محیط بانی که ۶۷ ساچمه به طرفش شلیک شد

دوهفته نامه جامعه پویا - الهه موسوی: با شکارچی پنج قدم فاصله داشتم؛ گفت نیا، می زنم! جلوتر رفتم. دوباره گفت بیای می زنم! باید انتخاب می کردم؛ یا طبیعت و وظیفه ام را یا زندگی خودم را. دومی را انتخاب نکردم. شلیک کرد؛ انگار به یکباره آتشی در وجودم فرو رفت یا مثل این بود که شیشه ای را با فشار زیاد توی شکمم ریز ریز کردند. هفت، هشت متر پرت شدم عقب.

با همان یک شلیک ۶۷ ساچمه در وجودم جا خوش کرد و هنوز بعد از گذشت پنج سال، درد، میهمان تمام لحظه های زندگی ام شده و دیه ام را هم نداده اند. با این همه درد و بی مهری و تنهایی، همچنان یک محیط بان هستم و از انتخابم پشیمان نیستم. بعضی از اطرافیان و آشنایان سرزنشم می کنند که نباید می رفتی که این اتفاق بیفتد؛ اما مطمئنم اگر دوباره شرایطش پیش بیاید، باز هم شکارچی را رها نمی کنم تا فرار کند و به قانون و مامور قانون بخندد!

این را «ابوالفضل جلالی راد» می گوید؛ محیط بانی که پنج سال است با ۵۷ ساچمه در بدن به حفاظت از طبیعت ادامه می دهد و در تمام این سال ها هیچ کس خبری از او نگرفته است، دیه اش همچنان پا در هواست و وضعیت جسمانی مطلوبی هم ندارد.

او در مهم ترین پارک ملی خاورمیانه و قدیمی ترین پارک ملی ایران از منحصر به فردترین گونه های گیاهی و جانوری ایران محافظت می کند؛ پارکی ملی که به گفته بیشتر استادان محیط زیست کشور، یکی از مهم ترین و بی نظیرترین ذخیره گاه های طبیعی جهان و نگین سبز طبیعت ایران است و با این همه، بودجه شایسته ای به آن اختصاص نمی دهند و به حافظانش نیز توجهی شایسته نمی شود. با او به گپ و گفتی خودمانی نشستیم تا از حادثه درگیری اش با شکارچیان برایمان بگوید.

از روز حادثه برایمان بگویید.

- روز پنجم عید نوبت کشیک من بود، رفتم پارک، دم دمای غروب صدای شلیک تیر آمد. گزارشی هم از اداره کل رسیده بود که چند شکارچی حرفه ای وارد پارک شده اند و از آنجا هم یک گروه کمکی راهی پارک شده بودند. تا آنها برسند، هوا دیگر تاریک شده بود زیرا راه طولانی است و دور. ما هم با واحد خودمان حرکت کردیم به سمت صدا.

کدام منطقه؟

- احتمال می دادیم شکارچی ها در منطقه «سولگرد» باشند. حدود ساعت ۹ شب به آنجا رسیدیم. کسی نبود. بالاتر رفتیم. با بی سیم ارتباط گرفتیم و متوجه شدیم همکاران اداره کل از آن سمت رسیده اند به سولگرد. باز هم رفتیم بالاتر و دنبال محدوده صدا، کل منطقه را دور زدیم. اثری از شکارچی ها نبود؛ اما می دانستیم که هستند، کمین کرده اند در تاریکی شب. ساعت ۱۲ نیمه شب شده بود. من راننده پیکاپ بودم. از همان اولی که خواستم بنشینم پشت فرمان برای حرکت، انگار یک حسی داشتم. انگار دارم می روم به ماموریتی که با همیشه فرق می کرد. کاپشنم را محکم بستم نشستم پت فرمان.

حتی گوشی ام را گذاشتم روی «بی صدا» که کسی حین رانندگی و تعقیب و گریز مزاحم نشود. یکباره از دور دوتا موتورسوار را دیدم که از پارک بیرون می آمدند. از یک کوره راه مالرو که ماشین نمی توانست برود. ماشین را گذاشتم روی کمک که اگر فرار کردند تعقیب شان کنم. پلاک ماشین ما را که دیدند متوجه شدند محیط بان هستیم و به قول خودشان «مامور دولت»، گاز دادند و رفتند، پیچیدیم دنبال شان.

منطقه صعب العبور و سنگلاخی شده بود و خودرو به دشواری می توانست حرکت کند. رسیده بودیم به تپه ماهورها و منطقه ای به نام «چلک لی». یک کیلومتر دیگر تعقیب شان کردیم. عقبی که مسلح بود و سر و صورتش را بسته بود. کاملا مشخص بود که شکارچی هستند. برگشت به سمت ما، داشت نشانه گیری می کرد. به جایی رسیدیم که ناگهان موتور سرازیر شد توی یک چاله و خورد زمین. من ترمز زدم. نور ماشین ما دقیقا افتاد توی سر و صورت شکارچی عقبی که مسلح بود. نفر جلویی به سرعت فرار کرد؛ ما چند بار ایست داده بودیم و توجهی نکرده بودند.

