گلوله دفرمه شده و معمای قتل میترا استاد

روزنامه «آرمان ملی» با حمیدرضا گودرزی وکیل محمدعلی نجفی گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

براساس چه مستنداتي به اين نتيجه رسيده‌ايد که قتل مرحومه ميترا استاد توسط آقاي نجفي غير‌عمد بوده است؟

پرونده آقاي نجفي يکي از بزرگ‌ترين پرونده‌هاي جنايي تاريخ ايران است. دليل اين موضوع نيز آن است که از زمان وقوع قتل تاکنون اغلب اقشار جامعه پيگير مراحل مختلف رسيدگي به اين پرونده بوده و همواره اخبار مربوط به اين پرونده را از رسانه‌هاي گروهي پيگيري کرده‌اند. زماني که بنده پرونده اين قتل را مطالعه کردم متوجه شدم نواقص زيادي در اين پرونده وجود دارد که اين نواقص را به دادگاه اعلام کردم و از دادگاه درخواست کردم پرونده را دوباره به دادسرا ارجاع بدهد. قاضي پرونده آقاي کشکولي انسان صبور و با‌حوصله‌اي است و به همين دليل دو جلسه براي رفع نواقص پرونده برگزار شد. در اين دو جلسه وقايع بسيار مهمي رخ داد که سير دادرسي به اين پرونده را دگرگون کرد.

در اين دو جلسه چه اتفاقات مهمي رخ داد؟

يکي از مسائلي که در اين جلسات مطرح شد اين بود که گزارشاتي که تيم بررسي صحنه جرم داده بود با مندرجات گزارش پزشکي قانوني و ديگر اوراق پرونده در تعارض قرار داشت. به عنوان مثال تيم بررسي صحنه عنوان کرده گلوله به پشت دست خورده و از کف دست خارج شده است. اين در حالي است که براساس گزارش پزشکي‌قانوني گلوله به کف دست اصابت کرده و از پشت دست خارج شده است. نکته ديگر اينکه عنوان شده شکل محل اصابت گلوله به قفسه سينه دايره‌اي‌شکل و مدور است؛ در حالي است که شکل محل گلوله بيضوي شکل بوده است. اگر گلوله کاليبر 9 ميلي‌متري به صورت مستقيم به جايي برخورد کند محل برخورد دايره‌اي شکل خواهد بود. اين در حالي است که محل برخورد گلوله به قفسه سينه مرحومه ميترا استاد بيضوي‌شکل بوده است.

اين مسأله به معناي آن است که گلوله به صورت مستقيم به خانم استاد برخورد نکرده و به جاي ديگري برخورد و کمانه کرده است. اين موضوع مسير دادرسي به اين پرونده را تغيير داد. به همين دليل ما از دادگاه درخواست کرده‌ايم گلوله‌اي که به مرحومه استاد برخورد کرده معاينه و بررسي شود تا مشخص شود اين گلوله سالم است يا تغيير شکل داده است. در نتيجه کارشناسان اداره تشخيص هويت گلوله را مورد بررسي بيشتر قرار داده‌اند. گزارشي که ايشان در اين باره ارائه کرده‌اند تکان‌دهنده بوده است. در اين گزارش آمده بود که نصف مخروط بالاي گلوله دفرمه شده و از بين رفته است. در نتيجه گلوله دفرمه و محل اصابت گلوله غير‌مستقيم بوده است.

اگر اين دو قضيه را کنار هم قرار بدهيم براي کساني که درباره امور جنايي آگاهي دارند يک تئوري و فرضيه را به وجود مي‌آورد. فرضيه به وجود آمده نيز اين‌گونه بوده که گلوله در ابتدا به جايي خورده و پس از کمانه کردن به خانم استاد برخورد کرده است. اداره تشخيص هويت دو تئوري داشت. تئوري نخست اين بود که يک گلوله به دست خورده و از دست خارج شده و گلوله ديگري به قفسه سينه خورده که باعث مرگ شده است. تئوري دوم اين بود که همان گلوله‌اي که به دست خورده از دست خارج شده و به قفسه سينه اصابت کرده و سبب مرگ خانم استاد شده است. به صورت طبيعي بايد در دادسرا مشخص مي‌شد که کدام تئوري در بررسي پرونده محوريت داشته است. اين در حالي است که چنين وضعيتي وجود نداشت و يکي از نواقص پرونده همين بوده است.

