سمعک،‌‌ رایج ترین ابزار مورد استفاده سالمندان

هفته نامه سلامت - دکتر بابک ساعدی*: یکی از حواس پنجگانه ما شنوایی است که شاید بعد از بینایی مهم ترین حسی باشد که انسان به آن نیاز دارد. آسیب به حس شنوایی تغییرات زیادی در زندگی فرد ایجاد می کند به خصوص اگر این آسیب در دوران کودکی باشد باعث اختلال شناختی و یادگیری خواهدشد. بعضی از آسیب ها قابل جبران نیستند یعنی با دارو یا اعمال جراحی اصلاح نمی شوند.

محققان برای برگرداندن شنوایی فرد دستگاهی به نام سمعک را اختراع کرده اند که توانسته کیفیت زندگی بیماران با کاهش شنوایی را ارتقا دهد. این وسایل روز به روز در حال نوشدن و پیشرفت هستند. قبل از اینکه به انواع سمعک نقش آنها بپردازیم بهتر است کمی درباره فرآیند شنیدن صوت با گوش ها بدانیم.

گوش انسان به طور عادی صداها را از طریق قسمت خارجی هر دو گوش جمع آوری می کند و از طریق گوش میانی تجزیه و تحلیل و تشدید می شود. افزایش صدا با ورود به گوش داخلی به امواج عصبی تبدیل شده و از آنجا به مغز منتقل و شنیده می شود. اگر در هرکدام از این قسمت ها مشکلی وجود داشته باشد فرد دچار کم شنوایی خواهدشد. بخش خارجی و میانی گوش همان طور که اشاره شد، نقش تشدید صدا را بر عهده دارند. اگر این بخش دچار آسیب شود بیمار دچار کاهش شنوایی در حد ۵۰ دسی بل خواهدشد.


آستانه شنوایی طبیعی بین ۲۰- ۰ دسی بل است. از ۲۰ دسی بل به بعد بیمار دچار کاهش شنوایی خواهدشد. از ۵۰-۲۰ دسی بل کاهش شنوایی متوسط، از ۷۰-۵۰ دسی بل کاهش شنوایی شدید و از ۷۰ به بالا کاهش شنوایی عمیق است. آسیب به قسمت خارجی گوش حداکثر کاهش شنوایی ای که ایجاد می کند در حد متوسط تا خفیف است.

هرچه کاهش شنوایی شدیدتر باشد به معنای این است که قسمت های داخلی تر گوش آسیب دیده اند. ارادی که در تجزیه و تحلیل اطلاعات شنوایی در قسمت مرکزی گوش اختلال دارند با تشدید صدا، شنوایی شان تغییری نمی کند. اگر بخواهیم اختلالاتی که در ساختار گوش به وجود آمده و باعث کاهش شنوایی شده را تصحیح کنیم باید از وسایل کمک شنوایی کمک بگیریم همان وسایلی که مردم آنها را به نام سمعک می شناسند.

در تقسیم بندی سمعک از نظر ظاهری به اندازه و ظاهر زیبای سمعک و پنهان بودن آن از دید بیشتر توجه می شود. سمعک های قدیمی بزرگ و به دستگاهی متصل بودند که بیمار آن را داخل جیبش نگهداری می کرد. با پیشرفت تکنولوژی سمعک ها جمع و جورتر و به سمعک های پشت گوشی و داخل گوشی و کاملا داخل گوشی رده بندی شدند. کنار این سمعک ها به ۲ تکنولوژی جدیدتر هم اشاره می کنیم؛ تکنولوژی اول سمعک های قابل کاشت است. اصطلاحا به این سمعک ها ایمپلنته گفته می شود.

نوع دوم سمعک های لنزی است که تکنولوژی بسیار جدیدی است. در نوع دیگر تقسیم بندی سمعک نیز به تکنولوژی و مکانیسم تبدیل صدایی که سمعک ایجاد می کند، توجه می شود. اگر بخواهیم سمعک ها را از این نظر تقسیم بندی کنیم باید به ۲ نوع مهم ساده (آنالوگ) و پیچیده (دیجیتال) اشاره کنیم. در ادامه این مطلب با انواع سمعک و نکات مهمی درباره آنها آشنا خواهیدشد.

