هزینه های فشار خون بالا برای مردم و دولت

ماهنامه پیشه و تجارت - معصومه ستوده: طبق آمار اعلام شده تعداد افراد مبتلا به فشار خون بالا افزایش چشمگیری یافته است. این بیماری موجب تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی مردم در دهه های اخیر شده است. پیامد شیوع این بیماری نگرانی زیادی را بین سیاستگزاران سلامت ایجاد کرده است. مردم جهان نسبت به عدد فشار خون خود حساس شوند و آن را همواره به یاد بسپارند. شاید در نگاه نخست، این همه حساسیت کمی عجیب و غریب به نظر برسد. اما تاملی کوتاه بر تبعات فشار خون بالا نشان می دهد که متولیان حوزه سلامت به خوبی دریافتند که باید پیش از درمان به فکر پیشگیری باشند.

فشار خون بالا چیست؟

شاید برای بسیاری این سوال مطرح شود که اصولا چه افرادی دارای فشار خون بالا هستند؟ فشار خون بالا یا پرفشاری خون (Hypertension) که گاهی به آن پرفشار شریانی هم گفته می شود، یک بیماری مزمن است که در آن فشار خون در شریان ها بالا می رود. به دنبال این افزایش فشار، قلب باید برای حفظ گردش خون در رگ های خونی، شدیدتر از حالت طبیعی فعالیت کند.

فشار خون شامل دو مقیاس سیستولی و دیاستولی است که وابسته به انقباض (سیستول) یا شل شدن (دیاستول) ماهیچه قلب بین ضربان است. در حالت استراحت، فشار خون طبیعی سیستولی (یا حداکثر فشار خون) بین 100 تا 140 میلی متر جیوه و فشار خون طبیعی دیاستولی (یا حداقل فشار خون) بین 60 تا 90 میلی متر جیوه است. در صورتی که فشار خون به طور مزمن برابر یا بیش از 140 بر 90 میلی متر جیوه باشد، فرد از فشار خون بالا رنج می برد و باید هرچه زودتر تدابیر لازم را به کار ببرد.

توجه به فشار خون بالا

سال ۲۰۰۶ را باید سال مهمی بابت توجه به فشار خون بالا دانست. همین دغدغه موجب شد تا از این سال، روزی به این نام اختصاص پیدا کند. از سال ۲۰۰۶ تاکنون، روز ۱۷ می مصادف با ۲۷ اردیبهشت روز جهانی فشار خون بالا نام گذاری شده است. مرکز جهانی فشار خون بالا شعار این روز را «اعداد خود را بدانید» قرار داده است که هدفش افزایش آگاهی نسبت به این بیماری در همه جوامع است؛ چرا که بسیاری از افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود آگاه نیستند. ناآگاهی مردم موجب شده تا بسیاری از متولیان حوزه سلامت بر ضرورت توجه به این حوزه تاکید کنند. این بیماری مانند بالا بودن چربی های خون می تواند برای سال ها بی سر و صدا وجود داشته باشد و سلامت فرد را تهدید کند.

هیپرتانسیون یا بیماری فشار خون بالا، عوارض مختلفی بر روی سیستم قلب و عروق، سیستم مغز و اعصاب و کلیه ها بر جای می گذارد. اهمیت این موضوع را با مروری بر شعارهای انتخاب شده، می توان درک کرد. شعار سال 1394، «اگر سلامتی برات مهمه، فشار خونتو اندازه گیری کن» Know your blood pressure و شعار سال 93 «از مقدار فشار خون خود مطلع شوید»، شعار سال 1392، «ضربان قلب سالم، فشار خون سالم» Healthy Heart Beat- Healthy Blood Pressure انتخاب شده است.

چرا نگرانی

آیا ضرورت دارد که فرد از فشار خون خود آگاهی داشته و در صورت ضرورت آن را کنترل کند؟ واقعیت این است که فشار خون بالا فی نفسه سلامت فرد را نشانه نمی گیرد اما در صورت بی توجهی، امکان دارد که به مغز، قلب و کلیه ها آسیب رسانده و فرد را از یک موجود فعال و مستقل به موجودی تبدیل کند که برای تداوم زندگی محتاج دیگران می شود. در این مورد تنها لازم است تا نیم نگاهی به آمار سکته قلبی انداخته شود.