از تعداد گلوله‌هاي شليک شده مشخص نبود که آيا همان گلوله‌اي که به دست خورده به قفسه سينه هم برخورد کرده است؟

گزارش اوليه حکايت از اين داشت که سه گلوله به سقف، گلوله‌هايي که به ديوار برخورد کرده و يک گلوله نيز به دست و در نهايت قفسه سينه خورده که مجموع تعداد آثار باقي‌مانده از گلوله‌ها 9 گلوله بوده است. با اين وجود در تحقيقات بعدي مشخص شد سه اثر گلوله در سقف، يک اثر گلوله در لبه وان، يک اثر گلوله در ديوار سمت راست، يک اثر گلوله در کابينت زيرروشويي، يک اثر گلوله در ديوار بالاي وان، يک اثر گلوله روي ديواري که در کنار ديوار بالاي وان قرار دارد، يک اثر گلوله در دست و يک اثر گلوله نيز در قفسه سينه وجود داشته است. در نتيجه در مجموع 10 اثرگلوله در محل قتل وجود داشته است. مسأله مهمي که در اين زمينه وجود دارد اين است که تا زماني که دادگاه تشکيل شد، رأي صادر شد و پرونده براي اولين بار به ديوان عالي کشور ارسال شد و رأي نقض شد و برگشت، فکر نمي‌کرديم که سقف محل قتل کاذب باشد.

چرا در تحقيقات بعدي يک اثر گلوله اضافه شد؟

اين اتفاق به دليل عدم‌دقت در تحقيقات صورت گرفته و عمدي در کار نبود. نکته مهم اينکه سه اثر گلوله به سقف کاذب برخورد کرده است. کارشناسان گمان مي‌کردند اين گلوله‌ها از سقف عبور کرده و در سقف قرار دارد. با اين وجود تلاش کارشناسان براي اثبات اين ادعا به نتيجه نرسيد. مسأله ديگر اينکه اسلحه‌اي که با آن قتل صورت گرفته 13 گلوله داشته که پنج گلوله آن شليک شده و هشت گلوله نيز کشف شده است. هنگامي که در تحقيقات پرونده‌هاي جنايي و به خصوص پرونده‌اي به اين درجه از اهميت به قدر کافي دقت نشود، احتمال خطا وجود خواهد داشت. روزي که آقاي نجفي خود را معرفي کرد، در گزارش نيروي انتظامي عنوان شده آقاي نجفي يک قبضه اسلحه، يک خشاب و پنج گلوله تحويل داده، در حالي که در گزارشات بعدي تعداد گلوله‌هاي تحويل داده شده به هشت تير افزايش پيدا کرده است.

اين يک اشتباه محاسباتي بوده است. به نظر مي‌رسد تيم‌هاي تحقيقات جنايي ما هنوز تجربه کافي در زمينه پرونده‌هاي بسيار مهم اجتماعي را ندارند. پرونده آقاي نجفي، پرونده‌اي ساده و معمولي نبوده؛ بلکه در يک فضاي سنگين رسانه‌اي و اجتماعي دنبال شده است. به همين دليل به نظر مي‌رسد در بررسي اين پرونده نوعي تعجيل ناخواسته صورت گرفته که تعمدي نبوده است.

آيا از اين برداشت اطمينان داريد؟

بله، تعمدي در کار نبوده، بلکه تعجيل صورت گرفته است. به عنوان مثال دادسرا به دنبال اين بوده که پرونده را هر چه زودتر به دادگاه تحويل دهد. در صحنه قتل دو گلوله کشف شده؛ يک گلوله در بدن مرحومه بوده و گلوله ديگري که در حمام پيدا شده است. سوال اين است که سه گلوله ديگر چه شده است؟ هيات کارشناسي سه نفره معتقد است اين گلوله‌ها به دليل اينکه به سقف خورده و سپس به ديوار برخورد کرده پودر شده، تجزيه شده و روي زمين ريخته شده است. بخشي از گلوله‌هاي پودر شده را نيز به ما نشان داده‌اند. با اين وجود اين موضوع که آيا اين سه گلوله پودر شده يا خير، هنوز براي بنده قابل‌درک و فهم نيست.

آيا اين مسأله امکان‌پذير است که گلوله‌ها پس از برخورد با سقف و ديوار پودر شود؟

قسمت‌هاي بسيار ريز گلوله‌ها که پودر شده وجود دارد. آخرين نظر کارشناسان اين بوده که اين گلوله‌ها به دليل اينکه چند بار با ديوار و سقف برخورد و کمانه کرده تجزيه شده و در اينکه پنج گلوله شليک شده، ترديدي وجود ندارد.