به سرعت ترمز دستی ماشین را کشیدم و پریدم پایین اما چون آن شب رانندگی می کردم، اسلحه نداشتم. رفتم به سمتش، گفت: نیا، می زنم! فکر کردم همکارانم که مسلح بودند پشت سرم هستند؛ اما چون پیاده شدن از پشت پیکاپ سخت است، چند ثانیه طول کشید تا آنها برسند. شکارچی دوباره گفت: نیا، می زنم! چراغ قوه ای در دستم بود.

نورش را انداختم توی صورتش، نمی توانستم بگذارم فرار کند؛ قانون به من اجازه این کار را نمی داد و اگر این کار را می کردم، حقوقی که از سازمان می گرفتم حلال نبود. تا فکر کردم چه کنم شلیک کرد. هفت، هشت متر پرت شدم عقب و خوردم زمین. همراهانم به سرعت رسیدند و به کمکم آمدند؛ اما دیگر دیر شده بود و شکارچی ها هم فرار کرده بودند.

چطور شما را به بیمارستان رساندند؟ آنجا تا بیمارستان فاصله بسیار زیاد است و با خونریزی که داشتید، خطر جدی بود.

- همکارانم اول فکر نمی کردند قضیه خیلی جدی باشد؛ چون خونریزی بیرونی زیادی نداشتم. فکر کردند تیر طرف به خطا رفته و یکی دوتا ساچمه خورده به من؛ اما بعد که مرا به داخل ماشین بردند و پیراهنم را بالا زدند، فهمیدند اوضاعم خطرناک است. آنقدر شدید بود که می گفتم یکی مرا بزند تا بیهوش شوم و درد را نفهمم.

تا نزدیک ترین بهداری که در شهرآباد بود یک ساعت راه بود و وقتی هم که رسیدیم امکانات چندانی نداشتند که برای شرایط ویژه ای مانند وضعیت من مناسب باشد و در ضمن چون بهداری مربوط به نیروی هوایی بود و نظامی محسوب می شد، مقرراتی داشت که نهمی شد بدون نامه و دستور کاری کنند و برای شان مسئولیت داشت. باز من را منتقل کردند به مقر یک آمبولانس که برای رسیدن به آنجا در حدود یک ساعت و 30 دقیقه راه است. آنجا هم سرمی وصل کردند؛ اما آرام بخش به من ندادند زیرا می ترسیدند اگر بمیرم برای شان مسئولیت داشته باشد.

بالاخره من مامور دولت حساب می شدم. با آن درد کشنده و وضعیت ناهنجار، با آمبولانس رفتیم «آشخانه» و آنها هم باز به دلیل همان مسئولیت، بستری ام نکردند. بیش از چهار ساعت طول کشید تا بالاخره رسیدیم به یک بیمارستان در بجنورد. در طول مسیر با هر تکانی که ماشین می خورد دردی وحشتناک که نمی توانم توصیفش کنم در جانم می پیچید. آنجا هم گفتند دکتر نیست؛ اما خدا را شکر همکاران اداره کل که از استان آمده بودند رسیدند و از آن سو همسر، خواهر و برادرم هم خودشان را رساندند و بالاخره یک مسکن به من تزریق کردند.

آن همه ساعت، آ« زخم ها چه وضعی پیدا کردند؟

- بردندم اتاق معاینه و بلافاصله اتاق عمل. گفتند خونریزی داخلی زیاد داشته و ممکن است از اتاق زنده بیرون نیاید. به دلیل درد زیاد و مسکن های متعددی که باید می زدند، تا سه روز بعد از عمل بیهوش بودم.

ساچمه ها چندتا بودند؟

- اسلحه شکاری آنها، فابریک با یک شلیک، 70 ساچمه آزاد می کند. 78 ساچمه وارد بدنم شده بود که 10، 11 تای آن را در سه عمل جراحی جداگانه درآوردند و الان 57 ساچمه در بخش های مختلف بدنم مانده است. تازه من شانس آوردم که آن شکارچی ها بنا بر اعتراف خودشان چون برای شکار کبک آمده بودند، چارپاره برداشتند و به جای آن، ساچمه گذاشتند. چارپاره برای شکار چارپاست و اگر با آن به من شلیک می کردند و از آن فاصله کم، درجا کشته می شدم. پزشک معالجم می گفت جثه بزرگ و عضلانی ات باعث شد زنده بمانی. حداقل سه انگشت عضله شکم داشتی وگرنه شکمت تکه تکه می شد با آن همه ساچمه.

