ضیافت معماران، ساختمان ها و سرمایه داران

فصلنامه همشهری معماری - گردآوری و برگردانِ نیلوفر رسولی: «جشنواره جهانی معماری» جایزه و مراسمی سالانه است که نخستین دوره آن در سال ۲۰۰۸ در شهر بارسلونا برگزار شد. تعداد پروژه های راه یافته به این مسابقه و شاخص های دسته بندی مسابقه در هر سال نسبت به سال گذشته متغیر بوده است؛ با این سال هر سال علاوه بر برگزیدگان هر زیرشاخه، یک اثر از میان این برگزیده ها جایزه ساختمان آن سال را از آن خود می کند. اطلاعات مربوط به همه پروژه های شرکت کننده در مسابقه به همراه فهرست برندگان جوایز در سایت این جشنواره ثبت شده، در دسترس عموم قرار می گیرد.

این مسابقه را می توان محمل عظیم جهانی برای گردهمایی معماران و منتقدان دانست. حضور علاقه مندان معماری، معمارها، منتقدها و افراد دیگر در این جشنواره، زمینه ای قابل توجه را برای آشنایی با اندیشه های جدید از سراسر جهان فراهم می کند. برنامه های جانبی این فستیوال شامل بیش از پنجاه ساعت همایش، میزگرد، بحث و نشست، گفتگو و نقد آثار، برگزاری نمایشگاه بیش از ۳۰۰ اثر راه یافته به مسابقه و برنامه های جانبی دیگری است که این روند، اهمیت این برنامه را در میان رویدادهای معماری بیش از پیش می کند. از طرفی اخبار مربوط به این برنامه به وسیله خبرگزاری های گوناگون، به ویژه Architectural review، پوشش داده می شود.

نخستین دوره این مسابقه با محوریت جشنواره ای برگزار شد که در آن آثار برتر معماری از سراسر دنیا شناسایی و تجلیل شدند. میزبان چهار دوره اول این مسابقه در چهار سال نخست، همان طور که اشاره شد، اسپانیا بود و از سال ۲۰۱۲ برگزاری این مسابقه به کشور سنگاپور منتقل شد. سالانه چند صد پروژه در این رقابت شرکت می کنند و بیش از ۲۰۰ اثر از این میان برای ارائه در محل برگزاری انتخاب می شوند.

معماران برای ثبت پروژه خود در این مسابقه ملزوم به پرداخت مبلغی به عنوان هزینه اولیه ثبت نام و سفر به محل برگزاری این مسابقه اند. شرکت کنندگان داوطلبانه در این مسابقه حضور می یابند و در مرحله اولیه ثبت پروژه ها در سایت، محدودیت خاصی اعمال نمی شود. در سال ۲۰۱۱ مسابقه ای دیگر همراه با این جشنواره به روال کلی برنامه اضافه شد که مختص طراحان و معماران داخلی بود. مسابقه اخیر به طور همزمان و با سازوکار مشابه مسابقه اصلی برگزار می شود.

در سال ۲۰۰۸ تنها ساختمان هایی که ۱۸ ماه پیش از برگزاری جشنواره تکمیل شده بودند، حق شرکت در مسابقه را داشتند. از نکات قابل توجه این دوره حضور تورمن فاستر و همکارانش بود که در میان آن نام زها حدید و رابرت استرن، همچنین چهل معمار دیگر، به چشم می خورد. این گروه به عنوان پنل اصلی داوری ایفای نقش کردند. با توجه به آمار منتشر شده، این جشنواره در آن سال بازدیدکنندگانی از هفتاد کشور دنیا داشته است.

از سال ۲۰۱۲ و همراه با تغییر محل برگزاری جشنواره از این مسابقه در رسانه ها با عنوان «اسکار معماری» یاد شد. این مسابقه در آن سال بزرگ ترین برنامه رقابتی جهانی در حوزه معماری بود. در این سال بیش از ۷۰۰ شرکت کننده از بیش از شصت کشور دنیا در مسابقه شرکت کردند؛ زیرشاخه های مسابقه به ۳۳ دسته ارتقا یافتند و روال داوری آثار نیز بعد از ارائه آنها در طول جشنواره انجام می شد.

