مراقبت های بهداشتی برای شادابی پوست

مجله دنیای سلامت - دکتر محمدعلی نیلفروش زاده: داشتن پوستی سالم و شاداب یکی از دغدغه های فکری خیلی ها، مخصوصا خانم هاست و امروز برای رسیدن به این منظور، روش های مختلفی پیشنهاد می شود؛ اگر به دنبال راه هایی برای حفظ شادابی پوست صورت و برطرف کردن مشکلات خود در آن ناحیه هستید این مطلب را مطالعه کنید.

اولین توصیه های مراقبت پوستی

1- مراقبت از آفتاب
۲- مراقبت از خشکی پوست
3- عدم مصرف سیگار
۴- عدم اسکراب پوستی در پوست دارای ضایعه
5- استفاده از محصولهای غیرکومدوژن در بیماران مبتلا به آکنه.


محصولات مراقبت پوست

محصولات انتخابی برای مراقبت پوست شامل :

۱- صابونها و پاک کننده ها
2- تونرها، قابض ها، شفاف کننده ها
۳- مرطوب کننده ها
4- کرمهای دور چشم
۵- ضدآفتاب
6- لایه بردارها
۷- ماسک ها

صابونها و پاک کننده ها

هدف استفاده از این ترکیبات پاک کردن آرایش، چربی و کثیفی از سطح پوست است که جهت سرعت بخشیدن به تمیزکردن پوست از این فرآورده استفاده می شود.

مدتها صابون به عنوان پاک کننده اصلی بود ولی امروزه پاک کننده های جایگزین صابون استفاده می شوند چرا که رطوبت پوست را بهتر حفظ می کنند.

پاک کردن پوست اساس حفظ سلامت پوست است. این ترکیبات در مورد پوست خشک باید ملایم بوده و صابون همراه با مرطوب کننده باشد. بهتر است علاوه بر شستن صورت از مالش آرام پوست هم استفاده شود و اسکراب هم انجام شود.

پس از خشک کردن پوست، مالش و اصطکاک شدید آن را تحریک می کند و نباید اینکار انجام شود و خشک کردن توسط یک حوله نرم انجام می شود.


آب مورد استفاده جهت شستشوی صورت باید ولرم باشد و از مصرف آب خیلی سرد یا خیلی گرم جلوگیری شود.

در بعضی از موارد صابون های مخصوص پوست های جوش دار استفاده می شود که حاوی ترکیب آنتی باکتریال و یا بنزوئیل پروکسید است.

بعضی پاک کننده ها به شکل کرم یا امولسیون هستند که منفعت بیشتری نسبت به صابون و آب ندارند ولی نباید به عنوان مرطوب کننده استفاده شود. این ترکیبات برای پاک کردن آرایش چرب که مقاوم به آب است توصیه می شود. این ترکیب برای افراد با پوست ظریف توصیه می شود. اگرچه این مواد باید با آب شسته شوند.

تونرها و شاداب کننده ها

هدف استفاده از این ترکیبات برطرف کردن چربی و یا باقیمانده صابون است ولی علاوه بر آن اثر نرم کننده نیز بر پوست دارند. در مواردی که شوینده های قلیایی استفاده می شود شاید مصرف این ترکیبات ضروری به نظر برسد.

در صورتی که رتینوئید مصرف می کنید، مصرف این ترکیبات پوست را قرمز، ملتهب و دچار خارش می کند. در این صورت استفاده از ترکیبات فاقد الکل مفید است.

این ترکیبات پوست را خنک و شاداب به نظر می رساند و بصورت موقت منافذ پوستی را می بندد و چربی لایه خارجی پوست را می برد.

شاداب کننده ها غالبا شامل آلومینیوم یا نمک های روی هستند که منافذ پوستی را می بندند ولی این اثر جنبه علمی ندارد. از طرفی این ترکیبات منتول یا کامفور دارند که پوست را خنک و شاداب می کند.

امروزه که استفاده از صابون های مدرن رایج شده است، شستشوی صورت با آب برای پاک کردن کامل صابون کافی است و مصرف این ترکیبات غیرضروری است. فآورده های بعد از اصلاح غالبا شامل این ترکیبات هستند و این محصولات دارای آب و الکل است.

در صورتی که بیمار از ترکیبات آنتی اکسیدان موضعی استفاده می کند بهتر است فرم ژل یا اسپری استفاده شود.