چرا همه را درنیاوردند؟

- چند پزشک با هم کمیسیون تشکیل دادند و به این نتیجه سیدند که درآوردن همه آنها برایم خطرناک تر از درنیاوردن شان است. چند ساچمه ای که روی ورید اصلی بود به ناچار درآوردند؛ اما در عکس ها معلوم شد چهار، پنج ساچمه روی رگ آئورتم قرار گرفته و چندتا در کبد، کلیه و ریه هایم. یک خار کوچک را می خواهی از سطح پوست دربیاوری چقدر درد دارد.

ساچمه ها طوری توی بدنم پخش شده بودند که برای درآوردن هر کدام باید برش هایی عمیق توی بافت گوشت ایجاد می شد و مجبور بودند شکاف بدهند تا ساچمه ها را دربیاورند. دکترم می گفت: «انگار بخواهم در ته اقیانوس، بدون هیچ امکاناتی کوسه شکار کنم. می گفت تیر از زیر بغل راست خورده بود تا حدودی از شکم را گفته بود به نخاع و سمت چپ بدن. اکنون ساچمه هایی که خطرناک هستند در اطراف نخاع نشسته اند و پزشک من امیدوار است که تعدادی از آنها جذب شوند.

وجود این ساچمه ها به دلیل سربی بودن شان برای بدن خطرساز نیست؟

- دقیقا همین طور است. این ساچمه ها از سرب ساخته می شوند و در بافت های بدن سرب آزاد می کنند؛ به همین دلیل چند پزشک نظرشان این بود که باید آنها را دربیاورم اما در نهایت و بعد از تشکیل کمیسیون پزشکی، به این نتیجه رسیدند که در آوردن آنها نیز می تواند خطرناک باشد.

اکنون وجود ساچمه ها آزارتان هم می دهد؟ درد هم دارید؟

- به شدت آزاردهنده هستند و گاهی واقعا دردش را نمی توان تحمل کرد. دست راستم خیلی گزگز می کند و می سوزد و دست چپم هم که سه، چهارتا ساچمه دارد، گاهی خیلی درد می گیرد. با یک دندان درد ساده و کوچک یک ماه درگیر می شوم و هر عفونتی به شدت بدنم را اذیت می کند؛ در کل گاهی تحمل این همه درد برایم سخت می شود و از خدا می خواهم که راحتم کند.

شما ببینید یک جراحت چند میلیمتری که در آشپزخانه برای تان به وجود می آید تا چند روز درد دارد یا یک گوشه ناخن آدم زخمی می شود چقدر تحملش سخت است. گاهی این درد دائمی واقعا و بی نهایت زجرآور می شود و هیچ راهی هم ندارد.

دارو هم مصرف می کنید برای کاهش درد یا درمان؟

- بله؛ بدون دارو که اصلا نمی توانم سرپا باشم و زندگی کنم. برای مقابله با عفونت روزی دوتا «کوآموکسی کلاو 625» می خورم. قبلا پنی سیلین یک و 300 مصرف می کردم که بعد بدنم به آن عادت کرد و دارو را عوض کردند.

عوارض دارو را چه می کنید؟

- هیچی، مگر چاره ای هم دارم؟ گذشته بر عوارض طولانی مدتش روی سلامتی، حالت تهوع و سرگیجه دارم گاهی؛ اما اگر نخورم بدتر است و بدنم نمی تواند دوام بیاورد.

هزینه داروها را چه کسی می دهد؟

- بیمه هستم و بیمه بخشی از آن را می دهد؛ اما داروهای خارجی شامل بیمه نمی شود و خودم باید بپردازم.

ظاهرا جانباز بودن تان از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران تایید شده، از آنجا کمک دارویی و درمانی نمی گیرید؟

- من بیمه تکمیلی هستم. البته قبلا کارت طلایی بود که می شد با آن خیلی کارها انجام داد و پولی نمی پرداختیم اما اکنون باید هزینه دارو و درمان را بپردازی، بعد بروی از بیمه بگیری و بعد از مدتی پولش را بدهند. این کار را سخت کرده است. داروهای خارجی را هم نمی دهند، نه تنها برای من، برای همه.

برگردیم به بحث حادثه، ضارب را چگونه شناسایی و دستگیر کردند؟

- آن شب همه فرار کردند ولی من چهره اش را برای پلیس شرح دادم. همان شب تمام راه های منتهی به منطقه درگیری را بستند. دو روز بعد به یک ماشین نیسان که پشتش یک موتورسیکلت بود و می خواست از یکی از روستاهای اطراف منطقه خارج شود مشکوک شدند و در هنگام بازرسی، از آن اسلحه کشف کردند. آنها در اصل همراهان آن دو شکارچی بودند که قرار بود به دوستان شان ملحق شوند.

