هدف، حذف رئیس جمهور يا يک دوره‌ای كردن آن؟

روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت: موضوع بازنگري قانون اساسي از سوي تعدادي از نمايندگان مجلس جدي‌تر از آني است كه به نظر مي‌رسد.

اگرچه اين موضوع هفته گذشته در سايه طرح ايجاد نظام پارلماني تا حدي به محاق رفت اما يوسفيان ملا، عضو هيات رييسه فراكسيون مستقلين و تعدادي از نمايندگان همسو با او خيلي جدي به دنبال جمع‌آوري امضا براي ارسال نامه‌اي به رهبري با هدف بازنگري قانون اساسي هستند.

هفته قبل او به خانه ملت گفته بود تعدادي از نمايندگان براي بازنگري در قانون اساسي قصد دارند نامه‌اي به رهبر معظم انقلاب بنويسند تا ايشان دستور بازنگري قانون اساسي را به رييس‌جمهور ابلاغ كند. بعد هم در توضيحات مبسوطي گفته بود كه با ساختار فعلي تعامل مجلس و دولت به خوبي پيش نمي‌رود و مجلس با وجود اشكالاتي كه در كار دولت مي‌بيند اما از كنار آنها عبور مي‌كند.

او البته تاكيد كرده بود كه موضوع تشكيل نظام پارلماني بايد در زمان رييس‌جمهوري انجام شود كه در پايان دوره خود قرار دارد تا برخورد حذفي با رييس‌جمهور تلقي نشود. به عبارت ديگر يوسفيان‌ملا معتقد است رييس‌جمهور روحاني تا پايان دوره رياست‌جمهوري خود بايد طرح تغيير نظام رياستي به پارلماني را عملياتي كند.

طرح اين موضوع از سوي يوسفيان ملا كه عضو هيات رييسه فراكسيون مستقلين، نزديك‌ترين فراكسيون سياسي مجلس به علي لاريجاني است و همين‌طور طرح اظهارنظرهايي در موافقت با ايجاد نظام پارلماني از سوي «خانه ملت»، خبرگزاري مجلس، اين گمانه را تقويت كرد كه علي لاريجاني رييس مجلس به احتمال زياد بايد در جريان اين تحركات نمايندگان قرار داشته باشد. هرچند در اظهارنظرهاي بعدي از سوي نمايندگان نزديك به او اين موضوع تكذيب شد.

هر چه بود سخنان يوسفيان ملا واكنش‌هاي زيادي در ميان چهره‌هاي سياسي به دنبال داشت كه اغلب اين تغيير را غير ضروري در شرايط فعلي و نادرست مي‌دانستند. حتي چهره‌هاي اصولگرايي مانند نقوي حسيني، سخنگوي فراكسيون اصولگرايان از طرح اين موضوع آن هم بدون وجود پشتوانه مطالعاتي انتقاد كرد و فولادگر، عضو ديگر فراكسيون اصولگرايان به «اعتماد» گفت كه طرح نظام پارلماني تنها در شرايطي كه احزاب قوي در كشور وجود داشته باشند به نتيجه خواهد رسيد. در حالي كه ما در شرايط فعلي چنين احزابي نداريم.

اصلاح‌طلبان هم البته از مخالفان اصلي طرح اين موضوع هستند. از جمله عباس عبدي در گفت‌وگو با تابناك تغييرات مهم‌تري در قانون اساسي را در اولويت دانسته و با انتقاد از طرح تغيير نظام رياستي به پارلماني گفته بود: «در حال حاضر حداقل يك رييس‌جمهوري سر كار مي‌آيد كه از تك‌تك مردم راي خود را گرفته است، اما اگر نظام رياستي فعلي تبديل به نظام پارلماني بشود، همين شرايط فعلي هم از بين مي‌رود و من فكر مي‌كنم در اين صورت با يك فاجعه جدي مواجه خواهيم شد، هرچند معتقد نيستم كه مردم به اين مساله راي بدهند.»

با اين حال يوسفيان ملا در توضيحات بعدي خودش به نوعي از بخشي از سخنان اوليه‌اش عقب نشست. او به جماران گفت از سخنانش سوء‌برداشت شده است به اين دليل كه بحث ارسال نامه به رهبري براي اجازه بازنگري در قانون اساسي است و تغيير نظام رياستي به پارلماني موضوع مورد بحث او و نمايندگان همراه با او نيست. او در ادامه توضيحات خودش از تغييرات ديگري از جمله طولاني‌تر شدن دوره رياست‌جمهوري به ٨ سال سخن گفته است: «درباره انتخابات و نظام سياسي نيز بحث تغيير دوره رياست‌جمهوري مطرح است.

رياست‌جمهوري در ايران در يك دوره ٤ ساله بر مسند كار است و تا حدودي همه روساي‌جمهور در ايران دو دوره بر مسند كار بودند. تجربه نشان داده كه كشور، هزينه‌هاي سنگيني در دوره دوم روساي جمهور پرداخت مي‌كند و اين هزينه‌ها همه را گرفتار مي‌كند. مي‌توان طرحي را مطرح كرد كه رييس‌جمهور به جاي دو دوره، يك دوره ٧يا ٨ ساله بر مسند كار باشد.