در حال حاضر ابتلا به سکته قلبی و مغزی به دنبال افزایش فشار خون از مهم ترین عوامل مرگ و میر در ایران است. یک حساب سرانگشتی لازم است تا متوجه شوید علاوه بر فرد، سیستم بهداشتی یک کشور باید چه هزینه عظیمی را متقبل شود. هرچند طرح تحول سلامت تاکنون توانسته است دریافتی از جیب مردم را به حداقل برساند اما این مهم را باید همواره مورد توجه قرار داد که سیستم بهداشتی کشور ناچار به پرداخت این هزینه است.

در صورتی که فرد دچار سکته قلبی شود، بابت اعزام اورژانس ۱۱۵ به منزل (البته این هزینه توسط دولت پرداخت می شود) نزدیک به یک میلیون تومان هزینه از جیب دولت کسر می شود. حال اگر بیماری ناچار به بستری در بخش مراقبت ویژه در بیمارستان شود، هر شب رقمی حدود یک میلیون تومان هزینه به دنبال دارد.

با توجه به اینکه مدت اشغال تخت در سکته قلبی و مغزی بالاست، این رقم بسیار بیشتر می شود. این وضعیت در بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند به مراتب بیشتر خواهدشد. به هر حال فلج اعضا سرنوشت محتوم بسیاری از این بیماران است که تنها به دلیل اطلاع نداشتن از وضعیت فشار خون به این وضعیت دچار شده اند. نیم نگاهی به آمار سکته مغزی موید این نکته است؛ به خصوص اینکه فشار خون بالا عامل 62 درصد از سکته های مغزی است.

در برخی از موارد، بیمار دارای فشار خون بالا، دچار نارسایی کلیه شده و در نهایت ناچار به دیالیز خواهدشد، با توجه به ضرورت دیالیز سه بار در هفته و با توجه به تعداد بیماران دیالیزی در کشور، رقم نجومی حاصل خواهدشد که توجه به آن رقم، این ضرورت را پیش روی متولیان سلامت قرار می دهد که در این مورد راهکارهایی را به کار بگیرند تا این آمار کاهش یابد.

سخن آخر

با وجود هزینه سنگین درمان ناشی از عوارض فشار خون بالا موجب شده که سیاست گذاران حوزه سلامت، بحث غربالگری فشار خون بالا را در اولویت کاری خود قرار دهند تا به این ترتیب، افراد بیشتری از فشار خون بالای خود مطلع شده و درصدد برآیند تا خود را درمان کنند.

اگر مردم به محض اطلاع از فشار خون بالا، ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب و انجام حرکات ورزشی، مراحل درمان را طی کنند؛ با اطمینان می توان گفت که عوارض ناشی از فشار خون بالا کاهش یافته بود و در بودجه سلامت، صرفه جویی شده و این بودجه صرف پوشش بخش گسترده تری از مردم برای استفاده از خدمات بهداشتی خواهدشد.

هزینه یک میلیون درمان

ایرج خسرونیا، رییس جامعه پزشکان متخصص داخلی: بیماری فشار خون بالا از جمله بیماری هایی است که انسان را از ابتدا تا لحظه مرگ گرفتار می کند و این بیماری، عواقب بسیار زیادی را برای فرد به دنبال دارد. با توجه به رژیم غذایی و عدم تحرک، مردم باید همواره منتظر فشار خون بالا بوده و تدابیر لازم را برای کنترل آن به کار بگیرند. از نظر درمانی، فرد مبتلا به فشار خون بالا باید مرتب دارو استفاده کند که خود هزینه قابل توجهی می شود؛ با این حال این هزینه، هزینه سنگینی نیست.