در سال ۲۰۱۳ تعداد شرکت کنندگان این مسابقه افزایش چشم گیری یافت و به عدد نزدیک به دو هزار و ۲۰۰ پروژه نزدیک شد. یکی از تغییرات اعمال شده در روال برنامه در این سال، دسته بندی کلی آثار شرکت کننده به سه دسته کلی آثار ساخته شده، پروژه های منظر و پروژه های آینده، در مجموع در ۲۹ زیرگروه بود. این روند می تواند رویکرد کلی این برنامه عظیم را نشان دهد؛ رویکردی که بنا بر آن، نگاه به آینده در اولویت برنامه ها و داوری ها قرار می گیرد. پس از چند سال برگزاری این مسابقه در سنگاپور، مراسم دوره اخیر این اتفاق جهانی، امسال در برلین برگزار خواهد شد.

خانه ها

• خانه ام ام
• از دفتر معماری اُ.اچ.لب (OHLAB)
• مایورکا اسپانیا

خانه ام ام ر اساس صرفه جویی حداکثری در انرژی، حرکت خورشید، مناظر و تیپ منطقه طراحی شده است. حجم خانه به طور کلی از چهار جعبه ساخته شده که هر کدام برای به دست آوردن مطلوب ترین دید و بیشترین صرفه جویی در انرژی چرخیده است. پنجره بزرگ، نشیمن و پذیرایی به سمت جنوب و دریا قرار گرفته است و در زمستان اجازه می دهد آفتاب فضای خانه را گرم کند؛ در حالی که در تابستان به دلیل بیرون زدگی سقف، در خانه سایه می افتد.

تولید انرژی و بازیافت

• مزارع شناور
• از توماس چونگ
• شنزن، چین

اساس پروژه مزارع شناور، ایجاد زیست بومی موفق و تلاشی است برای نشان دادن یکی از روش های مناسب برای بازگرداندن کشاورزی به خلیج شنزن. این پروژه از یکسری مکعب تشکیل شده است که برخی با خاک پر شده اند و برخی با آب؛ روی آب، جعبه هایی از خاک شناور است. این مکعب ها در کنار هم و با اردک ها، خزه ها و انسان ها، زیست بومی کامل می سازند.

مجتمع های مسکونی

• سر آلومینیومی (Aluminium Tip)
• از معماران بابین و رنو
• پاریس، فرانسه

این مجتمع شش طبقه دارد و در هر طبقه، سه آپارتمان دیده می شود. اتاق های اصلی هر آپارتمان رو به خیابان دارند. زمین این پروژه بسیار باریک بوده و طراح با تبدیل این ضعف به نقطه قوت، با گذاشتن یک حیاط خلوت در پشت ساختمان، به همه فضاهای خانه نور داده است. ساختمان سه بخش دارد:

الف- حجم ورودی و پله ها.
ب - حجم آپارتمان ها.
ج - راهروهایی سرباز که این دو را به هم متصل می کند.
چ - بخش تولید انرژی و بازیافت.

مدارس

• مدرسه آلمانی مادرید
• از دفتر معماری گرونتوخ ارنست
• مادرید، اسپانیا

مدرسه آلمانی مادرید با برنامه آموزشی و تئاترهای مخصوصش، مکان فرهنگی مهمی در مادرید است. این بنا چهار بخش دارد؛ یک مهد کودک، مدرسه ابتدایی و دبیرستان که همگی رو به حیاط مرکزی دارند. رویکرد اصلی این پروژه بازگشت به سادگی سنتی همراه با نمایش توان سازه ای عصر مدرن است؛ بنایی که به روش های سنتی با نسیم و بادهای محلی خنک می شود.

شهری و اجتماعی

• مرکز سالبورئا
• از آی. دی. اُ.ام (IDOM)
• ویتوریا گاستیز، اسپانیا

مرکز سالبورئا نوعی مرکز محله ای سربسته برای محله سالبورئا است که در ان فعالیت های ورزشی، فرهنگی و اداری انجام می شود. ساختمان به طور کلی به سه بخش تقسیم می شود؛ طبقه همکف که بیشتر کاربری های عمومی دارد (مانند کافه و سالن های همایش)، زیرزمین که همه امکانات ورزشی جز استخر در آن قرار گرفته است. طبقه اول که شامل فضاهای اداری، فرهنگی و استخر است. با این که این مرکز ساختمانی متراکم محسوب می شود، به کمک پاسیوهای فراوانش بسیار روشن شده است.

