دیپلماسی رسانه ای که در فضای تعامل میان رسانه و سیاست شکل می گیرد، این روزها به ابزاری قدرتمند برای اثرگذاری در افکارعمومی جهان تبدیل شده است؛ ابزاری که باید در مسیر بهره گیری هرچه بیشتر و شایسته تر از آن گام برداشت.
خبرگزاری ایرنا: دیپلماسی رسانه ای که در فضای تعامل میان رسانه و سیاست شکل می گیرد، این روزها به ابزاری قدرتمند برای اثرگذاری در افکارعمومی جهان تبدیل شده است؛ ابزاری که باید در مسیر بهره گیری هرچه بیشتر و شایسته تر از آن گام برداشت.
دیپلماسی رسانه ای به عنوان یکی از شاخه های اصلی فعالیت های دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی، از اوایل قرن حاضر میلادی پدیدار و به بخش چشمگیری از دیپلماسی عمومی کشورهای قدرتمند جهان تبدیل شده است. اکنون، فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، گستره دیپلماسی و سیاست خارجی را از تحریریه های روزنامه ها، تلویزیون ها و رادیوهای جهانی به شبکه های اجتماعی کشانده اند. این همان عاملی است که در عصر جامعه اطلاعاتی، شکل گیری فضای روابط متعامل دیپلمات ها و رسانه ها را الزامی کرده است؛ فضایی که در آن، پیشبرد سیاست خارجی و دیپلماسی بیش از پیش به میزان تاثیرگذاری تاکتیک های خبری و رسانه ای وابسته شده است؛ چنان که هر قدر تاکتیک ها پر قدرت تر و تاثیرگذارتر طراحی شوند، چرخ های سیاست خارجی روان تر می‌چرخد.
به عقیده کارشناسان، امروز، مقام و موقعیت یک کشور در جامعه جهانی و جایگاه آن در سلسله مراتب جهانی با قابلیت دیپلماسی رسانه ای آن کشور گره خورده است. این روزها رهبران جهان از ارتباطات جهانی به عنوان ابزاری مهم برای پیشبرد مذاکرات، و نیز بسیج حمایت عمومی از توافقات استفاده می کنند.
«تورج شیرآلیلو» مدرس ارتباطات و رییس دفتر اسبق خبرگزاری ایرنا در کشورهای انگلستان و پاکستان ، در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، به تشریح اهمیت دیپلماسی رسانه ای در عصر حاضر و ارایه راهکارهایی برای بهره گیری مناسب از این نوع دیپلماسی پرداخت.
در ادامه متن کامل گفت وگوی ایرنا با شیرآلیلو آمده است:
به چه نوعی از دیپلماسی، دیپلماسی رسانه ای اطلاق می شود؟
** شیرآلیلو: دیپلماسی را در معنی موسع و غیر رسمی آن می توان به ارتباطات رسمی میان دولت ها از طریق تاسیس نمایندگی سیاسی، اعزام نماینده و هیات و مذاکره برای توافق های دوجانبه و چند جانبه تعریف کرد. در عصر حاضر و پس از پایان جنگ جهانی دوم، مفاهیمی جدید در ترکیب با واژه دیپلماسی برای ایجاد تمایز با دیپلماسی رسمی یا محض و انتقال مفاهیم جدید در این حوزه غیر رسمی از روابط خارجی رواج یافته اند.
دیپلماسی عمومی به صورت عام و دیپلماسی ورزشی، دیپلماسی هنری و دیپلماسی دانشگاهی به صورت خاص مثال هایی از این مفاهیم جدید هستند. به همین اعتبار، دیپلماسی رسانه ای شاخه ای از دیپلماسی عمومی یا غیر دولتی محسوب می شود که به معنی استفاده از رسانه های ارتباط جمعی به عنوان ابزار اثرگذاری است. دیپلماسی رسانه ای در حوزه علوم میان رشته ای، با ارتباطات سیاسی همپوشی دارد و تقاطع تعامل رسانه و سیاست در حوزه روابط خارجی را شکل می دهد.