با اين كار مي‌توان از هزينه‌هاي انتخابات دور دوم كاست.» يوسفيان ملا از همين رهگذر تاكيد كرده كه خودش و نمايندگان همراه با او به دنبال تغيير نظام رياستي به پارلماني نيستند بلكه آنها «براي كاهش هزينه‌هاي سنگين به كشور» به دنبال يك دوره‌اي كردن رياست‌جمهوري و هشت ساله كردن آن هستند. استدلالش هم اين است كه «وقتي در بين مردم رويه اين شده كه رييس‌جمهوري كه در دور اول انتخاب مي‌شود، در دور دوم نيز انتخاب خواهد شد، چرا بايد اين همه هزينه در دور دوم بدهيم؟»

اگرچه بحث تغيير نظام رياستي به پارلماني و ارسال نامه به رهبري براي اجازه بازنگري قانون اساسي را اغلب نمايندگان فراكسيون مستقلين و ولايي مطرح كرده يا از آن استقبال كرده‌اند اما يوسفيان ملا گفته است تهيه اين نامه به هيچ فراكسيوني وابسته نبوده و چند نفر نماينده از فراكسيون‌هاي مختلف در حال تهيه اين نامه هستند. او همچنين در پاسخ به گمانه‌زني‌هايي كه طرح اين موضوع را از جانب علي لاريجاني، رييس مجلس مي‌دانند گفته است «لاريجاني به هيچ‌وجه در جريان اين نامه نبوده و بعد از سرو صداهايي كه ايجاد شد متوجه شده است. روح او از اين ماجرا خبر نداشته و نظري نيز در اين رابطه نداده است.»

علاوه بر اين بهروز نعمتي، سخنگوي هيات رييسه مجلس هم گفته علي لاريجاني در جريان بحث ايجاد نظام پارلماني نيست. او سه‌شنبه پيش در جمع خبرنگاران گفته بود: در اين خصوص مذاكره‌اي با دكتر لاريجاني داشتم و ايشان گفت كه از طرح اين موضوع بي‌اطلاع است و نظري در اين رابطه ندارد. اين موضوع از طرف آقاي يوسفيان‌ملا به عنوان نظر شخصي ايشان مطرح شده و تعدادي از نمايندگان نيز آن را پيگيري مي‌كنند، اما اين مساله ربطي به دكتر لاريجاني ندارد و ايشان در جريان اين موضوع نبوده است. نمايندگان حق دارند درباره مسائل مختلف، اظهارنظر كنند، اما نسبت دادن اين موارد به رييس مجلس شوراي اسلامي، صحت ندارد.

طرح ايجاد نظام پارلماني از كجا آغاز شد؟

شش سال پيش (٢٤ مهرماه سال ٩٠) رهبري نخستين‌بار و در جريان سفر به كرمانشاه بحث امكان ايجاد نظام پارلماني را مطرح كردند. ايشان در آن سفر و در جمع دانشجويان دانشگاه رازي گفته بودند: «... امروز نظام ما نظام رياستي است؛ يعني مردم با راي مستقيمِ خودشان رييس‌جمهور را انتخاب مي‌كنند؛ تا الان هم شيوه بسيار خوب و تجربه‌شده‌اي است. اگر يك روزي در آينده‌هاي دور يا نزديك - كه احتمالا در آينده‌هاي نزديك، چنين چيزي پيش نمي‌آيد - احساس بشود كه به جاي نظام رياستي، مثلا نظام پارلماني مطلوب است - مثل اينكه در بعضي از كشورهاي دنيا معمول است - هيچ اشكالي ندارد؛ نظام جمهوري اسلامي مي‌تواند اين خط هندسي را به اين خط ديگر هندسي تبديل كند؛ تفاوتي نمي‌كند و از اين قبيل.» پس از طرح اين موضوع اگرچه در همان زمان اظهارنظرهايي درباره اين امكان مطرح شد اما طرح جدي اين موضوع به بعد موكول شد.

دو سال بعد (٢٣ دي ماه ٩٢) علاءالدين بروجردي، رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس نهم به باشگاه خبرنگاران گفته بود: قرار شد در اين زمينه كار كار‌شناسي صورت بگيرد، تيم‌هايي كار خود را شروع كردند كه نمي‌دانم به كجا رسيدند، اين ايده مقام معظم رهبري بايد دقيق بررسي شده و ابعاد مختلف آن به معظم‌له گزارش شود. يك سال بعد از آن هم (تيرماه ٩٣) يونس اسدي، نماينده مشكين‌شهر از تلاش مجلس نهم براي احياي پست نخست‌وزيري در كشور خبر داده و گفته بود تدوين پيش‌نويس طرح نظام پارلماني آغاز شده است. هرچند عمر مجلس نهم پايان يافت و اين تلاش‌ها براي تبديل نظام رياستي به پارلماني به جايي نرسيد و بعد از آن هم دو انتخابات رياست‌جمهوري برگزار شد.

حالا دوباره بحث تغيير نظام رياستي به پارلماني در حالي بالا گرفته كه طراح اوليه آن يعني يوسفيان ملا از اظهارات اوليه خودش عقب‌نشيني كرده و مي‌گويد كه آنها صرفا به دنبال اجازه بازنگري قانون اساسي از رهبري هستند تا شرايط يك دوره‌اي كردن رياست‌جمهوري را فراهم كنند. او تا اينجا سوالات مختلف خبرنگاران درباره تعداد امضاهايي كه جمع كرده يا تغييرات دقيقي كه به دنبال آن است را بي‌پاسخ گذاشته است. بايد منتظر ماند و ديد آيا طيف نمايندگان نزديك به علي لاريجاني مي‌توانند به هدف خودشان برسند يا خير.