ماجرای چهلستون سوخته به کجا رسید؟

خبرگزاری تسنیم: فروردین ماه امسال بود که کاخ چهلستون سرهنگ آباد در زواره طعمه حریق شد، حریقی که یک کاخ تاریخی، گچبری‌ها و معماری تاریخی را یک‌جا طعمه خود کرد و آن تزئینات زیبا را خاکستری کرد.

این اتفاق در حالی رخ داد که پس از آن خبرهایی مبنی بر عمدی بودن آتش‌سوزی این کاخ شنیده شد و فرمانده انتظامی اردستان نیز به فاصله چند روز پس از آتش‌سوزی از دستگیری چند نفر به اتهام آتش زدن بنای تاریخی کاخ سرهنگ آباد در این شهرستان خبر داد.

از این اتفاق ۸ ماه سپری شده و مرمت‌هایی نیز بر روی آن صورت گرفته است، کاخی که روزگاری در دل کویر پابرجا بود، بنایی که مرور زمان و نامهربانی‌ها سبب شد این بنای تاریخی که به ثبت ملی رسیده کمتر دیده شود.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی کوشک سرهنگ‌آباد توسط مصطفی قلی‌خان سهام‌السلطنه عرب عامری، در حدود سال ۱۲۹۹ قمری مصادف با دوره ناصرالدین شاه قاجار برای پذیرایی از شاهزاده‌های قاجاری ساخته شده است. این اثر زیبا داری چند مجموعه کوشک، آسیاب، حمام، خدمات و اصطبل است. این کاخ به دلیل نزدیکی با کاخ چهلستون به عنوان چهلستون دوم نیز یاد می‌شود.

کاخ چهلستون سرهنگ آباد زواره دارای سقف‌های چوبی و تزئینات سنگی شبیه به آنچه در عالی‌قاپو و چهل‌ستون مشاهده می‌شود، است و به‌رغم این که به‌عنوان کوشک و شکارگاه به فرمان سهام‌السلطنه بنا شده، ولی هیچگاه مورد استفاده او قرار نگرفت.

اعتباری بالغ بر 5 میلیارد ریال برای مرمت مجموعه کوشک کاخ چهلستون سرهنگ‌آباد زواره

در این مدت خبرهایی از مرمت مجموعه کوشک کاخ چهلستون منتشر شده، فرماندار شهرستان اردستان چندی پیش در حاشیه بازدید از مراحل مرمت کاخ سرهنگ آباد در جمع خبرنگاران گفت: برای مرمت این مجموعه اعتباری بالغ بر ۵ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی و استانی در نظر گرفته شده است.

علیرضا غیور با اشاره به اجرای عملیات انتقال برق به این مجموعه با صرف اعتباری بالغ بر 800میلیون ریال توسط امور برق شهرستان، تصریح کرد: مجموعه تاریخی چهلستون سرهنگ آباد در سال 1299 هجری قمری توسط مصطفی قلی خان سهام السلطنه عرب عامری در دهستان سفلی از توابع بخش زواره در شهرستان اردستان بنا شده است.

وی بیان کرد: عملیات مرمت این مجموعه تاریخی که در دهستان سفلی بخش زواره واقع شده، شامل مرمت و استحکام بخشی، سازه‌های معماری و همچنین سازه‌های چوبی عمارت است.

مرمت بنای سرهنگ آباد به تثبیت‌ساز رسیده است

اما آخرین خبرها از مرمت این بنای تاریخی را مدیر کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان به تسنیم گفت؛ فریدون اللهیاری با اشاره به عمارت چهلستون سرهنگ آباد اظهار داشت: مرمت این عمارت در مرحله تثبیت سازی است، کارهای مهمی در آنجا انجام شده و قسمت‌های عمده تثبیت سازی شده است.

وی افزود: اجرای کامل مرمت بستگی به مالک و تعیین تمکلیف مکان دارد، باید تکلیف مالکان عمارت چهلستون سرهنگ آباد نسبت به بنا مشخص شود، ما فعلا تثبیت سازی موجود و بخش حفاظتی را انجام دادیم.

مدیر کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: تزئینات دیوارها نیاز به مرمت دارد تا بارندگی‌ها آسیب نرساند اما مرمت کامل بنا برمی‌گردد به تعیین تکلیف مالکین ،اگر خودشان قصد احیای عمارت را دارند ما نیز همکاری می‌کنیم.

انتظار تعیین تکلیف مالکین

وی تصریح کرد: و اگر مالکان مایل نباشند باید از طریق جذب سرمایه گذار این کار انجام گیرد این مجموعه که ارزشمند است و در موقیعی جغرافیایی خاصی قرار دارد، راهکار نخست این است که فعلا استحکام بخشی انجام دهیم ولی اولویت اساسی این است که این کاخ به بهره برداری برسد تا بنا بعد از مرمت‌ها حفاظت شود.

اللهیاری با بیان اینکه معمولا این نوع بناها به دلیل ورثه بودن و تعدد وراث واختلاف بین آن‌ها برای تعریف کاربری اغلب تجربه‌های موفق کمی داشته‌ایم خاطرنشان کرد: مسئله مهم این است که سرمایه‌گذرا بیاید و ورثه به تناسب مالکیتی که دارند حق و حقوق خود را بگیرند، همه این‌ها بستگی به تصمیم‌ها دارد.

وی افزود: زیرا در مالکیت، میراث ملی مالکیت را نفی نمی‌کند و حقوق مالکیت سر جایش است اما امیدواریم مالکین نیز دغدغه‌های میراث فرهنگی را نیز داشته باشنداگه این‌گونه نباشد به کاخ آسیب وارد می‌شود و حقوق آن‌ها نیز ضعیف می‌شود، اگر بنایی که در فهرست ملی به ثبت رسیده آسیب ببیند ما ناگزیر به حفظ آن مجموعه هستیم.

به نظر می‌رسد ساماندهی نهایی این کاخ تاریخی مشروط به تعیین تکلیف مالکان این بنای تاریخی است، بنایی که بخش زیادی از سازه‌های چوبی این اثر ملی از جمله ایوان بنا در جریان حادثه از بین رفت و در حال حاضر متروکه‌ای بیش نیست.

از صحبت‌های مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان این‌گونه برداشت می‌شود که مالکان تعیین تکلیف نکرده‌اند وتاکنون حاضر به مذاکره و توافق با میراث فرهنگی نشده‌اند اگر چه اللهیاری در بخش‌هایی از گفت‌وگوی خود از اهرم اختیارات سازمان میراث فرهنگی استفاده می‌کند و صراحتا اعلام می‌کند اگر مالکین وضعیت را مشخص نکنند بنا به ثبت ملی رسیده و میراث ناگزیر به حفظ آن مجموعه می‌شود.

به هر حال بناهایی از این دست در استان اصفهان باز هم داریم که به دلیل تعدد ورثه و اختلاف نظر به متروکه‌های تاریخی تبدیل شده‌اند.

گزارش از نگین فروغی