هزینه سنگین، زمانی فرد را دچار بحران می کند که فرد مبتلا به فشارخون خود را درمان کنند و تبعات آن همچون سکته قلبی و مغزی فرد را مبتلا و خانه نشین کند. حتی گاهی ممکن است که بیمار فلج شود که در این صورت روند طبیعی زندگی افراد را مختل خواهدکرد. با توجه به هزینه سنگین درمان عوارض ناشی از فشار خون بالا ما باید درمان را به موقع شروع کنیم تا ناچار به پرداخت هزینه بیشتری نشویم. لازم است تا این نکته را یادآوری کنم که فشار خون بالا، عامل بسیاری از بیماری های داخلی است. گاهی امکان دارد که بیمار به خاطر نارسایی کلیه یا تنگی عروق، فشار خون بگیرد.

اگر قرار شود تا بیمار برای کنترل بیماری خود هزینه پرداخت کند، باید گفت که در ابتدای کار با یک قرص پنج هزار تومانی درمان می شود اما اگر جدی گرفته نشود، حداقل به چهار تا پنج دارو نیاز دارد. به همین دلیل باور من این است که فرد مبتلا به فشار خون از ماهی بیست هزار تومان تا ماهی یک میلیون تومان باید برای درمان خود هزینه کند.

هزینه چکاپ ماهانه قلب

منوچهر قارونی، متخصص قلب و عروق: بیمار دارای فشار خون بالا، ناچار است تا برای درمان بیماری خود پولی را به صورت ماهانه پرداخت کند. این بیماران باید داروهای مختلفی را برای کنترل بیماری و جلوگیری از سکته قلبی مصرف کنند. این هزینه ها با توجه به اینکه کشور ما کشوری با فشار خون بالا است، افزایش می یابد. شما این آمار را مد نظر قرار بدهید که از هر چهار نفر ایرانی، یک نفر فشار خون بالا دارد. درصد ابتلا به فشار خون در نزدیک دریا افزایش می یابد که مهم ترین دلیل آن، مصرف نمک است.

هر چقدر از دریا دورتر می شویم، میزان ابتلا به فشار خون کمتر می شود. حال اگر سکته رخ بدهد، این هزینه به مراتب بیشتر خواهدشد. به همین دلیل، این افراد باید مرتب تحت نظر پزشک متخصص قلب قرار بگیرند تا جلوی سکته قلبی گرفته شود که همین چکاپ ماهانه با توجه به وضعیت بیمار، هزینه ای را به بیمار تحمیل می کند. اگر بیمار دوست دارد تا زندگی طبیعی خود را حفظ کند، لازم است تا مرتب تحت نظر بوده و دارو را به صورت کامل استفاده کرده و خودسرانه آن را قطع نکند تا ناچار به پرداخت هزینه بیشتر نشود؛ چون در موارد حاد پزشک مجبور به جراحی قلب باز خواهدشد.

هزینه ۵ میلیون تومانی هر بیمار دیالیزی برای دولت

ابتلای یک ایرانی از بین ۴ ایرانی به فشار خون بالا موجب شده تا متولیان حوزه بهداشت تلاش کنند تا جامعه را نسبت به خطرات و عوارض افزایش فشار خون آگاه کنند. این نگرانی وجود دارد که افراد مبتلا، دچار نارسایی کلیه، سکته قلبی یا مغزی شوند. حال اگر فرد، بیماری خود را تحت کنترل درآورد، این عوارض کمتر خواهدشد. دکتر محمدتقی حسینی طباطبایی، فوق تخصص کلیه کودکان و رییس بیمارستانی مهدیه و رییس سابق بیمارستان امام حسین (ع) از هزینه گزاف درمان نارسایی کلیه و دیالیز به عنوان یکی از عوارض فشار خون بالا سخن گفته است.

نارسایی کلیه و دیالیز شدن یکی از تبعات فشار خون بالا است. بیماری که به نارسایی کلیه دچار شده است، در ماه چقدر باید هزینه متقبل شود تا بتواند بیماری خود را تحت کنترل دربیاورد؟

لازم است به این نکته توجه کنید که فشار خون بالا، درواقع یک بیماری است که منجر به مرگ خاموش می شود. امکان دارد که فردی از دوران کودکی فشار خون بالا داشته باشد. یک درصد امکان دارد که بچه های کوچک، فشار خون داشته باشند. این درصد به موازات افزایش سن زیاد شده و به 15 درصد هم می رسد و در شصت سالگی به 60-50 درصد می رسد. با توجه به اینکه این بیماری علامت ندارد، فرد بسیار دیر متوجه بیماری خود می شود.