این روزها به نظر می رسد، کشورها بیش از گذشته در مناسبات سیاسی خود از دیپلماسی رسانه ای به عنوان یک ابزار بهره می برند. اهمیت استفاده از دیپلماسی رسانه ای در عصر حاضر تا چه اندازه است؟
** شیرآلیلو: در پاسخ کوتاه باید گفت، اهمیت آن گسترده است. دیپلماسی غیر رسمی هنگامی کاربرد پیدا می کند که دولت ها ترجیح بدهند به جای بکارگیری منابع قدرت سخت از منابع قدرت نرم و یا با آمیختن هر دو منبع که از آن به عنوان قدرت هوشمند نیز یاد می شود، استفاده کنند. یکی از کاربردهای مهم دیپلماسی رسانه ای در تبلیغات خارجی و یا عملیات روانی است که در آن از رسانه های چاپی، رادیو و تلویزیونی و دیجیتال برای اثر گذاری بر افکار عمومی خارجی استفاده می شود.
همچنین، دولت های محاسبه گر در مواردی که زیان و مخاطره گفت وگو از مجاری رسمی یا دیپلماسی سفارتخانه ای چشمگیر باشد، از طریق یا به وسیله رسانه ها تبادل پیام می کنند تا از این طریق، ضمن کاهش ضرر و آسیب احتمالی، منافع ملی خود را تضمین کنند یا افزایش دهند. بدیهی است که دیپلماسی رسانه ای به عنوان جایگزین دیپلماسی رسمی تلقی نمی شود، بلکه از آن به عنوان مکمل و تسریع دهنده (کاتالیزور) و در موازات اقدامات دیپلماتیک استفاده می شود.
چه کشورهایی می توانند از دیپلماسی رسانه ای به نحو احسن در روابط بین المللی خود بهره برند؟ به بیان دیگر پیش شرط های لازم برای بهره گیری درست از دیپلماسی رسانه ای کدامند؟
** شیرآلیلو: چنانچه این گزاره را بپذیریم که سیاست خارجی امتداد سیاست داخلی است، باید عملکرد موفق دستگاه دیپلماسی یک کشور را در کنار سیاست گذاری عمومی مدون و حساب شده آن متصور شد. آن دسته از کشورهایی که سیاست گذاری عمومی علمی و مبتنی بر تجربه را در پیش گرفته اند، توانسته اند در حوزه سیاست خارجی نیز دستاوردهای قابل توجه داشته باشند. یکی از راه های تضمین رسیدن به اهداف سیاست خارجی، استفاده شایسته از ابزارهای دیپلماسی غیررسمی است. باید توجه داشت که توان اثرگذاری این ابزارها از مزایای منابع قدرت نرم یک کشور کسب می شود.
غنای تمدنی و فرهنگی، پرورش اندیشمندان نوآور و مشاهیر علمی، تقویت هنر و موسیقی، کمک به ایجاد دانشگاه های برجسته و ... از زمینه های لازم برای رشد و توفیق دیپلماسی غیر دولتی هستند. علاوه بر این، هر کشوری برای موفقیت در دیپلماسی رسانه ای، به زیرساخت های سخت افزاری و تجهیزاتی به روز و کارآمد نیاز دارد. ولی باید پیامی جالب و قابل اعتنا نیز برای مخاطبان خارجی خود داشت و همزمان شیوه های موثر انتقال پیام را طراحی و اجرا کرد.