مرطوب کننده ها

این ترکیبات برای حفظ سد پوستی لازم است و بعلاوه اثرات ضدپیری نیز دارد. بعضی از بیماران دچار آکنه عنوان می کنند که چون پوست ما دارای ضایعه است مجبوریم پوست را خیلی خشک نگه داریم. در حالیکه در این افراد استفاده از فرم محلول یا شکل کرم بدون چربی مناسب است و این ترکیبات باید در این افراد دارای خاصیت غیرکومدوژن باشند. در صورتی که بدن خشک نباشد استفاده از مرطوب کننده لازم نیست ولی در بعضی افراد مرطوب کردن بدن نیز لازم است.

مهمترین فاکتور در انتخاب نوع مرطوب کننده تعیین نوع پوست است.

- پوست خشک: فاقد درخشندگی است. منافذ به سختی قابل تشخیص است و این افراد معمولا پوست های روشنتری دارند. در افراد با پوست بسیار خشک گاهی پوسته پوسته شدن و ترک پوستی قابل شهود است.

- پوست چرب: این پوست براق به نظر می رسد خصوصا در ناحیه پیشانی، بینی، چانه، در لمس چرب است. منافذ پوستی بزرگ قابل مشاهده است. این افراد مستعد آکنه در بلوغ هستند.

- پوست نرمال: حالتی بین خشک و چرب است. نه براق و نه چرب در لمس هستند. به نظر مربوط می رسد. منافذ پوستی بزرگ نیستند.

- پوست ترکیبی: T-Zore این پوستها که شامل پیشانی، پل بینی، مرکز چانه است فعالیت غدد سبابه شدیدتر است. در این نواحی چرب می باشد.


در پوستهای خشک استفاده از مرطوب کننده چرب لازم است.

در پوستهای چرب یا متمایل به چرب نیاز به مرطوب کننده نیست. به جز مواقعی که پوست خشک تر می شود مثلا در معرض هوای سرد و خصوصا در افراد با پوست مستعد آکنه نباید از مرطوب کننده معمولی استفاده شود.

در پوستهای نرمال یا نزدیک به نرمال باید از مرطوب کننده هایی که حداقل چربی را دارند استفاده کرد. در پوستهای ترکیبی نباید از مرطوب کننده در نواحی T-Zone استفاده کرد و باید از ترکیبات فاقد چربی استفاده کرد.

تیپ پوستی همچنین در تعیین تکرار استفاده از مرطوب کننده نیز موثر است. در پوستهای خشک تر، دفعات تکرار باید بیشتر شود. مرطوب کننده ها بایستی بصورت کامل بر روی پوست مالیده و بعد با آب شسته شود.

کرمهای دور چشم

هدف درواقع شبیه کاربرد مرطوب کننده ها است. البته این ترکیبات بسیار گران تر هستند. بدلیل اینکه ماده فعال مرطوب کننده ها برای دور چشم می تواند تحریک کننده باشند. این ترکیبات باید برای پوست نازک اطراف چشم قابل تحمل باشند و میزان رطوبت مورد نیاز نیز در استفاده از این ترکیبات یک ملاک است.

ضدآفتاب ها

جزء موارد ضروری برای مراقبت پوستی هستند. بیماران باید مراقبت کامل از اشعه UVA و UVB داشته باشند هرچقدر پوست فرد روشن تر باشد احتمال آسیب بیشتر است.


نکات ضروری با آفتاب

۱- در ساعات اوج گرما بیرون از منزل نباشد (ساعت ۹ صبح تا ۴ بعدازظهر)

۲- در طی ساعات فعالیت خارج از منزل از کلاه یا نقاب یا لباس مناسب استفاده کنید چرا که امواج خورشید از سطح آب شن و برف ساتع می شود. امواج خورشید از هر سطح قابل رفلکس، بازتاب می شود.

۳- روزهای ابری که به نظر خنک تر می رسد، نیز مانند سایر روزها است و حفاظت از آفتاب کاملا ضروری است.

۴- در روزهای برفی، احتمال سوختگی بسیار شدید است پس حفاظت از صورت و گوشها ضروری است.

۵- SPF لباسهای پوشش حدود ۴ یا بیشتر است که بسته به نوع لباس متفاوت است. افرادی که لباسهای نازک یا تی شرت سفید می پوشند حدود ۲۰ درصد از امواج خورشید را جذب می کنند و بقیه را عبور می دهند. پوشیدن لباس خیس حفاظت آن را در برابر نور آفتاب ۳۰-۴۰ درصد کاهش می دهد.