با این حال، کنترل فشار خون در بخش بیماری های غیرواگیر وزارتخانه برعهده خانه های بهداشت، خانه های روستایی و سایر مراکز بهداشت و درمان گذاشته شده است. زمانی که مردم به این مراکز مراجعه می کنند، به صورت مرتب از نظر فشار خون تحت کنترل قرار می گیرند. فشار خون از طریق ورزش بیشتر و اصلاح روش زندگی و بهبود وضعیت تغذیه و دارو تحت کنترل در می آید.

فشار بالای 14 فشار خون بالا نام می گیرد؟

در افراد بالغ، فشار سیستول بالای ۱۴ و فشار دیاستول بالای ۹ فشار خون بالا است. بسیاری از این فشار خون ها، به دلیل چاق بودن و رژیم نامناسب و نمک زیاد مصرف کردن، استفاده از سیگار و الکل و ورزش نکردن ایجاد شده است که اگر فرد روش زندگی را اصلاح کند و رژیم سرشار از سبزی داشته و گوشت کمتری استفاده کند، این امکان برایش فراهم خواهدشد تا فشار خون خود را کنترل کند؛ در غیر این صورت باید دارو مصرف کند.

طیف داروهای فشار خون موثر بوده و از تنوع زیادی برخوردار است. این داروها باید به صورت منظم خورده شود و بیمار از قطع ناگهانی دارو خودداری کند. اگر خودسرانه قطع شود، فشار خون به صورت عکس العملی بالاتر خواهدرفت. حالا فرض بگیرید که فردی فشار خون داشته باشد و پزشکان هم تشخیص ندهد؛ این فشار خون در نهایت به کلیه آسیب می رساند. زمانی که پزشک متوجه رنگ پریدگی شده و برای فرد آزمایش خون می نویسد، متوجه می شود که بیمار دچار نارسایی کلیه شده و باید دیالیز شود. بیمار در حالی مجبور به دیالیز می شود که انجام این کار هزینه زیادی را به سبد هزینه خانوار تحمیل می کند.

دیالیز را به چند طریق می توان انجام داد؟

یک نوع از دیالیز، دیالیز صفاقی و شکمی است که در کشور ما کمتر انجام می شود. در این نوع دیالیز، لوله در شکم گذاشته و مایع خصوصی وارد بدن می شود و در نهایت به داخل لوله باز می گردد. کمتر از 2000 بیمار در کشور ما دیالیز صفاقی می شوند؛ اما قریب به 25000 بیمار در کشور دیالیز با ماشین یا همودیالیز می شوند. دیالیز صفاقی کار آسانی است؛ بیمار تحت آموزش قرار گرفته و خودش این کار را انجام می دهد. این روش راحت تر است اما خطر عفونت در این روش بسیار بالا است. دیالیز خونی روش مطمئن تری است و بیماری ناچار است تا هفته ای سه روز و هر روز 4 ساعت دیالیز شود.

هزینه دیالیز خونی در حال حاضر چقدر می شود؟

هر بار دیالیز با تعرفه دولتی ۱۵۰ تا ۱۴۰ هزار تومان می شود؛ یعنی یک بیمار دیالیزی باید هر هفته ۴۵۰ هزار تومان برای دیالیز پرداخت کند.

هزینه دیالیز تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرد؟

تمام این هزینه ها به عنوان هزینه درمان بیماری خاص توسط وزارت بهداشت پرداخت می شود و بیماران مبلغی بابت هزینه درمان پرداخت نمی کنند.

با این حال این هزینه توسط دولت پرداخت می شود که با توجه به داروی استفاده شده، نزدیک به 5-4 میلیون تومان بابت هر بیمار هزینه می کند؛ به همین دلیل دیالیز هزینه بسیار سنگینی را به دولت تحمیل می کند. شما این رقم را در 25000 نفر محاسبه کنید تا متوجه شوید که چه رقم عظیمی خواهدشد. در طرح تحول سلامت این هزینه مورد توجه قرار گرفت. در حال حاضر اولویت بر پیشگیری متمرکز شده تا مردم دچار نارسایی کلیه نشوند.