کشور ما طی سال های اخیر تا چه میزان در بزنگاه های سیاسی موفق به استفاده درست از دیپلماسی رسانه ای شده است؟
** شیرآلیلو: از آن جا که هر دو مفهوم دیپلماسی و رسانه های ارتباط جمعی، مفاهیمی شکل گرفته در غرب هستند، چنین به نظر می رسد که دیپلماسی رسانه ای نیز با الگوبرداری از کشورهای غربی در کشور ما دنبال می شود و در مواردی نیز صبغه بومی به آن افزوده شده است. حمایت از راه اندازی رسانه هایی که فقط مخاطبان خارجی دارند و یا تقویت بخش اخبار برون مرزی در رسانه ها، در کشور ما به منزله گام های اولیه در این حوزه محسوب می شوند. این رسانه ها موفق شده اند در مقاطعی پیام ها و مواضع کشورمان را بدون واسطه به مخاطبان خارجی انتقال دهند و یا جهانیان را از روایت اصیل از رویدادهای ایران آگاه کنند.
با این وجود، هنوز جای پیشرفت در این حوزه مشاهده می شود. متنوع کردن زبان های خارجی رسانه های ایرانی در تناسب با اهمیت مخاطبان برون مرزی کافی نیست. بهتر است که همزمان با این اقدامات، روال های نو در انتقال پیام و استفاده از رسانه های جدید همگام با ظهور و پیشرفت این رسانه ها در فضای مجازی در دستورکار توسعه دیپلماسی رسانه ای باشد.
از نگاه شما رسانه های ایران در مسیر بهره گیری از دیپلماسی سیاسی از چه نقاط قوت و ضعفی برخوردارند؟ رسانه های ما برای رسیدن به بلوغ در این زمینه چه راهی را پیش روی خود دارند؟
** شیرآلیلو: در حوزه رسانه، بلوغ هدف نهایی نیست و رشد در مراحل تکوینی شکل می گیرد. همان گونه که در پدیده ادغام و ظهور رسانه های جدید شاهد بوده ایم، هر مرحله پیش نیاز رشد مرحله بعدی بوده است. از یک سو، عملکرد رسانه های جمعی ایران در زمینه دیپلماسی رسانه ای را می توان از دو محور در زمانی (تاریخی) و همزمانی (معاصر) بررسی کرد.
از بعد تاریخی، مفهوم دیپلماسی رسانه ای به علت جوان بودن آن، هنوز به رشد کافی در رسانه ها ما نرسیده است. اما از نگاه جاری و معاصر، رسانه های ایرانی پیشرفت های قابل ملاحظه ای را از جهت بلوغ حرفه ای دست اندرکاران و کارکنان کسب کرده اند. از سوی دیگر، باید به خاطر داشت که یک رکن اصلی در عملکرد رسانه ها در حوزه دیپلماسی، میزان پشتیبانی و کیفیت همیاری دستگاه سیاست خارجی هر کشور است. راه اندازی مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای در وزارت امور خارجه در اواخر دهه 1380 هجری شمسی گامی دیرهنگام اما ضروری در این ارتباط بود.
با توجه اهمیت تعامل میان نهادهای سیاسی و دیپلماتیک با رسانه ها برای استفاده هر چه بهتر از دیپلماسی رسانه ای، مهمترین گام های رسانه ها و مسوولان کشور در این مسیر چیست؟
** شیرآلیلو: مجموعه ای ماتریسی از راهکارها را باید در نظر داشت. به صورت خلاصه باید گفت، مهمترین گام شناخت عمیق حقایق جهان معاصر از طریق علم سیاست و ارتباطات مدرن است. همزمان، نیازمند نظریه پردازی بومی برای ارایه از مدل های تعامل سیاست و رسانه در حوزه دیپلماسی هستیم. تربیت نیروی انسانی ماهر و آشنا با فنون روز دیپلماسی و روابط عمومی، گام ضروری دیگر است. این افراد می توانند کارگزاران موفق عرصه عملیاتی دیپلماسی رسانه ای باشند. همچنین پشتیبانی مادی و فکری از پروژه های مدون برای پیشبرد دیپلماسی عمومی یکی از الزامات دیپلماسی رسانه ای است که اشاره به آن در انتهای این فهرست به معنی کم اهمیت بودن آن نیست.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر