در چه ظرفی غذا بخوریم تا سالم تر باشیم؟

همشهری ۶و۷ - مهتاب خسروشاهی: همین الآن غذایی را كه همسر مهربان با هزار عشق و علاقه آماده كرده،‌ داخل چه ظرفی ریخته‌اید؟ كمی آن‌طرف‌تر هم فرزندتان خوراكی ‌هایی را كه مادر ش آماده كرده ،‌داخل كیف می‌گذارد و او هم قصد سوار شدن به سرویس مدرسه را دارد.

به ظرف غذای‌تان خوب نگاه كنید. به كیسه نایلون یا ظرف غذایی هم كه فرزندتان می‌برد دقت كنید. به نظرتان ظرف‌ها مناسب با غذا یا خوراكی كه می‌برند،‌هستند؟‌ فكر نمی‌كنید خورشتی كه داخل مثلا ظرف پلاستیكی ریخته‌اید،‌ به دلیل انتقال حرارت اضافی به دلیل نامناسب بودن ظرف در آستانه فساد قرار دارد؟

درباره ظرف غذای فرزندتان چه نظری دارید؟دوربین را بچرخانیدسمت منزل! قرار است همسرتان بعد از اینكه شما و فرزندتان را راهی كرد،‌ به فریزر و یخچال رسیدگی كرده و آذوقه فریزری پاییز را فراهم كند. غذاها را باید در چه ظرفی فریز كرد؟‌

اگر بخواهید غذایی را داخل یخچال نگهداری كنید و مثلا فردا آن را میل كنید، چه ظرفی را انتخاب می‌كنید؟‌ از همان شیوه سنتی قابلمه در یخچال استفاده می‌کنید یا روش‌های بهتری بلد هستید؟ برای نگهداری کاهو و سبزی خوردن چطور؟ اگر بخواهید خوراکی‌هایی را همراه‌تان سر كار ببرید چه کار می‌کنید؟ جواب همه این سوال‌ها اینجاست.

قرار است درباره انتخاب ظرف مناسب برای نگهداری غذاها صحبت کنیم. علاوه براین چند قلق کوچک اما مهم برای انتخاب ظرف مناسب خواهیم گفت. بنابراین پیش از اینکه شنبه صبح دوباره ظرف غذای‌تان را پر كنید یا همسرتان برای فریز كردن اقدام كند،‌این مطلب را دقیق بخوانید.

ملامین هرگز!

خیلی زمان را به عقب برنگردانید. حدود ۲۰ سال پیش یا شاید همین حالا، بسیاری از مردم در بشقاب ملامین غذا می‌خوردند و این نوع ظرف‌ها پای ثابت سفره بود.

خانم خانه هم برای اینکه خوش سلیقه‌تر باشد، سعی می‌کرد انواع رنگی و خاص آن را انتخاب کند، غافل از اینکه غذا خوردن داخل بشقاب ملامین و آن هم از نوع گلدار، بسیار خطرناك است. در اینکه نگهداری و استفاده از ملامین یا ظرف‌های پلاستیکی به هزار و یک دلیل آسان‌تر از شیشه‌ای و چینی است، حرفی نیست.

یکی از همین ویژگی‌ها هم مقاومت ملامین و ظرف‌های پلاستیکی در برابر شکستن است. عادتی که بیشتر در نوخانه‌ها دیده می‌شود. اما اگر ظرف‌های پلاستیکی را درست انتخاب نکنید، تاوان سنگینی خواهید داد؛ به این دلیل که ترکیب‌های موجود در این ظرف‌ها، اگر به درستی از آنها استفاده نشود، به راحتی به داخل خوراکی‌ها مهاجرت کرده و باعث بیماری‌های ساده مانند اسهال تا ابتلا به انواع سرطان‌ها می‌شود.

استفاده از این ظرف‌ها به‌ویژه برای نوزادان و کودکان بسیار خطرناک هستند. بنابراین باید استفاده از ظرف‌های ملامینی کاملا از سفره‌ها حذف شده و برای نگهداری هر نوع ماده غذایی نیز ظرف مناسب در نظر گرفته شود.

به این خطرها دقت کنید

هر کدام از ظرف‌های پلاستیکی، با استفاده از مواد پلیمری خاصی تهیه شده‌اند. بنابراین اثرها و خطرهای آنها نیز متفاوت است.