در چه شرايطي شليک پنج گلوله سبب ايجاد ۱۰ اثر گلوله در محل قتل شده است؟

اين موضوعي است که براي بنده به عنوان وکيل پرونده و کسي که سال‌ها بازپرس ويژه قتل در تهران بوده‌ام جاي سوال دارد. گلوله‌اي که به صورت مستقيم به جايي برخورد مي‌کند داراي مشخصات خاص خود است و گلوله‌اي که کمانه مي‌کند داراي مشخصات ديگري است. گلوله 9 ميلي‌متري هنگامي که به صورت مستقيم برخورد مي‌کند، جاي اصابت آن حدود 9 ميلي‌متر تا يک سانتي‌متر يا يک و يک‌دهم سانتي‌متر است. در حالي که محل اصابت گلوله روي بدن خانم استاد يک و نيم در دو سانتي‌متر بوده است. دو گلوله که به سقف خورده نيز چنين وضعيتي دارد و محل اصابت يک و نيم در دو بوده است. کارشناسان معتقدند اين گلوله‌ها براثر کمانه کردن به چنين وضعيتي دچار شده‌اند.

آيا در طول روند بررسي پرونده اين فکر به ذهن شما خطور نکرد که ممکن است گلوله‌هاي متفاوتي از اسلحه‌هاي متفاوتي شليک شده باشد؟

خير، بنده چنين برداشتي نداشتم. همه گلوله‌ها کاليبر9 ميلي‌متري است و براساس اظهارات کارشناسان، گلوله‌اي که از بدن خانم استاد خارج شده نيز از همين اسلحه شليک شده است. کارشناسان احتمال مي‌دهند گلوله‌ها چندين بار کمانه کرده‌اند. هر چند يکي از کارشناسان عنوان مي‌کرد در محيط کوچک حمام امکان کمانه کردن گلوله‌ها وجود نداشته است. ملاک کار وکلا اظهارات موکل خود است. آقاي نجفي بيش از 40 سال سابقه مديريت کلان در کشور داشته است. هنگامي که در دادگاه به صورت رسمي و علني نحوه وقوع قتل را توضيح مي‌دهد جاي هيچ‌شک و شبهه‌اي در اينکه قتل توسط ايشان صورت گرفته وجود ندارد. حتي هنگامي که بنده به عنوان موکل با ايشان درباره تعداد گلوله‌ها و کمانه کردن آنها صحبت مي‌کنم مورد انتقاد ايشان قرار مي‌گيرم. سوال مهم بنده اين است که چگونه پنج گلوله شليک شده 10 محل اصابت گلوله از خود برجاي گذاشته است.

اگر کارشناسان توجيهي منطقي براي اين موضوع داشته باشند که قابل قبول است وگرنه بايد در پي روشن شدن جزئيات قضيه و رفع ابهامات باشيم. يکي از گلوله‌هاي شليک شده به لبه وان خورده و در زير وان فرو رفته است. با اين وجود مرجع قضايي حاضر نيست اين گلوله را خارج کند. ما معتقديم «دي‌ان‌اي» خانم استاد روي اين گلوله وجود دارد و تئوري‌هاي قتل عمد را از بين مي‌برد.

خارج کردن اين گلوله ممکن است چه تغييري در روند بررسي اين پرونده ايجاد کند؟

کارشناسان عنوان مي‌کنند يک گلوله به دست خورده و سپس به قفسه سينه خانم استاد برخورد کرده است. البته ديوان عالي کشور اين استدلال را نپذيرفته است. ما معتقد هستيم گلوله‌اي که به دست خورده با گلوله‌هاي که به قفسه سينه خانم استاد برخورد کرده دو گلوله بوده است. استدلال ما اين است که در وان حمام که خانم استاد در آنجا افتاده چند قطره خون نيز به سختي مشاهده شده است. اين در حالي است که در کف حمام و با فاصله از وان لکه‌هاي بزرگ خون ديده مي‌شود. در نتيجه مي‌توان نتيجه‌گيري کرد که گلوله به دست خورده، خونريزي کرده و به لبه وان فرو رفته است. به همين دليل اگر اين گلوله خارج شود و آزمايش «دي‌ان‌اي» روي آن انجام شود به احتمال زياد تئوري‌هاي قبلي را نقض خواهد کرد، اما تا امروز اين کار انجام نشده است.

دکتر کاهاني، پزشک قانوني در جلسه دادگاه تقاضا کرده که نبش قبر جسد ميترا استاد انجام شود تا از استخوان جناق سينه ايشان راديولوژي صورت بگيرد که فرضيه عمدي بودن قتل را منتفي مي‌کرد؛ اما اين تقاضا مورد موافقت دادگاه قرار نگرفت. از سوي ديگر هيچ دادگاهي حاضر نشد گلوله‌اي را که در زير وان قرار دارد، خارج کند تا آزمايش دي‌ان‌اي خانم استاد روي آن انجام شود. اين مسائل نقاط تاريکي است که زواياي پرونده را روشن مي‌کند اما تلاش وکلا تاکنون به جايي نرسيده است.