بر این اساس، وزارت بهداشت مکلف شده تا پایگاه های خود را گسترش دهد و همه مردم تحت کنترل قرار بگیرند و افراد را در مراحل نخست درمان کنند. در این صورت با یک رژیم غذایی ساده و یک داروی ارزان این امکان فراهم خواهدشد تا بیمار دچار عوارض فشار خون بالا نشود.

لازم است این نکته را مد نظر قرار بدهید که فشار خون بالا علاوه بر نارسایی کلیه، امکان دارد که منجر کوری شده و یا فرد دچار سکته قلبی و مغزی شود. بسیاری از افراد به دلیل سکته قلبی و مغزی جان خود را از دست می دهند. این افراد در نهایت دچار از کارافتادگی شده و در این صورت هزینه بسیار زیادی بر سیستم تحمیل می شود. به همین دلیل، یافت بیماران دچار فشار خون بالا توسط سیستم سلامت کشور از ارزش بسیار زیادی برخوردار است. اگر فرد مشکوک به فشار خون بالا گزارش شد، باید مرتب تحت کنترل قرار بگیرد تا مبادا دچار عوارض ناخواسته شود.

فشار خون زمینه ارثی هم دارد؟

افرادی که دچار زمینه ارثی هستند باید بیشتر تحت کنترل قرار بگیرند.

اگر بیمار بخواهد در بخش خصوصی تحت درمان قرار بگیرد، هزینه این بخش به چه صورت است؟

در بخش خصوصی هزینه دیالیز حدود 200 هزار تومان است. این مبلغ، هزینه دارو و... را شامل نمی شود و هزینه دارو را باید به آن اضافه کرد. البته بخش خصوصی، قراردادی با وزارت بهداشت و بیمه دارد که تا حدودی هزینه را تحت پوشش قرار می دهد.

به منظور کاهش هزینه باید چه کار کرد؟

اگر قرار شود تا اقدامی در راستای کاهش این هزینه ها انجام داد، باید جلوی بی تحرکی مردم گرفته شود و تغییراتی در رژیم غذایی ایجاد کرد. بدتر اینکه غذای فست فودی و غذاهای چرب و شور موجب می شود که بیمار مستعد ابتلا به فشار خون شود که باید از آن پرهیز کرد.

پیشگیری، کم هزینه تر از درمان

ناصر کلانتری، متخصص تغذیه و قائم مقام سابق بهداشت وزارت بهداشت: فشار خون بالا عوارض بسیاری را برای بیمار به دنبال دارد. با توجه به این عوارض که در همه بیماران یکسان نیست، هزینه تحمیل شده به هر بیمار بابت کنترل و درمان متفاوت است. هزینه ابتدایی تامین دارو، به منظور کنترل فشار خون برای هر فرد بالا نیست. این نکته را مد نظر قرار دهید که تعداد افراد دارای فشار خون بالا به این معناست که بخشی از این افراد در مرحله ابتدایی بیماری هستند و بخشی از بیماران در مرحله میانی قرار دارند.

این بیماران با عوارض فشار خون روبرو می شوند که این عوارض بسیار گران است. به طور مثال امکان دارد که فشار خون بالا به سکته قلبی یا مغزی منجر شود. در این صورت بیماری که دچار سکته قلبی می شود ناچار است تا برای درمان خود هزینه زیادی را متقبل شود. امکان دارد که فرد ناچار شود تا برای بازگشت به زندگی طبیعی هزینه سرسام آوری را پرداخت کند.

بحث فشار خون در حال حاضر به دغدغه بسیاری از متولیان بهداشت عمومی تبدیل شده است، فشار خون بالا، فی نفسه عامل نگرانی نیست که با یک دارو خوب شده و از بین برود. این بیماری درواقع بیماری مزمن غیرواگیر است. به عبارتی این بیماری قابل انتقال نیست اما بیمار همواره این بیماری را باید تحمل کند و برای کنترل آن دارو بخورد.

