تلویزیون این روزها چه وضعی دارد؟

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر، مرجان فاطمی: حتی خندوانه و دورهمی نتوانستند جور ضعف سریال ها و دیگر برنامه ها را بکشند. قصدمان واکاوی آنتن نوروزی نیست، روی این پرونده وضع تلویزیون بعد از تعطیلات است؛ جایی که شبکه ها عملا کرکره را پایین داده اند و ابایی ندارند از این که بگویند ما پول نداریم، پس برنامه هم نداریم!

اگر گفته های مدیران در چند ماه اخیر را مرور کنیم به راحتی می توان متوجه این نکته شد. هر چه باشد دود این نداری فقط به چشم بیننده های تلویزیون می رود. همان ها که بعد از نوروز منتظر سریال جدید بودند اما به جز یک عدد کم کیفیت (دور دست ها در شبکه یک) چیزی عایدشان نشد. شبکه دو سریال تکراری رهایی پخش می کند و شبکه سه مسابقه آقای گزارشگر. وضع برای فیلم های سینمایی به همین منوال است و بیننده ها باید به تماشای تکراری ها بنشینند. کمیت برنامه های ترکیبی، خانواده محور، کودک و آخر هفته نیز لنگ می زند. جز یکی دو مورد، همه اینها در پرونده هفت صبح آنالیز شده.

سریال ها

از بعد نوروز تا همین حالا، به طور کلی تلویزیون اقدام مهمی در جهت پخش سریال انجام نداده. تنها سریال روی آنتن، همان «دوردست ها»ی شبکه یک به کارگردانی جواد ارشاد است؛ سریالی بسیار متوسط که قطعا نمی تواند بار بی سریالی تلویزیون را در فصل بهار به دوش بکشد. سایر شبکه ها همچنان خالی اند.

شبکه سه

شبکه سه از جمله شبکه هایی است که همیشه در تمام طول سال، بی برو برگرد سریال شبانه پخش می کند. باکس ساعت ۲۰:۴۵ شبکه سه از مدت ها قبل به سریال اختصاص پیدا کرده و یک جورهایی مخاطبان به تماشای سریال در این ساعت عادت کرده اند. حالا بعد از پایان نوروز، عملا خبری از سریال در این باکش نیست. شبکه سه تصمیم گرفته به جای پخش سریال، مسابقه «آقای گزارشگر» را در این ساعت پخش کند، تصمیمی که عملا به حذف این باکس مهم و اثرگذار در شبکه سه منجر می شود.

شبکه های تامینی

حتی شبکه هایی مثل آی فیلم و ننمایش هم که در این مدت، سریال های مختلف قدیمی را به انحای مختلف بازپخش می کردند، الان به دور تکرار افتاده اند. شبکه نمایش برای بار چندم سریال «افسانه جومونگ» را روی آنتن برده، سریالی که زمان خودش با استقبال زیادی روبرو شد و بعد از آن بارها روی آنتن رفت. شبکه آی فیلم هم که غیر از «در حاشیه ۱» و «ما چند نفر» و «منتخب کلاه قرمزی» و «هفت سنگ»، سریال جذاب دیگری در چنته ندارد، این سریال ها هم هیچ کدام شان ترغیب کننده نیستند.

سایر شبکه ها

شبکه دو بلافاصله بعد از پایان نوروز، دست کرد در قفسه های سریال های آرشیوی و سریال «رهایی» را خارج کرد و روی آنتن فرستاد؛ سریالی که همان زمان پخش اولین بار هم نتوانست نظر مخاطبان را به خودش جلب کند چه برسد به حالا که تکراری است. شبکه پنج هم که عملا سریالی برای پخش تدارک ندید و دست خالی به حیاتش ادامه داد. تنها اتفاق مهم تلویزیون همان سریال معمولی «دوردست ها» است که نه به لحاظ داستانی جذابیت تعقیب کردن دارد و نه از نظر جنس بازی ها.

نتیجه

طبق گفته رحمان سیفی آزاد به طور کلی قرار است از این به بعد تلویزیون در هر فصل، فقط دو سریال داشته باشد. بنابراین باید به وجود چنین شرایطی عادت کنیم. قطعا با این تعریف، از این به بعد فقط یک شبکه تلویزیونی، سریال پخش می کند و بس.


برنامه های ترکیبی

در برهوت سریال تازه بعد از نوروز، برنامه های ترکیبی می توانست راه نجات تلویزیون باشد؛ برنامه هایی که در وهله اول مردم را سرگرم کند و قابلیت نشاندن آنها پای تلویزیون را داشته باشد. در این میان اما به جز برنامه خندوانه و دور همی و البته نود، مابقی مخاطب گسترده ندارند و نتوانسته اند موج ایجاد کنند.