جنس PBDES : استفاده نابه جا از ظرف‌هایی که از این ماده اولیه تهیه شده است، باعث آسیب بدن و اختلال در عملکرد طبیعی آن می‌شوند.

جنس Phthalates : فتالات‌ها یکی دیگر از عوامل آسیب‌رسان به بدن هستند.

جنس PBA: این ترکیب‌ها به اسم «‌بیسفنول-A» هم معروف هستند. استفاده نابه‌جا از ظرف‌های تهیه شده از این ترکیب باعث ایجاد اختلال در ترشح هورمون‌ها به ویژه در زنان می‌شود.

جنس PVC: ظرف‌های تهیه شده از نوع پلیمر، معمولا در بسته‌بندی موادغذایی استفاده می‌شوند. اگر نوع غذای انتخاب شده در بسته‌بندی مناسب با ساختار این جنس پلاستیک نباشد، باز هم بحث مهاجرت ترکیب‌های این پلاستیک به داخل بسته پیش می‌آید. مهاجرت این ترکیب‌ها زمینه‌ساز اختلال در رشد مغزی نوزاد، اختلال متابولیک و ایجاد اضافه وزن و کاهش غیرعادی ترشح هورمون تستسترون در کودکان و بزرگسالان می‌شود. این نوع ظرف‌ها ذرات نامناسبی شامل سرب، کادمیوم، جیوه و دی‌اتیلن هگزا فسفات را به داخل غذا منتقل می‌کنند.

جنس PET: استفاده نادرست از این ظرف‌ها یعنی ظرف‌های تولید شده از ترکیب «پلی‌اتیلن ترفتالات» باعث مهاجرت ترکیب‌های نامناسبی به نام « استالدئید» در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها می‌شود. این ترکیب زمینه‌ساز ابتلا به انواع سرطان‌هاست.

جنس PS : استفاده نادرست از ظرف‌هایی که ماده اصلی آنها «پلی‌استایرن» است موادی به داخل خوراکی‌ها انتقال می‌دهند که زمینه‌ساز آسیب به دستگاه عصبی است.

آسیب، مهاجرت را تشدید می‌کند!

چه حسی دارید وقتی به ظرف پلاستیکی یا چاقویی که دسته آن پوسته پوسته شده و تغییر رنگ داده، دست می‌زنید؟ اصلا دوست دارید داخل چنین ظرفی غذا، ماست یا سالادتان را نگهداری کنید؟ ظرف‌های پلاستیکی اگر به چنین حال و روزی بیفتد، نه تنها ظاهر زشتی داشته بلکه مشکلاتی هم به همراه خواهند داشت.

مهاجرت ترکیب‌های نامناسب این مواد پلاستیکی زمانی شدیدتر است که موادغذایی اولا نامناسب انتخاب‌شده و دوم دیگر اینكه گرم باشند. در این شرایط سرعت مهاجرت ترکیب این پلاستیک‌ها به داخل غذا، ۵۵ دقیقه زودتر اتفاق می‌افتد.

آسیب

هرگونه خراش، ترک و‌ پوسته در ظرف‌های پلاستیکی، زمینه را برای مهاجرت این ترکیب‌های مضر به داخل غذا بیشتر می‌کند. بنابراین به محض مشاهده هرگونه آسیب، ظرف مورد نظر را دور بیندازید.

حرارت گرم

اگر ظرف غذایی در مقابل حرارت مقاوم نباشد، با قرار گرفتن درمعرض حرارت، ساختار آن تغییر کرده و بار دیگر بحث مهاجرت مواد تشکیل‌دهنده ظرف‌ها به داخل بسته پیش می‌آید.


شست‌وشوی نامناسب

اگر این ظرف‌ها داخل ماشین ظرفشویی قرار گیرند، به دلیل حرارت آب و استفاده از مواد شوینده خاص، بیشتر از زمانی که با ابر و ماده شوینده معمولی شسته می‌شوند، آسیب خواهند دید. آسیب آنها زمینه را برای مهاجرت مواد تشکیل‌دهنده آنها به داخل غذاها، فراهم می‌کند.

بنابراین حتما با توجه به علامتی که به آن اشاره شد، وضعیت ظرف را بررسی کرده و درصورتی که علامت امکان شست‌وشو با ماشین ظرفشویی وجود داشت، ظرف را داخل این دستگاه قرار دهید.