در بازجویی وقتی از درگیری خبردار شدند، اعتراف کردند برای شکار آمده بودند و گفتند شش نفر بودند با سه موتورسیکلت. چند نفرشان هم سر آغل همان روستا قایم شده بودند تا آب ها از آسیاب بیفتد، اما ضارب اصلی متواری بود و قصد داشت از منطقه به مکانی دور نقل مکان کند که مدتی بعد همکاران ما در محدوده «آشخانه» دستگیرش کردند. بعد از آن من را برای شناسایی خواستند که رفتم و دیدم خودش است.

طبیعتا دستگیر شد دیگر؟ بله؟

- بله، ولی چند روز بعد سند گذاشت و آمد بیرون. وکیل هم گرفته بود و بعد از چند وقت، دوباره منکر همه چیز شد. بعد کارشناسی آگاهی انجام شد و پس از یک سال، بالاخره حکم بازداشتش را گرفتیم و خودم به دست هایش دسبند زدم و به زندان گرگان تحویلش دادم.

بعد دیگر زندان بود دائما؟

- زندان بود؛ اما به شکل «رأی باز» و به نظر می رسد تمام این مدت فقط شب ها را در زندان گذراند.

چطور؟ مگر از نظر قانون جرمش اثبات نشد و حکم جلب و زندانش صادر نشد؟

- چرا. دادگاه تمام حق را به من داد. طرف بازداشت شد اما چون وکیل گرفت توانست این کار را به راحتی انجام بدهد. البته الان می گویند اشتباه شده است!

شما چطور؛ شما هم وکیل گرفتید طبیعتا؟

- نه، من امکانش را نداشتم. یک محیط بان با حقوق پایین چطور می تواند وکیل بگیرد؟

سازمان حفاظت محیط زیست یا اداره کل چطور؟ برایتان وکیل نگرفتند؟

- نه. متاسفانه گویا آنها هم امکاناتش را نداشتند!

دیه چطور؟ دیه را که دیگر گرفتی؟

- شاید باور نکنید؛ اما واقعا دیه ام را هم هنوز نداده اند در حالی که مطمئنم اگر من زده بودم الان طرف مقابل دیه اش را گرفته و شیرینی اش را هم خورده بود.

یعنی هیچ پولی به عنوان دیه نگرفتی؟

- نه؛ دیه کجا بود؟ تنها کمکی که به من شد مخارج دارو و درمانم بود که حدود سه میلیون تومان شد و همان زمان اداره کل محیط زیست گلستان پرداخت کرد. البته اول پدرم واریز کرد، بعد اداره آن را پس داد. اگر شما یک ریال دیدید من هم دیدیم. حتی تا همین چند ماه پیش یک عذرخواهی ساده هم از من نکرده بود. تازه چند ماهه که آمد گفت: «من اشتباه کردم و نباید می زدم.»

سازمان حفاظت محیط زیست به شما کمکی نکرد که دیه را بگیرید؟

- از نظر قانون چون من شاکی خصوصی بودم، خودم باید دیه را بگیرم. در حالی که در یک دعوای شخصی زخمی نشده بودم، با ضارب هم نه آشنایی قبلی داشتم و نه ایشان من را می شناخت. فقط به وظیفه قانونی ام عمل کردم. روی آستین لباس های ما محیط بان ها چیزی را جسبانده اند که خودشان هم نمی توانند آن را برای دیگران توضیح بدهند.

حتی برای خودشان هم واضح نیست. نوشته شده «ضابط قضائی» یعنی من برای اجرای قانون ماموریت دارم؛ اما در تمام این سال ها که در حال کار هستم و به ویژه بعد از این حادثه بالاخره نفهمیدم چرا اگر محیط بان یک شکارچی را زخمی کند با او شدیدتر از موقعی برخورد می کنند که یک شکارچی محیط بانی را با تیر بزند. پیش آمده ما شکارچی را برده ایم دادگاه با ادوات شکار، دادگاه گفته به چه حقی این کار را کرده اید؟ شاید در همان لحظه شکار پشیمان می شد و نمی زد. این واقعا تاسف آور نیست؟

یعنی من محیط بان بگذارم آن گونه جانوری نسلش منقرض شود و بعد که شکار شد بروم و شکارچی را تعقیب کنم و اگر هم در این تعقیب و گریز درگیری پیش آمد، نتوانم از خودم دفاع کنم؛ از شکار جلوگیری نکنم؟ تازه بعد از این همه بگیر و ببند و تشکیلات و سازمان، آخرش متخلف به راحتی آزاد شود و به محیط بان و قانون و تمام تشکیلات بخندد. با این رویه، محیط بان های تازه کار برای حفاظت بی انگیزه می شوند و خیلی جدی کار نمی کنند. اگر می خواهند واقعا مناطق و موجودات حفاظت شوند، باید اهرم های قانونی محکم باشد و قانون درست و برای همه اجرا شود.