برگزاری اجتماعات مذهبی در بحران کرونا؛ بی‌احتیاطی یا نیاز مذهبی؟

رویداد۲۴: چانه‌زنی‌ها و اظهار نظر‌های متفاوت بر سر مساله بازگشایی مساجد و بقاع متبرک به‌ویژه در شب‌های قدر و در راستای انجام این مناسک به صورت جمعی از روز‌های ابتدایی اردیبهشت و همزمان با نزدیک شدن به ایام ماه رمضان آغاز شد.

برخی از چهره‌های سیاسی- مذهبی در مذمت بازگشایی مراکز مذهبی در شرایط شیوع ویروس کرونا و لزوم برگزاری مناسک این ماه در خانه‌ها سخن می‌گفتند و گروهی دیگر معتقدند در دوره‌ای که تمام مغازه‌ها و کسب‌وکارها باز شده، لزومی ندارد مساجد و اجتماعات مذهبی به‌ویژه در شب‌های قدر تعطیل شوند.

محمد تقی فاضل میبدی عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم از جمله افرادی بود که به صراحت مخالفت با برگزاری مراسم شب‌های قدر و بازگشایی مراکز مذهبی در شرایط کرونایی اعلام کرده و گفته بود: «اینکه بخواهیم برای احترام به ایام رمضان، شب‌های قدر و عزاداری حضرت علی در حسینیه‌ها و مساجد را باز کنیم خیانت در حق ملت و کشور است. اگر کارشناسان تشخیص دادند که هنوز احتمال شیوع کرونا بسیار است قطعا باید شب‌های قدر را تعطیل کرد و هر کسی در خانه خود عزاداری کند. نباید به صرف نام حوزه و … در مساجد را باز کرد و به نظر من این کار شرعا حرام است»

از سوی دیگر چهره‌هایی همچون حجت الاسلام علم‌الهدی امام جمعه مشهد بر بازگشایی مراکز عبادی و مذهبی به‌ویژه در روز‌های ماه رمضای و شب‌های قدر تاکید داشت و گفته بود: «اگر عزیزان ما در ستاد مقابله با این بیماری نسبت به مسئله بازگشایی مراکز عبادی و تشکیل مراکز دینی تجدیدنظر کنند که در این بیماری مشمول لطف پروردگار بودیم، کمک بندگان خدا آن‌هم به خاطر خدا و دل‌بستگی به خدا درهم‌آمیخته شد و این مسئله در کشور ما به برکت دین و گرایش‌های دینی بهتر از سایر نقاط دنیا مهار و مدیریت شد، مایی که از برکت اسلام این نعمت را داشتیم که ضرر و آسیب ما نسبت به‌جا‌های دیگر کمتر شد، بیاییم ماه برکت خدا را از برکتی که در مساجد و معابد خدا هست، محروم نکنیم.»

او از ستاد مقابله با کرونا خواسته بود تا فکر دستورالعمل و پروتکلی باشند که رعایت بهداشت و مقابله با این بیماری به‌خوبی انجام بگیرد و مرکز عبادت خدا در ماه رمضان به روی همه باز باشد.

برگزاری مراسم شب قدر بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی

در بازگشایی مراکز مذهبی بر پاشنه برقراری اجتماعات و فعالیت مساجد و حسینیه‌ها چرخید و چند روز پیش از آغاز شب‌های قدر سعید نمکی وزیر بهداشت اعلام کرد که در ستاد ملی مبارزه با کرونا مقرر شده مراسم شب‌های قدر با رعایت کامل و دقیق راهنما‌های بهداشتی و فاصله گذاری در مساجد برگزار شود. این در حالی بود که پیش از آن هم رئیس جمهور از بازگشایی مساجد در ۱۳۲ شهرستان در وضعیت سفید خبر داده بود، گرچه سفید ماندن این شهر‌ها به دلیل تردد‌های بین استانی و قدرت تکثیر سریع ویروس کرونا محل تردید بود با این حال مساجد و برخی بقاع متبرکه در شهر‌هایی با وضعیت سفید بازگشایی شدند.