۶- استفاه از ضدآفتاب ها با SPF حداقل ۱۵.

انواع ضدآفتاب

ضد آفتابها ۲ نوع فیزیکی و شیمیایی دارند:

ضدآفتاب فیزیکی: با ایجاد نور خورشید عمل می کنند و این کار را با کاربرد موادی مشابه تالک مثل تیتانیوم دی اکساید عمل می کند.

ضدآفتاب شیمیایی : امواج خورشید را جذب می کنند.

میزان جذب به مواد اختصاصی موجود در محصول و غلظت این مواد بستگی دارد. موارد اصلی موجود در این ضدآفتابها شامل اکسی بنزون، بنزوفنون و پاراآمینوبنزوئیک اسید (PABA) هستند.

بیشتر ضدآفتابهای شیمیایی ۹۵ درصد اشعه UVB را جذب می کنند ولی اغلب آنها UVA را جذب نمی کنند. ضدآفتابهای شیمیایی از گروه بنزوفنون که مثل ضدآفتابهای فیزیکی امواج ماوراءبنفش را تقریبا بطور کامل بلوک میکنند، SPF معادل ۱۵ دارند. بطور کلی ضدآفتاب ایده آل هر دو فاکتور شیمیایی و فیزیکی را بطور ترکیبی دارا است.

- Spf: براساس FDA درجه حفاظت از امواج نورماوراءبنفش که توسط پوست با ضدآفتاب در مقایسه با پوست بدون ضدآفتاب را نشان می دهد.


میزان اثربخشی که در SPF تعریف می شود با بروز قرمزی که در پوست در معرض آفتاب مشخص می شود که به اریتم معروف است. بروز حداقل دوز ایجادکننده اریتم یعنی حداقل میزان تابشی که باعث بروز قرمزی پوست می شود و این میزان تابش از فردی تا فرد دیگر متفاوت است. به عنوان مثال اگر فرد بدون هیچ ضدآفتابی ۱۰ دقیقه طول بکشد تا دچار اریتم شود، تماس با همان تابش با ضدآفتاب با SPF ۱۵، ۱۵۰ دقیقه طول می کشد (۱۵×۱۰).

- محصولات مقاوم به آب (Water- resistant): محافظت از پوست را تا ۴۰ دقیقه پس از تماس با آب تازه انجام می دهد.

- محصولات ضدآب (Water proof): محافظت از پوست را تا ۸۰ دقیقه پس از تماس با آب تازه انجام می دهد.

- محصولی که بیش از ۲۵ درصد اثربخشی خود را پس از ۴۰ دقیقه شناکردن از دست ندهد به عنوان Water resistant است.

- محصولی که بیش از ۲۵ درصد اثربخشی خود را پس از ۴۰ دقیقه شناکردن از دست بدهند، مقاوم به آب نیستند و باید بطور مکرر از آنها حین شناکردن استفاده کرد.

- حساسیت پوستی: این مشکل بیشتر در برخورد با ضدآفتابهای شیمیایی دیده می شود.

در گذشته PABA که در بیشتر ضدآفتابها وجود داشت، ایجاد حساسیت می کرد ولی در سالهای اخیر اکسی بنزون و گروه بنزوفنون تحریک پوستی کمتری ایجاد می کند و جایگزین PABA شده اند.

ضدآفتابهای فیزیکی باعث واکنش پوستی نمی شود. در بیشتر موارد علت حساسیت پوستی به ضدآفتاب به دلیل سایر مشتقات آنها مثل عطر یا نگهدارنده هاست و نه به دلیل خود ضدآفتاب.

- بهترین SPF باید ۱۵ و بالاتر باشد. برای افراد با تیپ پوستی ۱ یا ۲ و افراد high risk مثل افردی که در ریسک خطر تومور پوستی هستند SPF ۳۰ یا بیشتر لازم است.

توصیه شده نه تنها به تیپ پوستی فرد بلکه به میزان زمان تابش نور آفتاب نیز بستگی دارد.

نکاتی در مورد ضدآفتابها

- بینی بیشترین تماس با نور خورشید را دارد و در ریسک بالاتری از آسیب ناشی از نور افتاب است. بعلاوه بیشتر تومورهای سرطانی پوست بر روی بینی دیده می شود. بنابراین استفاده مکرر از ضدآفتاب روی بینی لازم است.

- استفاده از ضدآفتاب باید بصورت دائمی باشد.