نحوه زندگی افراد و میزان رضایتمندی بیماران مبتلا به فشار خون بالا، تغییر یافته و کاهش می یابد. بیماران علاوه بر هزینه مادی ناچار هستند تا هزینه معنوی هم متقبل شوند. با توجه به اینکه در کشور ما بیش از 15 درصد مردم فشار خون بالا دارند، هزینه مادی و معنوی ناشی از فشار خون به صورت گسترده تری مشاهده می شود. در مواردی، بیمار دارای فشار خون بالا، دچار نارسایی کلیه می شود و در نهایت ناچار به دیالیز می شود. راه اندازی مرکز دیالیز برای این بیماران هزینه زیادی را به دولت تحمیل می کند. اگر بیمار دچار سکته مغزی شود، هزینه بالای نگهداری در بخش مراقبت ویژه و درمان عوارض ناشی از سکته مغزی، خانواده را دچار بحران مالی می کند.

همین نکات موجب شده که موضوع فشار خون در سطح کلان مطرح شود و مهم تر اینکه به عنوان یک بیماری ساده که تنها باید با یک قرص درمان شود، در نظر گرفته نشود. نگرانی ما بابت افرادی نیست که فشار خون دارند و از بیماری خود اطلاع دارند، بلکه بیشتر نگرانی ما بابت این است که درصد زیادی از مردم از بیماری خود اطلاع ندارند و دارویی بابت کنترل آن نمی خورند.

در بررسی جهانی مشخص شده است افراد که دچار سکته قلبی یا مغزی می شوند، اغلب دچار فشار خون بالا بوده اند اما خودشان از این موضوع اطلاع نداشته اند. توصیه ما به همه مردم این است که فشار خون خود را به صورت مرتب کنترل کنند. در کل، افرادی که فشار خون داشته اما به دلیل عدم آگاهی و کنترل به موقع دچار عارضه شده اند، باید هزینه بالاتری را نسبت به افرادی که فشار خون داشته اما به موقع کنترل کرده اند، متقبل شوند. وجود هزینه سنگین برای درمان عوارض فشار خون بالا، اقتضا می کند که موضوع پیشگیری به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد.

از سویی افراد دارای فشار خون بالا، اقتضا می کند که موضوع پیشگیری به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد. از سویی افراد دارای فشار خون بالا باید شناخته شوند و بیماری خود را کنترل کنند. متاسفانه این افراد، دچار عوارض فشار خون بالا و حتی نارسایی کلیه شده و نمی توانند زندگی عادی خود را از سر بگیرند. این افراد با انجام دیالیز می توانند به زندگی ادامه دهند اما اطمینان داشته باشید که این نوع زندگی، کیفیت گذشته را ندارد. مجموع این عوامل را می توان عوارض فشار خون بالا دانست.

با توجه به اینکه ایران در دسته کشورهایی قرار می گیرد که دارای فشار خون بالا است، این ضرورت وجود دارد که این بیماری شناخته شده و تحت کنترل دربیاید. متاسفانه میزان فشار خون بالا در 50 سال گذشته در بین مردم ما رشد زیادی کرده است. مهم ترین عامل آن، در درجه نخست عدم تحرک بدنی است. جامعه به شدت بی تحرک شده است؛ درصد بالایی از جامعه حتی نیم ساعت در هفته هم تحرک بدنی ندارند.

دوم، تغییر در سبک تغذیه افراد است. جامعه ما پیش تر از سبزی و میوه بیشتر استفاده می کرده اما در حال حاضر میوه و سبزی از رژیم غذایی حذف شده است که خود عامل ایجاد فشار خون است. مهم تر از همه، مصرف بالای نمک است که موجب نگرانی شده است. در جامعه ما مصرف نمک دو برابر استاندارد جهانی است، در حالی که استاندارد جهانی 6 گرم است. مردم ما روزانه 12 گرم، سرانه مصرف نمک دارند.

عامل مهم دیگر، استعمال دخانیات است؛ با توجه به کاهش سن مصرف دخانیات، نباید از میزان بالای ابتلا به فشار خون تعجب کنید. اگر قرار است میزان ابتلا به فشار خون تحت کنترل دربیاید، لازم است تا عواملی همچون سبک زندگی، نحوه تغذیه، میزان تحرک بدنی و کاهش مصرف نمک بررسی شود تا نظام بهداشت ما ناچار به صرف هزینه سنگین برای درمان نشود.