دمای سرد

بعضی از ظرف‌ها ویژه نگهداری موادغذایی در فریزر یا یخدان ماشین نیستند. بنابراین اگر داخل این ظرف‌ها‌ خوراکی یا نوشیدنی ریخته و آنها را در شرایط سرمای فریزر یا یخدان قرار دهید، باز هم بحث مهاجرت ترکیب این پلیمرها به داخل ماده غذایی مطرح است. بنابراین به این نکته نیز دقت کنید.

بطری آب سالم را چطور انتخاب و نگهداری کنیم؟

آب سالم در بطری سالم

اگر از حرف و حدیث‌های پیش آمده درباره آب معدنی بگذریم ،یکی از ظرف‌های پركاربرد ویژه بسته‌بندی ، ظرف‌های شفاف بطری‌های آب معدنی خانواده یا یک نفره است. دلیل آن هم کاملا مشخص است؛ د رهر حركتی اعم از پیاده ‌روی،‌كوهنوردی،‌ مسافرت‌های یك روزه د رهوای خاص پاییز به نوشیدن آن نیاز است.

به همین دلیل از کنار هر سوپرماركت و دکه روزنامه‌فروشی که رد شوید، می‌توانید جعبه‌های آب معدنی را ببینید. به نظرتان کدام یک از این بطری‌ها سالم هستند؟ ظرف مورد استفاده برای بسته‌بندی آنها مورد تایید است؟ از بین همه انواع آب‌معدنی‌ها باید به کدام‌یک اطمینان کرد؟ در این قسمت درباره شیوه درست نگهداری كردن از این بسته‌ها صحبت می‌کنیم.

چه نوع بطری‌ مناسب است؟

معیار درست انتخاب بطری آب معدنی چیست؟ رنگ آن؟ حجم آن؟ برند آن؟ یا بررسی دقیق توسط خود شما و بدون درنظر گرفتن هر نوع تبلیغاتی؟ طبیعی است که گزینه آخر درست است. به نظر شما برای انتخاب بطری آب سالم از کجا شروع کنیم؟

اگر علامت BPA روی بطری حک شده بود، کیلومترها از آن فاصله بگیرید. به این دلیل که این سه حرف نشان می‌دهد بطری مورد نظر از مواد اولیه نامناسبی مانند «‌بیس‌فنلA » ساخته شده است. مواد شیمیایی موجود در این بسته‌ها برای نگهداری موادغذایی و آب مناسب نیست.

یکی از مهم‌ترین اثرهای منفی استفاده از ظرف‌های تهیه شده از BPA ایجاد اختلال هورمونی، مشکل گوارشی و در صورت ادامه مصرف ابتلا به بعضی از انواع سرطان‌هاست.

ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. اگر علامت‌های دیگری هم روی بطری آب باشند، باز هم نباید آنها را خریداری کرد. این نشانه‌ها همان نشان شماره ۳،۶ و ۷ است. باز هم ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود، اگر روی بطری علامت شماره یك را دیدید، بطری را بردارید. به این دلیل که نشان می‌دهد پلیمرهای PET برای ساخت این بطری استفاده شده و برای سلامتی بی‌خطر است.

چطور نگهداری کنید؟

معمولا بسته‌های ۶ و ۱۲تایی آب معدنی را کجا می‌بینید؟ داخل یخچال سوپرمارکت؟ در سایه؟ زیر آفتاب و کنار کوچه؟ احتمال سوم یعنی قرار گرفتن این بسته‌ها کنار کوچه و زیرنورآفتاب، بیش از دو احتمال دیگر است. خودتان معمولا بطری آب معدنی را کجا نگهداری می‌کنید؟

پشت شیشه عقب ماشین؟ کنار دست‌تان یا صندوق عقب؟ یا داخل کلمن کوچکی که پشت خودرو همراه‌تان دارید؟ گزینه‌های دیگر محتمل‌تر از گزینه آخر است. به نظرتان چرا این شیوه‌های نگهداری آب معدنی مناسب نیست؟ به این دلیل که ظرف اکثر بطری‌های آب شفاف است. این مساله امتیاز محسوب نمی‌شود.

به این دلیل که آب معدنی حاوی املاح بوده و قرار گرفتن بطری درمعرض نور خورشید و حرارت، تغییرات نامناسبی در املاح ایجاد کرده و آنها را به ترکیب‌های نامناسبی تبدیل می‌کند. بنابراین اولین قدم برای نوشیدن آب معدنی سالم، نگهداری درست آن است. طبیعی است که به سوپرماركت محل خیلی نمی‌توانید تذکر بدهید.


