جالب‌ترین جریمه‌های مجرمین به جای حبس در ایران!

مجله همشهری سرنخ : در چند ماه اخیر قضات بسیاری در سراسر کشور برای مجرمانی که به خاطر تخلفات مختلف و عبور از خط قرمز‌های قانونی راهی دادگاه شده بودند، از مجازات‌هایی جز مجازات‌های معمولی استفاده کردند. مجازات‌هایی که این روز‌ها بار‌ها درباره آن‌ها شنیده ایم و به مجازات جایگزین معروفند.

قضات به جای این که مجرمان کاملا معمولی و بدون سابقه کیفری را به حبس محکوم کنند و آن‌ها را به زندان بفرستند از مجازات جایگزین مثل انجام ساعت‌ها خدمت در محیط زیست، پژوهش درباره حیوانات، خط کشی خیابان‌ها و ... استفاده کردند و به این ترتیب این افراد حالا باید تن به این خدمات عمومی بدهند تا بیشتر از عواقب کار خلافی که مرتکب شده اند باخبر شوند. در این گزارش به مرور چند نوع از مجازات‌های جایگزین که در هفته‌های اخیر از سوی قضات صادر شده، پرداخته ایم.

۱. خط کشی خیابان‌ها

متهمی که در یک صحنه تصادف چند نفر را مجروح و متواری شده بود با تلاش‌های پلیسی دستگیر شد و پای میز محاکمه قاضی سلیمان عفیف نشست؛ یکی از قضات خلاق دادگستری بندرعباس که خوب می‌داند با مجرمانی که از قانون تخطی می‌کنند و قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا می‌گذارند چه کند.

این در حالی بود که مجرم که رضایت شاکیان را از قبل جلب کرده بود، باید به خاطر جنبه عمومی جرمی که مرتکب شده بود، سه ماه به زندان می‌افتاد، اما وقتی با قاضی سلیمان عفیف روبرو شد و در جریان حکمی که او برایش صادر کرد قرار گرفت، حسابی شوکه شد. او به جای حبس محکوم به انجام ۲۷۰ ساعت خط کشی خیابان‌های بندرعباس شده بود و هیچ راه فراری از زیر بار این حکم نداشت.

به نظر قاضی پرونده، متهم که مسافرکشی متاهل و پدر پنج فرزند بود، با رفتن به زندان یا پرداخت جزای نقدی نه تنها متنبه نمی‌شد بلکه زندگی خانواده اش را با مشکل روبرو می‌کرد، اما او حالا باید روزی چهار ساعت خیابان‌ها را خط کشی می‌کرد و در مجموع حکم ۲۷۰ ساعت خط کشی خیابان‌ها را از سر می‌گذراند، اما چرا روزی چهار ساعت خط کشی؟

به گفته قاضی این پرونده از آنجا که متهم متاهل بود و باید مخارج زندگی اش را تامین می‌کرد، پس از چهار ساعت می‌توانست به کار روزمره اش بپردازد و امرار معاش کند تا این طوری خانواده اش نیز متضرر نشوند. قاضی سلیمان عفیف در این باره می‌گوید: «اگر پدر این خانواده را محکوم به زندان و جزای نقدی می‌کردم، سرپرست خانواده از فرزندانش دور و زمینه برای ایجاد آسیب‌های اجتماعی دیگر فراهم می‌شد.»