کاهش شنوایی دو نوع است

زمانی که بیماری با کاهش شنوایی واقعی مراجعه می کند پزشک با بررسی های دقیق و تخصصی تر متوجه می شود وی به یکی از ۲ نوع کاهش شنوایی مبتلاست؛ کاهش شنوایی از نوع انتقالی و کاهش شنوایی حسی- عصبی. اگر آسیب به سیستم انتقالی وارد شده باشد درمان آن خیلی آسان تر است و ممکن است بتوان از جراحی کمک گرفت.


در کاهش شنوایی از نوع حسی- عصبی درمان کمی دشوارتر است چون جراحی تاثیری در بهبود شنوایی فرد ندارد. ممکن است با شنوایی بیمار بالابردن صدا تا حدودی بهتر شود ولی این درک از صدا حالت طبیعی ندارد چون تکنولوژی ای که در وسایل کمک شنوایی استفاده می شود پیچیده است. برای اصلاح کاهش شنوایی حسی- عصبی از سمعک استفاده می شود. سمعک می تواند صدا را تشدید کند و کیفیت صدا را تغییر دهد. به تعبیری، سمعک فرکانس های مفید را بیشتر و کمک می کند فرد شنوایی نسبتا عادی به دست آورد.

سمعک پشت گوشی

تقریبا همه ما با این نوع سمعک آشنایی داریم. سمعکی است که به پشت گوش وصل می شود. این سمعک راحت صدا را تشدید کرده و داخل گوش منتقل می کند. مزیت این نوع سمعک این است که راحت برداشته می شود و هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نمی کند.

سمعک داخل گوشی

این سمعک ها ۲ نوع هستند؛ نوعی که داخل کانال گوش قرار می گیرد و اگر مستقیم به داخل گوش بیمار نگاه کنیم سر آن قابل مشاهده است. نوع دیگری که کاملا داخل گوش است، در عمق بیشتر گوش قرار می گیرد و قابل مشاهده نیست.

سمعک قبال کاشت یا ایمپلنته

از سمعک های جدید مانند سمعک قابل کاشت، هنگامی استفاده می شود که فرد دچار اختلال شنوایی شدید است، مثلا به دلایل مادرزادی از بدو تولد، کانال گوش ندارد یا کودکی است که نمی تواند سمعک را داخل گوش نگه دارد. این سمعک ها بخش فلزی ای دارند که از طریق جراحی روی استخوان جمجمه کار گذاشته می شود و زمینه انتقال صدا را به گوش فراهم و شنوایی خوبی برای بیمار ایجاد می کند اما این سمعک بسیار گران قیمت است و هر کسی شاید نتواند آن را تهیه کند.


سمعک لنزی

سمعک دیگر اصطلاحا لنز گوش نام دارد. این تکنولوژی بسیار جدید است و در آمریکا و در سال ۲۰۱۵ سازمان غذا و دارو مجوز استفاده از آن را صادر کرد. این سمعک تفاوت چندانی با سمعک های دیگر ندارد، فقط دارای لنزی است که داخل پرده گوش کار گذاشته می شود. بخشی از آن هم پشت گوش قرار می گیرد. لنز گوش، امواج صدا را به نور مادون قرمز تبدیل می کند و نور مادون قرمز هم به وسیله بخشی که روی پرده گوش قرار گرفته امواج را دریافت خواهدکرد. امواج دریافتی در لنز، ارتعاش پیدا می کند و ارتعاش داخل کانال و پرده گوش به شکل صدا دریافت می شود.