- استفاده از عینک آفتابی همانگونه که از چشم محافظ می کند، از پوست نیز محافظت می کند و باید بگونه ای باشد که ۱۰۰ درصد امواج ماوراء بنفش را جذب کند. چرا که تماس با نور خورشید چین های پوستی اطراف چشم را مشخص تر می کند. بهتر است عینک آفتابی فرم چشم را داشته باشد (فرم Elliptical) و یا لبه های وسیع تری داشته باشد که از امواج رسیده به چشم جلوگیری کند.

- استفاده از کلاه نیز می تواند SPF حدود ۳ داشته باشد. البته در صورتی که لبه های پهنی داشته باشد. البته به تنهایی کفایت نمی کند و ضدآفتاب با SPF مناسب نیز لازم است.

- حفاظت از لبها: ضدآفتاب بایستی بر روی لب هم زدهش ود. دیده شده که تومورهای لب در مردان شایع تر است. به این خاطر که خانمها غالبا از LipStick استفاده می کنند که به عنوان فیلتری اشعه خورشید را بلوک می کند. درست مثل ضدآفتابهای فیزیکی و از نفوذ اشعه خورشید و بروز تومور پوستی جلوگیری می کند.

- سایه بان یا نورگیر شیشه ماشین نیز از موارد ضروری است چرا که بیشتر امواج مضر خورشید از شیشه عبور می کند و می تواند اثرات تخریبی تجمعی داشه باشد.

لایه بردارها

این ترکیبات لایه استراتوم کورنئوم (لایه شاخی) را تخریب می کند. Scrub یا مالش بر اساس عمل فیزیکی لایه بردارها پایه گذاری شده است.

البته مصرف این ترکیبات امروزه خیلی زیاد شده است و در بعضی از موارد باعث بروز مشکلاتی شده است. مثلا Acne excoriate در افرادی که از Scrub زیاد و نادرست استفاده می کنند، دیده می شود.


شایعترین ترکیباتی که به عنوان لایه بردار به کار می روند، آلفاهیدروکسی اسید (AHA)، بوتیلتید هیدروکسی آنیزول (BHA) و رتینوئیدها هستند.

با استفاده از این ترکیبات بازسازی پوست انجام می شود و پوست نرم تر و شفاف تر به نظر می رسد.

استفاده از میکرودرم ابریژن به این روند کمک بیشتری می کند. از جمله در بیماران که Acne excoriate دارند، انجام میکرودرم ابریژن با جلسات کنترل شده می تواند احساس رضایت در بیماران ایجاد کند.

ماسک ها (Masks):

ماسک ها یک سیستم انتقالی هستند و بیماران معمولا این فرآورده ها را برای سفت کردن پوست، پاک کردن عمقی منافذ پوستی و مرطوب کردن پوست استفاده می کنند. بیشتر افراد برای کاربرد این فرآورده ها رغبت نشان می دهند چرا که در مدت زمان کوتاهی انواع متفاوتی از محصولات را بر روی صورت می گذارند و حس ماسک گذاشتن را دوست دارند ولی باید به بیماران توضیح داد که منافع این فرآورده ها فقط تا زمانی است که بر روی پوست قرار دارند. بهتر است این محصولات هفته ای یکبار بر روی پوست بکار روند. بعضی از این محصولات با اثرات درمانی به عنوان ماسک مشابه به کار می روند.

مراقبت های پوستی

به سن، جنس، تیپ پوستی بیمار، حساس بودن، چرب بودن و... یا روش زندگی (کار در خارج از منزل یا خانه داری) و سیل کار در روز یا شب بستگی دارد. فاکتور دیگر نژاد است. به عنوان مثال استفاده از ترکیبات ضدآفتاب روی میکرونیزه یا تیتانیوم در افراد با پوست سبزه یا سایه ظاهر ماسکه ای ایجاد می کند.


بطور کلی ۲ کلمه اصلی در مراقبت از پوست:

۱- تمیز کردن
2- درمان کردن
۳- حفاظت کردن
اقدامات بهداشت و مراقبت پوست باعث:
۱- محدودکردن آسیب های ناشی از تماس با نور آفتاب
2- آبرسانی را تقویت می کند.
۳- حفاظت سد لیپیدی را باعث می شود.

از طرفی شیوه زندگی هم به اندازه مراقبت روزانه مهم است. حفاظت از تابش اشعه آفتاب با استفاده از ضد آفتاب، کلاه و... سیگار نکشیدن هم اهمیتی به اندازه مراقبت روزانه دارد.