این در حالی بود که قاضی پرونده تا به حال رانندگان خاطی و مجرم بسیاری را به چنین مجازاتی محکوم کرده است، اما او دلیل این که چرا در میان همه مجازات‌های جایگزین حبس، خط کشی خیابان‌ها را برای آن‌ها در نظر می‌گیرد، می‌گوید: «تصادفات رانندگی معمولا با تخریب علائم و تجهیزات راهنمایی و رانندگی به سازمان حمل و نقل و ترافیک خسارت وارد می‌کند، به همین خاطر معرفی مجرمان رانندگی برای جبران خسارت به این سازمان هم با استقبال مسئولان آن سازمان همراه است و هم آن‌ها نظارت دقیقی بر اجرای مجازات راننده متخلف دارند. ضمن این که مجرمی که در حال خط کشی معابر است به طور حتم با موقعیت‌های خطرناکی مواجه می‌شود که رانندگانی مثل خودش به وجود می‌آورند و در نتیجه این اتفاق جنبه بازدارندگی دارد و موجب اصلاح فرد و پی بردن به اشتباهش نیز می‌شود.»

قاضی سلیمان عفیف اعتقاد بسیاری به مجازات‌های جایگزین حبس دارد و می‌گوید هدف او از این کار، اصلاح مجرم و کاهش جرائم است نه رفع تکلیف.
۲. کاشت و مراقبت دو ساله از درخت‌ها

۲۸ آبان ۱۳۹۵ بود که متهمی با حکم سبز قاضی پرونده اش به کاشت و مراقبت از درختان محکوم و در پی آن شوکه شد. این حکم توسط یک قاضی در سوسنگرد خوزستان اعمال شد و متهم پرونده‌ای که در بهار سال گذشته اقدام به قطع ۳۴ اصله درخت در حاشیه جاده سوسنگرد - اهواز کرده بود، توسط ماموران شناسایی و دستگیر شد.

او که تصور می‌کرد قاضی او را به پرداخت جزای نقدی یا حتی محکومیت حبس محکوم کند، تصورش را نمی‌کرد که با صدور حکمی عجیب پرونده اش مختومه شود. قاضی با مطالعه پرونده این مرد متوجه شده بود که او اقدام به قطع درختانی کرده بود که بیش از ۱۵ سال از عمرشان می‌گذشت. درختانی ارزشمند که زیبایی خاصی به منطقه و مسیر جاده داده و به خنک شدن آب و هوای آنجا کمک کرده بودند، اما حالا با قطع شدن آنها، همه این مزایا نیز از بین رفته بود.

به همین خاطر قاضی سوسنگردی، متهم را علاوه بر پرداخت جزای نقدی و یک روز حبس تعزیری به کاشت دو برابر درختان قطع شده یعنی ۶۸ اصله درخت در همان مکان محکوم کرد. بر اساس این حکم متهم باید در طول دو سال از درختان کاشته شده حفاظت و نگهداری کند.
۳. محکومیت به تحقیق و پژوهش

حکم جایگزین دیگری که حسابی سروصدا کرد، مربوط می‌شود به یک قاضی در شهرستان اردکان. ماموران یگان حفاظت محیط زیست شهرستان اردکان در حال گشت زنی در منطقه شکار ممنوع، متوجه فرد مشکوکی شدند و به بازرسی خودروی او پرداختند. این مرد ۵۲ مرغ مینا را شکار کرده و در ماشین خود جا داده بود.

متهم همان موقع دستگیر و تحویل مراجع قانونی شد. قاضی پس از رسیدگی به پرونده ابتدا متهم را به تحمل ۹۱ روز حبس تعزیری محکوم کرد، اما وقتی با ابراز ندامت او روبرو و متوجه شد که متهم هیچ گونه سابقه کیفری دیگری نداشته، حکم جایگزین حبس را برای او در نظر گرفت.

قاضی در این حکم علاوه بر محکومیت متهم به دو سال حبس تعلیقی اعلام کرد که او در مدت شش ماه نخست باید به اداره کل محیط زیست محل سکونتش در کرمان مراجعه کرده و در خصوص محیط زیست ایران، انواع گونه‌های وحشی و محافظت شده و کمیاب، چگونگی نگهداری و رسیدگی به آنها، همچنین نوع نگاهی که باید به محیط زیست و جانداران در کشور داشت، تحقیق کامل و جامعی را انجام داده و نتایج این تحقیق را با دستخط خود در ۲۵ صفحه به صورت مکتوب تهیه کند.