به دنبال این اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا طی بخشنامه‌ای شرایط برگزاری مراسم شب‌های قدر را اعلام و تاکید کرد که اولویت برگزاری مراسم در فضای باز مساجد با رعایت فاصله حداقل یک متر بین افراد است و در صورت نبود فضای باز برگزاری مراسم در داخل شبستان مساجد با ۲۵ درصد ظرفیت به حالت صف نماز با رعایت فاصله حداقل یک متر می‌تواند انجام شود.

همچنین مقرر شده بود که از برگزاری مراسم در مساجدی که طبق راهنمای فاصله گذاری حداقل امکانات را ندارد خودداری شود. هیات امنا، روحانی مساجد و بسیج، مسئول نظارت بر حسن اجرای برنامه برگزاری مراسم شب‌های قدر در مساجد بوده و مرکز امور مساجد نیز هماهنگی لازم را با مساجد برای اجرای راهنما‌های بهداشتی و مفاد این نامه داشته باشند.

بالاخره مراکز مذهبی بازگشایی شدند و در شب‌های قدر نیز مناسکی که می‌توانست در خانه و به صورت فرادی برگزار شود به صورت جمعی برگزار شد. تصاویری که از این مناسک در فضای مجازی منتشر شد نشان از عدم برقراری فاصله‌گذاری اجتماعی در اجتماعات داشت. درحالیکه براساس ابلاغیه ستاد ملی مقابله با کرونا قرار بود بین افراد شرکت کننده در مراسم شب‌های قدر از تمامی جهات یک متر فاصله باشد، اما در بسیاری از این اجتماعات از جمله مراسم سخنرانی رائفی‌پور این فاصله‌گذاری رعایت نشد و ازدحام جمعیت بدون رعایت فاصله‌ها به خوبی مشهود بود. بسیاری از شر‌کت‌کنندگان در این مراسم در مراکز مختلف بدون استفاده از دستکش و ماسک و بی‌هیچ نظارتی در خصوص این موضوع در مراسم حضور داشتند.

در این بین، اما سوال بی‌پاسخ مانده آن است که آیا دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا در مقابل جان مردم مسئول هستند یا اینکه باید بر موضوع برگزاری مناسک مذهبی تحت هر شرایطی صحه گذاشته و عواقب آن را نیز نادیده بگیرند چه آنکه ازدحام جمعیت در این مراکز و عدم توانایی در کنترل اوضاع از سوی متولیان مساجد و حسینیه‌ها موضوعی غیرقابل پیش‌بینی نبود.

منبری‌ها خسارت دیدند، اما اولویت حفظ سلامت جامعه است

محسن غرویان به رویداد۲۴ می‌گوید: در فقه ما سه مساله اساسی و مهم برای انسان در نظر گرفته شده است، مال، جان و آبرو. این سه عنصر از مهم‌ترین عناصری هستند که باید انسان از آن محافظت کند. تاکید احکام دینی و شرعی هم برای حفظ مال و جان و ناموس بسیار دقیق و محکم است.

او با بیان اینکه در شرایط شیوع ویروس کرونا مساله حفظ جان مطرح است، ادامه می‌دهد: صیانت نفس از واجبات شرعی است. عقلا، فطرتا و وجدانا انسان در فکر سلامت خود است و سیره عقلا هم این موضوع را تایید می‌کند اما در حال حاضر بحث بر سر تجمعات دینی و مذهبی است نه بر سر اصل دین و ارتباطات دینی. همه اذعان داریم که انسان نیاز معنوی و دینی دارد. حال بحث برسر این است که آیا این نیاز دینی باید از طریق تجمعات در مساجد، حرم‌ها و مراکز مذهبی تحقق یابد یا اینکه انسان می‌تواند ارتباط فردی و شخصی خود را با خداوند داشته باشد.

این استاد حوزه توضیح می‌دهد: یک سری آثار بر تجمعات مذهبی مترتب می‌شود، یک سری آثار بر ارتباط شخصی و فردی. شرایط کرونا وضعیتی ایجاد کرده است که باید بیشتر بر ارتباط شخصی و فردی تاکید کنیم تا حفظ سلامت برای فرد و جامعه حاصل شود بنابراین باید راه‌های عقلایی را طی کنیم تا به صورت نسبی به چنین شرایطی برسیم. تشخیص این موضوع با متخصصان بوده و علما، رهبری و مراجع هم تاکید داشته‌اند که در این زمینه هرچه که متخصصان سلامت و بهداشت نظر دهند باید اطاعت کنیم.