مزیت سمعک های لنزی این است که امواج مادون قرمز قابلیت انتقال میزان زیادی از صدا را به پرده گوش دارند. البته این تکنولوژی تازه است و باید مدتی بگذرد و افراد زیادی از آن استفاده کنند تا مزیت های آن بیشتر آشکار شود.

سمعک آنالوگ

سمعک ساده ای است که کارش تشدید صداست. بعضی از سالمندانی که از این سمعک استفاده کرده اند رضایتی از آن نداشته اند. این وسیله به دلیل ارزانی و در دسترس بودن در مواقعی که کاهش شنوایی خفیف است و فرد فقط می خواهد از یک وسیله برای شنیدن استفاده کند و چندان نیاز به دقت ندارد، به عبارت ساده تر، فرد در جامعه زیاد فعال نیست، کاربرد بیشتری دارد.

سمعک دیجیتال

این سمعک به مرور پیشرفت کرده و به شکل کنونی درآمده است. دیجیتال یک رایانه کوچک است که صدا را دریافت می کند و آن را به نحوی که متناسب با گوش بیمار است، تغییر می دهد. همچنین می تواند خروجی بالایی از صدا ایجاد کند. سمعک دیجیتال برای افرادی که کاهش شنوایی زیادی دارند مناسب است. اگر مشکل شنوایی افراد در فرکانس های مختلف متفاوت باشد سمعک دیجیتال کمک می کند خروجی متفاوت با شدت متفاوت ایجاد شود.

سمعک دیجیتال برای افرادی کاربرد دارد که در سنین پایین دچار کاهش شنوایی شده اند، شغل های دقیقی دارند که شنیدن صداهای ظریف برای آنها مهم است، بنابراین افرادی که از سمعک های آنالوگ یا دیجیتالی ضعیف تر استفاده کرده اند و احساس می کنند برای کارهای روزمره مناسب نیست باید از نوع دیجیتالی پیشرفته استفاده کنند.


پنج نکته تکمیلی درباره سمعک

۱- اقرادی که سمعک دارند، حتما باید سالی یک بار به متخصص گوش و حلقی و بینی مراجعه کنند تا شنوایی شان مورد سنجش قرار گیرد. اگر شنوایی تغییر کرده باشد شرکت سازنده باید سمعک را دوباره تنظیم کند. سمعک با توجه به تکنولوژی های متفاوتی مانند یو اس پی، بلوتوث و... تنظیم می شود.

۲- ورود هر جسم خارجی داخل گوش، ممکن است فرد را مستعد عفونت خارجی گوش کند. پس رعایت بهداشت سمعک الزامی است و در صورتی که بیمار احساس درد دارد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند تا درمان های لازم انجام شود.

۳- جمع شدن واکس یا موم گوشی نیز مشکلی است که در استفاده کنندگان سمعک (از نوع داخلی) دیده می شود. وقتی سمعک فردی خوب کار نمی کند یا احساس گرفتگی در گوش دارد، باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کند تا جرم ها از گوش خارج شوند.

۴- استفاده از سمعک برای کودکانی که با ناشنوایی متولد می شوند و ناشنوایی حدود ۷۰ دسی بل دارند، مفید است. اگر بیشتر از این مقدار باشد و کودک کاهش شنوایی حسی- عصبی داشته باشد، سمعک چاره ساز نیست و فقط نیاز به کاشت حلزون است.

۵- تفاوت سمعک های داخل گوشی و پشت گوشی فقط از نظر زیبایی نیست بلکه باتری آنها نیز با هم متفاوت است. هرچه باتری سمعک بزرگ تر باشد، سمعک نیز نیمه عمر بالاتری دارد و خروجی صدای بیشتری ایجاد می کند، بنابراین سمعک هایی که داخل گوش قرار می گیرند، خروجی صدای کمتر و باتری کوچک تر دارند. سمعک هایی که داخل کانال هستند را می توان خارج کرد ولی سمعک هایی که کاملا داخل کانال هستند را باید متخصص گوش و حلق و بینی از گوش خارج کند.

* متخصص گوش و حلق و بینی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران