترین بوکسوری است که تابحال دیده است. خود او بوکسور آماتور بود و اولین حضورش در این ورزش در سن ۹ سالگی و آخرین مبارزه اش در ۱۷ سالگی

بوده است.

26. قبل از کشف بازیگری، در اصل قصد داشت معلم شود.

۲۷. بازیگری را در اوایل بیست سالگی با پیوستن به تئاتر لیریک بلفاست آغاز کرد.

۲۸. او در سه فیلم ظاهر شده است که نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم شده اند: «مأموریت» (۱۹۸۶)، «فهرست شیندلر» (۱۹۹۳) و «دارو دسته نیویورکی» (۲۰۰۲). از این میان «فهرست شیندلر» تنها فیلمی است که

برندۀ جایزه شد.

29. برای دو سال تنها شانس اصلی برای نقش اصلی «لینکلن» (2012) بود که قرار بود بعد از موفقیت بزرگ فهرست شیندلر، با اسپیلبرگ همکاری دوباره داشته باشد. اما به دلیل تأخیرهای بسیار در فیلمبرداری، نیسون احساس کرد برای این نقش زیادی پیر است و کنار کشید و نقش به دنیل دی لوئیس رسید و لوئیس برای این نقش سومین اسکار خود را به خانه برد.

۳۰. او دو نقش مشترک با لارنس الیویه، همبازی خود در «بونتی» (۱۹۸۴) دارد: الیویه در «نبرد تایتان ها» (۱۹۸۱) نقش زئوس را بازی کرد، در حالی که نیسون این نقش را در بازسازی این فیلم در ۲۰۱۰ و دنبالۀ آن «خشم تایتان ها» (۲۰۱۲) بر عهده داشت. الیویه نقش ژنرال داگلاس مک آرتور را در «اینچون» (۱۹۸۱) و نیسون آن نقش را در «عملیات کرومیت» (۲۰۱۶) بازی کردند.