غرویان در خصوص ضرر مالی به مداحان و تولیت زیارتگاه‌ها می‌گوید: در حال حاضر کرونا به همه ضرر مالی وارد کرده است، در تمام کشور‌ها چنین است و تنها مخصوص کشور ما نیست. این ویروس ضربه‌های اقتصادی مهمی به کسب و کار و اشتغال زده و بسیاری کسب و کار خود را از دست داده‌اند. افرادی هم که کسب و کار مذهبی داشتند متضرر شدند. اما آیا باید برای رسیدن به کسب و کار جان افراد به خطر افتد؟ این موضوع را هیچکس تایید نمی‌کند. به نظر می‌رسد که حفظ اصل جان و سلامتی مردم حتی‌الامکان اولویت دارد تا رسیدن به درآمد و کسب و کار.

وی با تاکید براینکه در شرایط کرونا بسیاری از اصناف با ضرر اقتصادی مواجه شده‌اند، عنوان می‌کند: منبری‌های، مداحان، خطبا و مراکز دینی و مذهبی نیز ضرر بسیاری کرده‌اند، اما چه باید کرد این ویروس بلیه‌ای است با چنین آثار منفی که باید آن را تحمل کرد و منتظر ماند تا ببینیم اراده الهی در این زمینه چیست.

این استاد حوزه درباره عدم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در این مراسم و مسئولیت دولت در این خصوص اظهار می‌کند: مسئولان دولتی نیز برای مردم و خودشان دلسوزی می‌کنند. مساله حفظ سلامت مساله همه است آنچنانکه تعدادی از مسئولان کشور نیز به ویروس کرونا مبتلا شده و جان خود را از دست دادند، علما، فقها، اساتید، روحانیون و غیرروحانیون فرقی نمی‌کند. این بلا دامنگیر همه اقشار جامعه شده و همه دوست دارند که از این موضوع خلاص شوند. از سوی دیگر مردم نیاز معنوی به مراکز مذهبی دارند. باید به گونه‌ای برنامه ریزی شود که کمترین آسیب متوجه مردم شود.

وی خاطرنشان می‌کند: مردم نیز باید رعایت کنند. دولتمردان و مسئولان وظیفه دارند هشدار داده و پروتکل‌ها و هشدار‌ها را اعلام کنند و آمار را نیز بدهند. مردم هم باید به پروتکل‌های بهداشتی عمل کنند؛ لذا رعایت مقررات بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی توسط افرادی که قصد حضور در مساجد و شرکت در اجتماعات مذهبی را دارند مورد تاکید قرار دارد. مسئولیت این کار هم تنها متوجه یک فرد یا شخصیت نیست، یک مسئولیت‌هایی بر عهده دولتمردان و قانونگذاران است و یک مسئولیت‌هایی نیز بر عهده تک تک مردم است و هر کسی باید وظیفه خود را بداند و به‌گونه‌ای عمل کند که ضرری متوجه خودش و دیگران نشود.

روز گذشته رئیس‌جمهور در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد که دوران ویروس کرونا تمام نشده، ولی شرایط از دیروز بهتر است و ما از پیک اصلی عبور کرده‌ایم. این درحالی است که طی یک هفته گذشته آمار مبتلایان از هزار تا هزار و ۲۰۰ نفر مورد جدید طی ۲۴ ساعت به حدود ۲۰۰۰ نفر رسیده است و حتی در برخی روز‌ها از مرز ۲ هزار نفر نیز عبور کرده است، شرایط برخی استان‌ها ازجمله استان خوزستان به رنگ قرمز درآمده و زنگ خطر موج دوم کرونا در برخی از استان‌ها مانند مازندران بلند شده است.

در این شرایط برگزاری مراسم شب‌های احیاء آنهم بدون رعایت همه‌جانبه پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم و عدم سختگیری از سوی برگزارکنندگان می‌تواند بحرانی دیگر بیافریند و نتیجه این بی‌احتیاطی را باید ۹ تا ۱۴ روز دیگر مورد بررسی قرار داد.