اما جلوی ضرر را از هرجا بگیرید‌ منفعت است. بنابراین به محض اینکه بطری را خریدید، آن را دور از گرما و نور قرار داده و سریعا به داخل یخچال منتقل کنید. یادتان باشد، بطری آب معدنی نباید داخل فریزر قرار گرفته و یخ بزند. به این دلیل که در این صورت بحث مهاجرت مواد تشكیل‌دهنده بطری به آب مطرح می‌شود.

اگرچه بعضی متخصصان عقیده دارند كه تیره بودن رنگ بطری، بیانگر اضافه شدن مواد نامناسب به ماده اولیه ساخت بطری است، اما مساله اینجاست که به‌شیوه‌های دیگری هم می‌توان بطری را تیره كرد.

یکی از این راهکارها، استفاده‌ از برچسب‌های سراسری و بزرگ شرکت سازنده برای جلوگیری از نفوذ نور به داخل بطری است. بنابراین بطری‌هایی را انتخاب کنید که علامت کارخانه به صورت سراسری، روی تمام بطری را گرفته است. به این ترتیب خطر نفوذ نور به داخل بسته کمتر است.

بعد از استفاده از بطری آب، چه در سفر و چه در منزل به دو نکته دقت کنید:

یک بار مصرف : بطری‌های آب، یک بار مصرف هستند. به این نكته دقت کنید. دلیل یک بار مصرف بودن آنها هم این است که اگر بار دیگر از آنها استفاده کنید، امکان ایجاد تغییرات نامناسب در پلیمرهای ساخت بطری وجود دارد. بحث مهاجرت ترکیب‌ این پلیمرها به داخل آب یا هر مایع دیگری که داخل آن می‌ریزید به صورت جدی مطرح است.

جمع کنید : پس از استفاده از محتویات داخل بطری اعم از آب یا آبمیوه، آنها را کاملا جمع کرده و به شکل یک لایه پلاستیک جمع شده آنها را دور بیندازید. به این ترتیب به سهولت جمع‌آوری آنها کمک کرده‌اید. علاوه براین مانع از اقدام سودجویان برای استفاده مجدد از این بطری‌ها هم خواهید شد.

با بطری درست رفتار کنید

بعضی نکته‌ها از دید ما به ظاهر بی‌‌اهمیت می‌رسند،اما مهم و حیاتی به شمار می‌‌آیند. بنابراین به این دو نکته خاص دقت کنید تا دستی دستی خود و خانواده‌تان را بیمار نکنید.

یک نکته طلایی آبی

بهتر است یک بطری شیشه‌ای همراه داشته باشید و پس از نوشیدن بخشی از آب درون بطری، باقی‌مانده آن را داخل بطری شیشه‌ای بریزید سپس داخل کلمن ماشین قرار دهید. به این ترتیب دیگر خیال‌تان از هر نوع تغییر ترکیب‌های داخل بطری آب راحت خواهد شد.

نکته طلایی گرم

گاهی در مسیر سفر دسترسی به آب سالم امکان‌پذیر نیست. از طرفی برای استراحت در محلی اطراق کرده‌اید و قرار است بعد از رفع خستگی و خوردن یک فنجان چای به مسیر ادامه بدهید. در این شرایط فقط آب معدنی در دسترس است.

به نظرتان درست کردن چای با آب معدنی جوشیده رفتار بهداشتی سالمی است؟ جواب منفی است. با جوشاندن آب معدنی ترکیب‌ها و به‌طور خاص املاح موجود در آب معدنی دچار تغییرهای نامطلوب شده كه برای سلامتی مضر است.

بنابراین به‌هیچ وجه آب معدنی را برای هیچ منظوری اعم از درست کردن چای و شیر خشک کودک در سفر نجوشانید. آب معدنی نباید حرارت ببیند. جوشاندن آب معدنی همان‌قدر مضر است که قرار دادن بطری آن در فریزر و یخ زدن آب. آب معدنی فقط باید در دمای معمولی یخچال یا در دمای معمولی اتاق دور از نور و حرارت نگهداری شود.

راهکار

همیشه یک بطری آب معمولی از منزل همراه‌تان ببرید و در شرایطی که نیاز به آب جوشیده دارید، آب آن را بجوشانید. درغیر این صورت به سلامتی خود و خانواده‌تان آسیب جدی وارد کرده‌اید.