فرهنگی

• موزه ملی شچچین
• از رابرت کانیچن و پرامس
• (Robert Konieczny + KWK Promes)
• شچچن، لهستان

موزه ملی شچچن برای این که مانع منظره تالار فیلارمونیک (برنده پیشین جایزه میس ون در روهه) نباشد، زیر میدانی عمومی به نام اتحاد ساخته شده است. بالای موزه روی سقف آن پلازایی عمومی قرار دارد که گوشه آن برآمده است و سطحی منحنی به وجود می آورد. معماران با ایجاد این پلازا زیر میدان اتحاد - که در جریان جنگ جهانی تخریب شده بود و برای ساکنان شچچن نمادی از خشونت آن دوران به شمار می آمد - و ترویج معاشرت و فعالیت های اجتماعی، تلاش کرده اند مرهمی بر زخم های کهن این افراد بگذارند.

ورزشی

• مرکز آبی گرندویو هایتس
• از دفتر معماری اچ.سی.ام.ای
• ساری، بریتیش کلمبیا، کانادا

زیر سقف مواج این مجموعه ورزشی دو استخر، یکی تفریحی و دیگری المپیکی، به علاوه سالن بدنسازی، کلاس، غذاخوری و فضاهای ملازم دیگر قرار دارد. گرندویو هایتس فاز اول برنامه توسعه شهری «ساری» است که دومین شهر استان بریتیش کلمبیا به شمار می آید و یکی از سریع ترین نرخ های رشد منطقه را دارد. در آینده در کنار این مجموعه ورزشی، مراکز فرهنگی و اجتماعی برپا و مجتمع های مسکونی متراکمی ساخته خواهد شد.

چند عملکردی

• مالمو لایو
• از دفتر اشمیت همرلسن
• مالمو، سوئد

در این بنا سه کاربری عمده دیده می شود؛ سالن کنسرت، سالن همایش و هتل. مالمو لایو ساختمانی باز، مهیج و پویاست که اساس آن بر معماری سنتی اسکاندیناوی (تمرکز بر برنامه ای شفاف و کارکردی و پلانی باز و دسترس پذیر) ریخته شده است. این ساختمان به نقطه عطف و نماد مالمولایو تبدیل خواهد شد.

اداری

• ساختمان زیگزاگ
• از دفتر معماری لینج لندن، انگلستان

ساختمان جدید «بانک دویچ» بین کلیسا و شهرداری قرار دارد. طراح تلاش داشته است با توجه به مقیاس و اندازه این دو بنا، زیگزاگ را طوری طراحی کند که سازمان فضایی شهری فرح بخشی پدید آید. سیستم سرمایش و گرمایش با استفاده از جریان های مویینگی نازک درون بتن عمل می کند که باعث شده است سقفِ کاذب لازم نباشد و ارتفاع هر طبقه به 3.3 متر برسد.

هتل و تفریحی

• مجموعه تفریحی فوشنگیو
• از دفتر معماری اِیم
• میان یانگ، چین

تفریحگاه آبگرم از دفتر «Aim Architecture» مساحتی حدود ۴.۲ هکتار دارد. این تفریحگاه در کنار چشمه های آبگرم دامنه رشته کوه های لئوفوشان در استان سیچوآن چین ساخته شده است. استخرهای آبگرمِ این مجموعه تفریحی با یکسری راه به هم متصل می شوند که با سنگ های رودخانه ای همین منطقه سنگفرش شده اند.

نوسازی

• کتابخانه دولتی بایزید
• از دفتر معماری تابانلی اوغلو
• استانبول، ترکیه

این کتابخانه یکی از قدیمی ترین کتابخانه های دولتی در استانبول است که در سال 1884 با نام «کتابخانه عمومی عثمانی» بنا شد. شیوه بازسازی کتابخانه بایزید مثال زدنی است. از نظر طراحی، این مجموعه تاریخی با آرایشی جدید ارائه شده و هر چند روی بافت تاریخی این بنا امکاناتی مدرن اضافه شده است، رویکرد «مداخله حداقلی» متضمن حفظ و زنده ماندن روح بنا و هویت تاریخی آن بوده است.

