خوف و رجای ایران در پی توافق دشوار اوپک

خبرگزاری ایرنا: با وجود همنوایی کشورهای اوپک و غیر‌اوپک برای نقش‌آفرینی بیشتر در بازار نفت، اما به نظر می‌رسد اتحاد روسیه و عربستان در این بازار و به‌دنبال آن توافق چین و آمریکا، احتمال صادرات نفت آمریکا به کشور اژدهای زرد تقویت شده که ممکن است برای ایران و اغلب تولیدکنندگان بزرگ نفت خطرناک باشد.

در ماه‌های اخیر با تحرکات عربستان و روسیه در بازار نفت، برخی کارشناسان از کاهش قدرت اوپک و حتی احتمال انحلال آن سخن گفته‌اند، اما نشست ۱۷۵ این سازمان و حواشی آن نشان داد همچنان اوپک را می‌توان تأثیرگذارترین سازمان نفتی دنیا دانست که سایر تحرکات در بازار نفت همواره نیم‌نگاهی به تصمیمات آن دارد.

در این نشست اعضای اوپک که چند ماهی بود به طمع کسب سهم ایران از بازار، تولید خود را بدون حساب و کتاب افزایش داده بودند، به این نتیجه رسیدند که ادامه این روند بیش از آنکه ایران را متضرر کند، زیان انباشته‌ای را برای خودشان به دنبال خواهد داشت. بنابراین با همراهی غیر اوپکی‌ها تصمیم گرفتند دوباره برنامه کاهش تولید را در دستور کار خود قرار دهند.

برتری منافع اقتصادی بر اختلافات سیاسی

بر این اساس، مقرر شد تا اوپکی‌ها با اولویت عربستان حدود ۲.۵ درصد از تولید خود را که حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز می‌شود کاهش دهند و غیر اوپکی‌ها نیز که در رأس آن‌ها روسیه قرار دارد، چشم خود را بر تولید ۴۰۰ هزار بشکه نفت خام خود ببندند. در نتیجه، ۱.۲ میلیون بشکه نفت خام از عرضه جهانی به مدت ۶ ماه کاسته خواهد شد.

همین تصمیم سبب شد تا قیمت‌ها در آخرین روز معاملاتی هفته، تا بیش از پنج درصد افزایش پیدا کند که نشان از تأثیر شگرف تصمیمات نهاد اوپک بر بازار نفت دارد.

پیش از این نیز البته ثابت شده بود که اوپک اگرچه به دلیل اختلافات سیاسی بین اعضا در اغلب موارد به اجماع (که نحوه اتخاذ تصمیم در این سازمان است) نمی‌رسد، اما هر زمان که منافع اقتصادی جمعی بر نشست اوپک سایه بیندازد، اختلافات سیاسی راهی به وین نخواهد برد.

ایران؛ پیروز بزرگ نشست 175

البته ایران در این نشست کار سختی بر عهده داشت، تا آنجا که وزیر نفت کشورمان در پاسخ به خبرنگاران در خصوص روند مذاکرات اعلام کرد که مذاکرات سخت است، سخت‌تر از همیشه.

اما بیژن زنگنه مانند گذشته ثابت کرد مرد روزهای سخت است و دست پر راهی تهران شد. زنگنه با اصرار بر اعلام کاهش تولید اوپک در بیانیه پایانی نشست ۱۷۵، از قدرت گرفتن نهاد اوپک و غیر‌اوپک به‌عنوان نهادی تصمیم‌ساز جلوگیری کرد. همچنین وزیر نفت ایران فشارها مبنی‌بر حضور ایران در روند کاهش تولید حتی به‌صورت نمادین را نپذیرفت؛ تا آنجا که در میانه مذاکراتش با وزیر انرژی روسیه که اعلام کرده بود ایران به‌صورت نمادین با کاهش تولید همراه خواهد بود، فردی را به سراغ خبرنگاران فرستاد تا این موضوع را تکذیب کند.

علاوه‌بر این دو دستاورد بزرگ برای ایران، از سوی دیگر اجرای توافق کاهش تولید ۱.۲ میلیون بشکه‌ای تولید نفت از ابتدای ژانویه ۲۰۱۹، می‌تواند قیمت نفت را بیش از این افزایش دهد؛ خبری که برای ایرانِ تحریم شده از سوی آمریکا می‌تواند خوشحال‌کننده باشد، زیرا درآمد بیشتری را نصیب کشورمان می‌کند.

احتمال بازگشت قیمت‌ها به کانال 70 دلاری

در همین مورد، سید حمید حسینی، کارشناس بازار نفت و فعال بخش خصوصی در گفت‌‎وگو با ایرناپلاس، با اشاره به اینکه کشورهای عضو اوپک حدود ۳۵ درصد بازار جهانی نفت را در اختیار دارند، در حالی که ۶۵ درصد ذخایر نفتی دنیا در این کشورهاست، گفت: همین امر سبب شد تا اعضای اوپک و همراهان غیر‌اوپکی آن دوباره دست به کار شوند و نفت مازاد را با هدف متعادل کردن قیمت‌ها از بازار خارج کنند.