از لحظه وقوع قتل تا زماني که آقاي نجفي خود را به نيروي انتظامي معرفي مي‌کند چه اتفاقاتي رخ مي‌دهد؟

پس از وقوع قتل آقاي نجفي نامه‌اي خطاب به دختر خود مي‌نويسد، به راننده خود زنگ مي‌زند و نامه و لوزام شخصي خود را به راننده مي‌دهد که به دخترش تحويل بدهد. پس از آن آقاي نجفي اسلحه را با پروانه حمل آن برداشته، از منزل خارج شده و با اتومبيل‌هاي کرايه‌اي به قم سفر کرده است. ايشان پس از زيارت حرم حضرت معصومه(س) و خواندن فاتحه بر مزار والدين خود، دوباره با اتومبيل‌هاي کرايه‌اي به تهران بازگشته است. پس از اينکه به تهران رسيده، تاکسي گرفته و خود را به اداره آگاهي معرفي کرده است. در دادگاه عنوان مي‌کردند آقاي نجفي قصد داشته از کشور خارج شود. سوال اينجاست چگونه فردي که قصد داشته از کشور خارج شود کارت ملي، گذرنامه و حساب‌هاي بانکي خود را به دختر خود تحويل مي‌دهد و با خود نمي‌برد؟ آيا کسي که قصد داشته از کشور خارج شود به اداره آگاهي شاپور مي‌رود و از مأموري که آنجا حضور داشته خواهش مي‌کند وي را پيش رئيس پليس ببرد؟

بنده از آقاي نجفي سوال کردم چرا مصاحبه کرديد؟ ايشان در پاسخ داد من مصاحبه کردم که مردم کشورم متوجه شوند که من قصد ندارم از کشور خارج شوم. واقعيت اين است که زندگي آقاي نجفي به دليل تشنجات زيادي که در محيط منزل با خانم استاد داشته ويران شده است. آقاي نجفي نيز با نيت قبلي اقدام به قتل نکرده است. ايشان عنوان مي‌کند قصد من اين بوده که ايشان را بترسانم که يا دست از رفتارهاي مخرب خود بردارند يا اينکه به صورت دوستانه جدا شود. در نتيجه قتل کاملا به صورت غير‌قابل پيش‌بيني صورت گرفته است.

روند گرفتن رضايت از خانواده مرحومه استاد به چه صورت بوده است؟ آيا شايعه وساطت برخي بزرگان صحت داشته است؟

مذاکره براي رضايت گرفتن از خانواده مرحومه استاد کار يک روزه نبوده است. تلاش ما اين بود که شرايط روحي و رواني نامناسب پدر و مادر و برادر مرحومه استاد را درک و تلاش کنيم وضعيت رواني اين خانواده داغ‌ديده نسبت به گذشته بهتر شود. در ابتداي اين پرونده اظهاراتي مطرح مي‌شد که ممکن بود هيچ‌گاه منجر به گرفتن رضايت از خانواده استاد نشود. خانواده خانم استاد در کرمانشاه داراي طايفه‌اي هستند که اين طايفه بزرگاني دارد. دوستان آقاي نجفي در اين منطقه با بزرگان اين طايفه مذاکره کردند تا رضايت آنها را جلب کنند. در اين زمينه حتي برخي از دوستان آقاي نجفي که داراي سمت‌هاي سياسي هستند به اين روند کمک کردند. بنده با پدر خانم استاد صحبت کردم. ايشان فرد آرام و متيني است و هيچ‌گاه سخن اهانت‌آميزي نگفت. از طرف ديگر هنگامي که بزرگان طايفه با خانواده آقاي استاد و برادر مرحومه گفت‌وگو کردند، ما نيز رفتارهايي نشان نداديم که سبب ناراحتي خانواده استاد شود. در نتيجه روند مذاکرات به سمت مثبت شدن حرکت کرد و در نهايت نيز به رضايت منجر شد.

در اين زمينه بهاي مهريه خانم استاد که هزار و سيصد و شصت و دو سکه طلا بوده به ورثه پرداخت شده و حدود دوميليارد تومان هم براي مخارج فرزند خانم استاد در نظر گرفته شده است. آقاي نجفي اصرار داشت براي اينکه آينده فرزند خانم استاد با چالش مواجه نشود مبلغي براي تأمين آينده فرزند ايشان اختصاص داده شود. متأسفانه جنجال‌هاي رسانه‌اي سبب بازگشت آقاي نجفي به زندان شد. هنگامي که رضايت اولياي‌دم گرفته شد آقاي نجفي آزاد شد. با اين وجود به محض آزادي ايشان يک فضاي سنگين رسانه‌اي عليه ايشان صورت گرفت که منجر به اين تصميم شد که 48 ساعت بعد ايشان دوباره به زندان منتقل شود. تا امروز نيز ما تمام مراحل قانوني آزادي ايشان را انجام داده‌ايم؛ اما به دليل حساسيت‌هايي که روي اين پرونده وجود دارد اجازه آزادي ايشان داده نمي‌شود.