نمایشی

• پاویون واترفرونت
• از فرانسس جونزمورن تورپ
• سیدنی، استرالیا

این پاویون ۵۰۰ متری به مناسبت صدمین سالگرد آغاز جنگ جهانی اول و صد سال خدمت ناوگان سلطنتی استرالیا (RAN) ساخته شد. این پاویون نقش یک واسطه را بین اسکله، ناو «HMAS Vampire» و زیردریایی «HMAS Onslwo» بازی می کند. این طرح تلاش دارد روایت های جنگی را دوباره زنده و روابط مردم با ناوها، اسکله و محیط دریایی را نزدیک تر کند.

آموزش عالی و تحقیقاتی

• مرکز پژوهش ها و مطالعات خاورمیانه دانشگاه آکسفورد در کالج سنت آنتونی
• از رها حدید، آکسفورد انگلستان

حدید فقید درباره این پروژه می گوید: «مرکز مطالعات خاورمیانه به پیشبرد گفتمان جهانی و درک بهتری از منطقه کمک می کند. ساختمان جدید «اینوست کورپ» دو ساختمان حاضر در دانشکده را به هم می پیوندد و فضای بسیاری برای کتابخانه، بایگانی و همایش های پرطرفدار این دانشکده فراهم می کند و بدین ترتیب به مرکز مطالعات خاورمیانه امکان می دهد به تعهد خود به عنوان مکانی برای پژوهش، آگاهی، و بحث آزاد عمل کند.»

مذهبی

• کلیسای تثلیث
• از دفتر شولتز و شولتز
• لایپزیک، آلمان

ویژگی های اصلی این بنا، نور، فضا و ماده است. سالن اصلی کلیسا با ارتفاعی بیشتر از ۱۴متر تجربه فضایی استثنایی ایجاد می کند که با نورگیر سقفی که در ارتفاع ۲۲ متری قرار دارد، شدیدتر می شود. عنصر اساسی دیگر این بنا پنجره افقی آن است. از فالک هابر کورن، که در ارتفاع ناظران خیابانی قرار دارد و چون ویترین یک مغازه، ارتباط بین محلی ها و کلیسا را قوی تر می کند.

درمانی

• توتچرنان
• از دفتر معماری وینگارد یوتبری، سوئد

سوئد مهاجران سومالیایی زیادی دارد. این پروژه برای توسعه یکی از درمانگاه های این محلات سومالیایی نشین ساخته شد. کارفرما علاقه مند بود، بنا بر فرهنگ و مسائل روحی ساکنان، اثری رنگارنگ و خوشبینانه داشته باشد؛ به همین دلیل معمار روی شیشه های دوجداره الگوهای چند رنگ مخصوص چاپ کرده است. چاپ کردن رنگ روی هر دو جداره پنجره ها باعث شده است که افراد از زوایای مختلف ترکیب های رنگی متفاوتی ببینند.

تجاری

• خانه های بلورین
• از دفتر معماری ام.وی.آر.دی.وی آمستردام هلند

MVRDV در طراحی بوتیک جدید «شانل» در آمستردام، تلاش کرده است خانه ای تاریخی را به فروشگاهی مدرن تبدیل کند؛ بدون این که هویت آن از میان برود. برای این که شخصیت این بنا به کلی مخدوش نشود، از آجرهایی شیشه ای نظیر آجرهای سفالی نمای پیشین است، استفاده شده است. این آجرها با چسب بسیار قوی به هم چسبیده اند؛ چسبی که در آزمایش های صورت گرفته به وسیله «Dezeen»، از بتن قوی تر عمل کرده است.

حمل و نقل

• مسیر روشن آکلند
• از دفتر معماری مانک مک کنزی
• آکلند، نیوزیلند

در پروژه LightPathAKL، 60 متر زیرساخت بزرگراهی به دردنخور به دوچرخه راهی تبدیل می شود که شبکه مسیرهای دوچرخه شهر آکلند را کامل می کند. از نظر طراحی، این پروژه باید در دو مقیاس ارزیابی شود. ماکرو و میکرو، شهر و فرد. برای تشویق افراد به دوچرخه سواری و استفاده از این شبکه، این مسیر با آسفالت و چراغ های صورتی تزیین شده است. آمارها نشان می دهد این مسیر اکنون بخش مهمی از مسیرهای دوچرخه سواری محسوب می شود.