سرگرمی

در همه جای دنیا تکیه برنامه سازان تلویزیونی بر سرگرمی است، یعنی حتی اگر برنامه ای تخصصی هم تولید شود، سویه سرگرمی در آن دیده می شود. این اصل بدیهی کج دار و مریز در کشور ما رعایت شده اما فقط معدود برنامه هایی موفق بوده اند. در سال جدید و با پایان تعطیلات نوروزی شبکه های سراسری برنامه سرگرمی نداشته اند و فقط شبکه نسیم با خندوانه و دورهمی از این مسیر حرکت کرده است. حالا بماند که هر دو برنامه با ضعف هایی جدی مواجه ان و اگر سازندگان به فکر ترمیم نباشند، به تدریج با آفت بیننده روبرو خواهند شد.

تخصصی

اگر بخواهیم برنامه های تخصصی را با تعریف ابتدایی یعنی «تخصص به اضافه سرگرمی» محک بزنیم چیز خاصی در تلویزیون عایدمان نمی شود. در تعریف معمول هم شبکه های تلویزیون برای سال جدید برنامه تازه ای نداشته و همان قبلی ها را از سر گرفته اند. در این میان شبکه چهار که سردمدار تخصصی سازی است،همان وضع ۸پیشین را دارد و سری نقدهایش به اضافه چند برنامه دیگر، فراگیر نیستند. این در حالی است که برنامه تخصصی حتی اگر نتواند مخاطب عادی را درگیر کند باید، رفرنس شود. دیگر شبکه ها هم هیچ کدام برنامه پرمخاطب تخصصی ندارند.

فوتبالی

همچنان امید اول تلویزیون به پخش مسابقات مختلف است و برنامه هایی که به مناسبت آن تولید می شوند. شبکه های سه و ورزش با پخش مسابقات فوتبال داخلی و خارجی دنبال تامین رضایت مخاطبان و حفظ آنها هستند. از قبل آن برنامه نود کما فی السابق هست و بیننده ثابت دارد ولی در مقابل شب های فوتبالی در شبکه ورزش به خاطر مجری اش مورد انتقاد است. این شبکه فوتبال ۱۲۰ را همروی آنتن می برد که برنامه موفقی است و بیننده های ثابتی دارد. اگر فوتبال از تلویزیون گرفته شود، بیننده های زیادی را از دست می دهد.

نتیجه

سال پیش فقط نام خندوانه سر زبان ها افتاد و دیگران نتوانستند دل بیننده ها را به طور مطلق ببرند. در سال جدید همین برنامه هم بد شروع کرده و هنوز هیت نشده. تازه، این برنامه متعلق به شبکه ای دیجیتالی است و شبکه های سراسری از این منظر در مضیقه هستند.


آخر هفته

آنتن تلویزیون در پایان هفته همیشه اهمیت بالایی داشته چرا که به خاطر تعطیلات، خانواده ها نیاز به سرگرمی بیشتری دارند و تلویزیون می تواند آن را برای شان فراهم کند. با وجود تنوع سرگرمی در جامعه، برنامه های تلویزیون همچنان گزینه مطلوب بسیاری از خانواده ها است.

برنامه های ترکیبی

بعد از تعطیلات نوروز، آنتن جسته گریخته به وضع پیش از سال بازگشته. در شبکه سه شاهد «سه شو» هستیم و در شبکه یک تا جمعه. شبکه نسیم هم «قاصدک» را روی آنتن فرستاد. هیچ کدام چنگی به دل نمی زنند و واجد کیفیت جذب مخاطب نیستند. بدتر این که از نظر کیفی پایین تر از حد تولیدات استاندارد صدا و سیما هستند. از میان برنامه های تخصصی، «هفت» روی آنتن رفت و مخاطبش را راضی کرد اما «سینمای ایران» به پخش نرسید. برنامه «اکسیر» هم پخش نشد.

فیلم های سینمایی

در باکس مربوط به فیلم های سینمایی به طور مفصل وضع تلویزیون در این بخش را آنالیز کرده ایم. قرار دادن آن در این قسمت تاکید دوباره ای است بر اهمیت فیلم سینمایی به عنوان یکی از ابزارهای داغ کردن آنتن. هویت پخش فیلم های سینمایی در چند سال اخیر از بین رفته و حتی شبکه تخصصی نمایش، پلنی برای آن ندارد. در حالی که روزگاری با نقد و بررسی فیلم ها، خیلی ها هر هفته منتظر پخش فیلم بودند. شاید بگویید با دسترسی آسان اهمیت پخش فیلم های سینمایی از بین رفته اما خیلی از خانواده ها فقط به تلویزیون اعتماد دارند، نه نسخه زیرنویس دار.