سپس متهم آموزش و یادگیری‌های خود را طی حداقل ۱۵ دقیقه به رییس اداره محیط زیست کرمان ارائه دهد و بعد از دریافت گواهی آموزشی از آنها، این گواهی را به قاضی اجرای احکام تحویل دهد تا حبس تعلیقی او متوقف شود.

۴. پاکسازی به جای زندان

اما این تنها حکم محیط زیستی و جایگزین حبس نبود که یک قاضی در کشور برای متهم پرونده اش صادر می‌کرد. یک مجرم گنبدی il به هزار ساعت کار در محیط زیست محکوم شد. این مجرم ۲۵ ساله به دلیل مجروح کردن فردی، به تحمل یک سال حبس و پرداخت دیه به شاکی محکوم شده بود، اما این مجرم پس از گرفتن رضایت شاکی پرونده و تحمل چهار ماه حبس با ابراز پشیمانی از دادگاه خواستار تجدید نظر در حکمش و تبدیل آن به انجام خدمات عمومی شد.

۵. تکلیف سخت قاضی برای دانش آموز

نوبتی هم که باشد نوبت قاضی معروف شهرستان گمیشان واقع در استان گلستان است. قاضی که به خاطر صدور حکم‌های جایگزین برای مجرمان، نامش سر زبان‌ها افتاده و خیلی از محکومان با مجازات‌های سخاوتمندانه این مرد آشنایی دارند؛ مثل متخلف نوجوانی که به خاطر زیر پا گذاشتن قوانین راهنمایی و رانندگی مجبور شد محکومیت عجیبی را از سر بگذراند.

همه چیز از وقتی شروع شد که این نوجوان ۱۴ ساله در یکی از مناطق شهرستان مرزی گمیشان به دلیل تخلف از مقررات و رانندگی با موتورسیکلت بدون داشتن گواهینامه بازداشت و به دادسرا معرفی شد. در پی این اتفاق و با مشخص شدن حکم متهم، رییس شعبه اول دادگاه عمومی گمیشان مجرم ۱۴ ساله را تحویل خانواده اش داد، اما این پایان ماجرا نبود چرا که او بر اساس رأی صادره باید به مدت یک هفته هنگام اجرای مراسم صبحگاهی مدرسه و با نظارت مدیر مدرسه و در حضور همه دانش آموزان از رانندگی با موتورسیکلت بدون داشتن گواهینامه اظهار ندامت می‌کرد.

طبق این رأی، دانش آموز متخلف باید از دوستان و هم مدرسه ای‌های خود در طول این یک هفته درخواست می‌کرد که اگر زیر قولش بزند، آن‌ها به او یادآوری کنند که بدون گواهینامه نباید موتورسواری کند.

اما این همه حکمی نبود که برای این نوجوان متخلف از سوی قاضی پرونده اش صادر شد چرا که عذرخواهی از اهالی منطقه‌ای که جرم در آن محدوده رخ داده بود تکلیف دیگری بود بود که قاضی برای متهم ۱۴ ساله در نظر گرفته بود. قاضی پرونده از این جهت این حکم را برای نوجوان متخلف صادر کرده بود چرا که به اعتقاد او و بر اساس آمار نیروی انتظامی، بیشتر کشته شدگان حوادث رانندگی در مناطق مختلف استان گلستان مربوط به موتورسواری جوانان و نوجوانان در این استان بوده و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در این زمینه، می‌تواند باعث کاهش آمار تصادفات شود.
۶. تمیزکاری مدرسه

متهم نوجوانی که اقدام به سرقت پیراهن ورزشی و توپ فوتبال از مدرسه خود کرده بود خبر نداشت که بعد از شناسایی، دستگیری و تحویلش به مراجع قضایی مجبور است به جای حبس زیر و بم مدرسه را تمیزکاری کند تا بار دیگر فکر دزدی به سرش نزند.