وی ادامه داد: تحلیل‌ها نشان می‌داد که اگر حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت از بازار خارج شود، نفت مازادی در بازار وجود نخواهد داشت و این باعث می‌شود که بازار نفت متعادل شده و قیمت‌ها به محدوده ۶۰ تا ۷۰ دلاری باز گردد.

حسینی با بیان اینکه در اجلاس اوپک کشورهایی مانند عربستان و روسیه که بیشترین عرضه را داشتند، پیش‌قدم کاهش تولید شدند، افزود: در نهایت پس از دو روز مذاکرات سخت و پیچیده، کشورهای عضو اوپک (به استثنای ایران، ونزوئلا و لیبی) توافق کردند تا ۲.۵ درصد از تولید خود را کاهش دهند. با این تصمیم، اوپکی‌ها ۸۰۰ هزار بشکه و غیر‌اوپکی‌ها ۴۰۰ هزار بشکه نفت کمتر به بازار عرضه خواهند کرد.

یکپارچگی کشورهای تولیدکننده نفت برای کنترل بازار

وی تأکید کرد: ایران در دوران تحریم است و این مسئله بر صادرات نفت کشورمان اثر خواهد گذاشت، زیرا شواهد و قرائن نشان می‌دهد فشار تحریم‌ها باعث می‌شود تا بخشی از صادرات نفت ایران تحت تأثیر قرار گیرد. از همین رو، تولید نفت ایران به‌طور طبیعی کاهش پیدا کرده و حتی امکان تولید سه میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه فعلی نیز وجود نخواهد داشت.

حسینی ادامه داد: بنابراین ایران اعلام کرد حاضر نیست هیچ کاهشی را در تولید نفت بپذیرد و این کاهش را باید کشورهایی بر عهده بگیرند که افزایش تولید داشته‌اند، زیرا ایران نه‌تنها افزایش تولید نداشته، بلکه مجبور به کاهش تولید و صادرات نیز بوده است.

وی با بیان اینکه درمجموع، تصمیم به کاهش تولید مطلوب و عاقلانه بود، گفت: این تصمیم از یک سو به بقا و تقویت اوپک و تعادل قیمت‌ها در بازار جهانی نفت کمک می‌کند و از سوی دیگر، باعث انسجام و وحدت بیشتری بین کشورهای تولید‌کننده نفت خواهد شد.

آمریکا همچنان واردکننده است

حسینی با اشاره به اینکه آمریکا در هفته گذشته، بیش از میزان واردات، نفت صادر کرده، گفت: با وجود این تحرکات در بازار نفت آمریکا، اما تصمیم اوپک و غیر‌اوپک تأثیر خود را نشان داد و شاهد افزایش قیمت‌ها در بازار بودیم.

وی افزود: آمریکا در تلاش است تا تقاضای جدید را در بازار نفت به دست گیرد و تا حدودی نیز موفق بوده، اما درباره اینکه این کشور بتواند تبدیل به صادرکننده نفت شود، ابهام وجود دارد.

این کارشناس بازار نفت تأکید کرد: آمریکا در برخی از ایالت‌های خود می‌تواند صادر‌کننده باشد، اما در حال حاضر نفت متعارف و غیر‌متعارف آمریکا نمی‌تواند همه نیازهایش را تأمین کند و هنوز وارد‌کننده است، به همین علت بعید می‌دانم این کشور تا سال ۲۰۲۲ بتواند صادرکننده نفت شود.

افزایش تولید عربستان و روسیه در راستای منافع ملی آن‌ها بود

وی به توافقات تعرفه‌ای بین آمریکا و چین اشاره کرد و گفت: اگرچه واردات نفت چین از آمریکا در ماه گذشته به دنبال بالا گرفتن جنگ تعرفه‌ای بین دو کشور کم شده بود، اما در نشست جی ۲۰ توافقاتی کردند تا واردات نفت چین از آمریکا افزایش پیدا کند.

حسینی ادامه داد: روابط آمریکا و چین پیچیده است و مشخص نیست دعوای اقتصادی دو کشور به کجا می‌رسد. با این حال چینی‌ها این آمادگی را دارند تا بخشی از نیازهایشان را که احتمالاً پیش از این از طریق ایران یا سایر صادرکنندگان نفت تأمین می‌شده از آمریکا تأمین کنند. چین به دنبال آن است تا با خرید مازاد تقاضای نفت خود از آمریکا تراز تجاری خود را با این کشور متعادل کند، زیرا تراز تجاری نامتوازنی با آمریکا دارد.

وی افزود: به نظر می‌رسد در بحث پتروشیمی و گاز مایع و نفت خام، آمریکا می‌تواند به رقیب جدی ایران در بازار چین تبدیل شود.

به گفته حسینی، افزایش تولید عربستان و روسیه در ماه‌های گذشته، در راستای منافع ملی این دو کشور بود و این‌گونه نبود که به دلیل اطاعت از دستور آمریکا این کار را انجام داده باشند، همان‌گونه که درباره کاهش تولید نیز منافع ملی خود را می‌بینند و نمی‌توان آن را نا‌فرمانی از آمریکا دانست.