نتیجه

آخر هفته برای مخاطبان تلویزیون خالی از هیجان است؛ تلاش تلویزیون با تولید «سه شو» به بار نشست و حالا «دورهمی» هم آن شوری که باید ایجاد نکرده. پس آنتن در روز پنج شنبه تلویزیون تفاوت چندانی با روزهای عادی ندارد و این تایم طلایی هم هرز می رود.


فیلم های سینمایی

وقتی از فیلم سینمایی جدید و به روز در تلویزیون خبری نباشد و به بهانه نبودن بودجه، مدیران تصمیم بگیرند کلا همین یک فیلم دو ساعته را هم از کنداکتور خارج کنند. قطعا وضعیتی غیر از چیزی که الان شاهد هستیم را نباید در نظر داشته باشیم.

تکراری بودن شبکه نمایش

شبکه نمایش به عنوان شبکه تخصصی فیلم در تلویزیون بعد از نوروز، عملا به حالت تعلیق درآمد. تکرار پشت سر هم فیلم های پخش شده در نوروز، پخش مجدد مجموعه فیلم های شرلوک و انتخاب های فیلم های معمولی برای نمایش و ...عملا نشان می دهد که مدیران این شبکه هم بعد از تعطیلات عید، هنوز کرکره ها را بالا نکشیده اند. وقتی شبکه نمایش برای پخش فیلم ها چنین وضعیتی داشته باشد، قطعا نمی شود از مدیران سابق شبکه ها انتظار داشت که در این زمینه فعال تر عمل کنند.

شبکه آی فیلم

یکی از شبکه هایی که هر شب رأس ساعت ۲۲ فیلم سینمایی روی آنتن می برد، آی فیلم بود. بعد از نوروز، این شبکه هم سریال «یوسف پیامبر» را جایگزین باکس فیلم های سینمایی کرده و عملا هیچ فیلمی پخش نمی کند. درست است که فیلم های شبکه آی فیلم حتی همان زمان هم که پخش می شدند درجه یک و قوی نبودند و هر کدام شان بیشتر از چند بار تکرار شده بودند اما باز هم اسم فیلم روی شان بود و می شد دو ساعتی را کنارشان سپری کرد.

سایر شبکه ها

غیر از شبکه نمایش و شبکه آی فیلم، سایر شبکه ها معمولا یا در ایام هفته، فیلم سینمایی پخش نمی کنند یا تنها در باکس آخر هفته سراغ شان می روند. وضعیت پخش فیلم در اولین آخر هفته بعد از نوروز، هیچ تعریفی نداشت. فیلم ها یا عینا از روی فهرست فیلم های بازپخش شده در ایام نوروز کپی برداری شده بودند یا درجه کیفی شان آنقدر پایین بود که مخاطبان ترجیح می دادند از خیر تماشا کردنش بگذرند. به هر حال تلویزیون هنوز بعد از عید، به وضعیت مطلوبی در این عرصه هم نرسیده.

نتیجه

وضعیت فیلم های سینمایی در نوروز امسال خیلی خراب بود. هر سال حدود ۲۰۰ تا فیلم جدید در ایام تعطیلات روی آنتن می رفت و در طول سال، همه آنها تا چند بار امکان تکرار پیدا می کرد. امسال با این پنجاه تا فیلم جدید که هیچ کدام شان فیلم های درجه یکی نبودند، معلوم نیست وضعیت به کجا می رسد.


برنامه های کودک

تلویزیون بعد از نوروز، وضعیتی به مراتب بدتر در زمینه برنامه های کودک پیدا کرد. حتی همان یک «محله گل و بلبل» که قبل از عید در شبکه دو روی آنتن می رفت هم تمام شد و عملا بچه ها نمی دانند برای تماشای یک برنامه درست و حسابی و مناسب سن شان باید چه کار کنند.

شبکه کودک

نه افتتاح می شود و نه کسی راجع به آن حرفی می زند. همچنان به عنوان یک شبکه بلاتکلیف پیش می رود و فوتبالیست ها، بنر، بره ناقلا و ... پخش می کند. نه تنها در کل نوروز، یک فیلم یا سریال جدید کارتونی از این شبکه روی آنتن نرفت که حالا هم که فصل جدیدی شروع شده، اهتمامی در امر نوسازی و تجدید قوا ندارد. به هر حال به نظر می رسد شبکه کودک حالا حالاها تصمیمی برای افتتاح ندارد. البته معلوم نیست در زمان افتتاح رسمی بالاخره قرار است چه تغییری در آن شاهد باشیم.

شبکه دو

قبل از عید، تنها اتفاق مهم تلویزیون در زمینه کودک و نوجوان، پخش «محله گل و بلبل» بود. در واقع تنها برنامه کودک و نوجوانی بود که عوامل، روی آن وقت گذاشتند و با حساسیت های زیادی آن را ساختند. بعد عید حتی از عموپورنگ هم خبری نیست. عملا برنامه کودک و نوجوان شبکه دو به دور تکرار افتاده. حتی در آخر هفته هم برنامه جدیدی روی آنتن نرفت. صبح جمعه هم «قصه های تا به تا» و گلچین «محله گل و بلبل» روی آنتن رفت.

سایر شبکه ها

به طور کلی وضعیت برنامه کودک تلویزیون، چند درجه زیر صفر است. شبکه کودک و دو که متولیان اصلی کار کودک هستند وقتی کفگیرشان تا این حد به ته دیگ خورده، دیگر از سایر شبکه ها چه انتظاری می رود؟ شبکه یک که عملا برنامه های کودکش از سطح پخش برنامه نقاشی فراتر نمی رود و شبکه پنج هم همچنان روی دور پخش برنامه «رنگین کمان» سوار است؛ برنامه ای که در هیچ دوره ای از زمان ها اثرگذار نبوده و به اولویت اول بچه ها تبدیل نشده.

نتیجه

مدت هاست تلویزیون با فقر شدیدی در حوزه کودک و نوجوان روبرو است اما کسی به روی خودش نمی آورد. امسال حتی «کلاه قرمزی» هم از آنتن بیرون آمد که عملا دستش از هر لحاظ خالی باشد. واقعا مشخص نیست سرنوشت برنامه های کودک و نوجوان تلویزیون از این به بعد چه می شود.


برنامه های صبحگاهی و خانواده محور

سوت و کوری برنامه های صبحگاهی تلویزیون و خانواده محور محدود به این روزها نیست. مدت ها است این باکس فدای بی پولی تلویزیون شده و شبکه ها ترجیح داده اند این تایم را فراموش کنند و پلنی برای احیای آن ندارند. وضع برنامه های خانواده محور در ساعات دیگر هم به از این نیست.

صبحگاهی

باکس آغازین روز، تا سال ها باکس طلایی تلویزیون بود. چه در زمان اوج صبح به خیر ایران که گزارش های اقبال واحدی گرفته بود و مشتریان پر و پا قرصی داشت، چه دورانی که محمدرضا شهیدی فرد برنامه باوقار مردم ایران سلام را روی آنتن می برد. از دوران مدیریت قبل اهمیت این باکس طلایی از بین رفت و در دوره جدید هم تلاش برای زنده کردن آن با سری تازه صبح به خیر ایران بی نتیجه بوده. از آن سو بقیه شبکه ها هم یا برنامه تکراری دارند (مثل باطراوت) و یا برنامه های غیرمرتبط با صبح.

ظهرگاهی

روزگاری برنامه های ظهرگاهی تلویزیون هویت داشت. به مرور اما این تایم هم تحت الشعاع بی پولی و بی خلاقیتی برنامه سازان قرار گرفت و هویت خود را از دست داد. حتی برنامه با سابقه سیمای خانواده ابهت پیشین را نداشت و سال پیش به رغم تحول بنیادین و تغییر نام به خانواده یک نتوانست به جایگاه سابق بازگردد. غیر ای این برنامه، شبکه های دیگر محتوای سرگرم کننده برای بیننده ندارند. برای همین است که کمتر کسی در این ساعت کنترل به دست پای تلویزیون نشسته است! این اتفاق مربوط به بعد از عید نیست و ریشه دار است.

عصرگاهی

این باکس هم مدتی است دچار رخوت شده؛ اگر روزگاری برنامه ای مثل به خانه برمی گردیم مشتریان فراوانی داشت، حالا تصور بیننده گسترده برای آن محال است. وقتی یک برنامه عصرگاهی می تواند مدعی تاثیرگذاری و برخورداری از میزان بالای بیننده باشد که مثل ماه عسل، هیت شود. قصد قیاس نیست و این شاهد مثال تنها به زمان پخش یک برنامه اشاره دارد و می خواهد تاکید کند اگر برنامه ای با کیفیت باشد، همیشه و هر زمان بیننده گسترده دارد. شما به عنوان بیننده تلویزیون عصرها منتظر کدام برنامه هستید؟ اصلا پسوند خانواده محورش به کنار.

نتیجه

مدت ها است تلویزیون از داشتن برنامه صبحگاهی و خانواده محور محروم است. خرده تلاش های انجام شده هم به بار نشسته و شما نمی توانید به ضرس قاطع برنامه ای را برای تماشا پیشنهاد کنید. این در حالی است که تایم صبحگاهی، از باکس های طلایی تلویزیون است و از آن سو برنامه های خانوادگی خوب، همیشه مشتری فراوان داشته.