قدرت «لابی» تا کجا؟

فرارو: همزمان با معرفی وزرای پیشنهادی دولت و آغاز بررسی‌های نمایندگان طبق روال همیشه لابی در بهارستان به اوج خود رسیده است و خبرهایی منتشر می‌شود که برخی از وزرا سخت مشول رایزنی با نمایندگان هستند تا بتوانند رای اعتماد از مجلس را دریافت کنند.

البته این موضوع، تنها نگرانی روزنامه جمهوری اسلامی نبود و نویسنده در ادامه از عوارض جانبی این مسئله به نکته دیگر هم اشاره کرد و نوشته است: «چه بسا یک وزیر که اهل باج دهی نیست صرفاً به خاطر همین امتیاز مثبتی که دارد نتواند رای بیاورد و چه بسا کسانی که واجد صلاحیت‌های لازم برای تصدی وزارت نیستند به دلیل امتیازدهی در مسند وزارت قرار گیرند و امکانات و فرصت‌های متعلق به کشور و مردم را به تباهی بکشند و یا حداقل معطل کنند.»

هرچند روزنامه جمهوری اسلامی به طور واضح به مصادیقی اشاره نکرده است اما زمانی که این موضوع در کنار اخبار منتشر شده در خصوص اسناد وام وزارت کار به نمایندگان مجلس در این روزها قرار می‌گیرد، شفافیت بیشتری پیدا می کند. این همان موضوعی است که در خصوص علی ربیعی مطرح می‌شود و سخنگوی فراکسیون امید هم به آن واکنش نشان داده است.

پارسایی در این باره می گوید: «اگر این کمک های مالی و وام ها در زمان دیگری انجام می شد، کار خوبی بود، چراکه نمایندگان ارباب رجوع دارند و می بایست به انها کمک کنند. اما اینکه الان و در بحبوحه بررسی کابینه و رای اعتماد، این اتفاق می افتد، شبهه پیش می آید.»

به هرحال بازار لابی این روزها داغ است و اصلا هم موضوع تازه‌ای نیست و به این دولت یا آن مجلس ارتباطی ندارد اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا به طور کلی لابی هیچ مرز و محدودیتی ندارد؟ آیا مدل لابی در کشورهای دیگر هم مانند ایران است؟

برخی برای منافع فردی لابی می کنند

در همین خصوص صادق زیبا کلام تحلیلگر مسائل سیاسی طی گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: نکته اول که لازم است به آن اشاره کنم این است که واژه لابی از زبان انگلیسی وارد زبان فارسی شده است و ماجرا از این قرار بوده که افراد با نفوذ در لابی هتل‌ها با یکدیگر دیدار می کردن و در زمان نوشیدن قهوه یا چایی با یکدیگر گفت‌وگو و سعی می کردند با استفاده از نفوذ یکدیگر امتیازهایی دریافت کنند.

وی تصریح کرد: بنابراین لابی اصلا محدود ایران نیست اما در کشورهای توسعه یافته یک حد و حدودی دارد و کنترل‌هایی در خصوص آن انجام می‌شود و به این سادگی نیست که یک یا چند نماینده فلان وزیر را دوره کنند و برای رای اعتماد به وی، امتیازهایی دریافت کنند. به زبان ساده تر در کشورهای توسعه یافته، شما در یک فضای بازی قرار دارید که ده‌ها رئیس حزب بر عملکرد شما نظارت دارند، نمی‌توانید صرفا منافع فردی خود را مد نظر قرار دهید.

این استاد دانشگاه گفت: اما متاسفانه و متاسفانه در ایران به دلیل این که احزاب متشکل و نیرومند در سطح ملی نداریم، نتیجه این می‌شود که امور سیاسی به دست افراد می افتد که اهداف و منافع شخصی در اولویت آنها قرار دارد. به این شکل که به عنوان مثال یک نماینده‌ با توجه به نفوذی که دارد، در بزنگاه‌های مختلف از اختیارات خود استفاده می کند و از وزیری درخواست می کند که در ازای مثلا رای اعتماد رئیس آموزش و پرورش یا رئیس فلان بانک یا استاندار و فرماندار حوزه انتخابیه خود را با نظر وی انتخاب کنند.

زیبا کلام افزود: این موضوع هم برای این است که اگر نمایندگان بتوانند در حوزه انتخابیه خود نفوذ بیشتری داشته باشند، می‌توانند از امتیازهای بسیاری استفاده کنند. شما فرض کنید که رئیس بانک یا استاندار و فرماندار از نزدیکان شما باشد، خب در چنین شرایطی می توانید در بسیاری از مسائل از جمله استخدام‌ها و استفاده از امکانات دخل و تصرف داشته باشید و انواع و اقسام امتیازها را دریافت کنید. یکی از نکات مهم در این وضعیت هم این است که تنها موضوعی که مورد توجه قرار نمی‌گیرد کارایی و سابقه و توان مدیریتی افراد است. بنابراین وزرا هوای نمایندگان را دارند و نمایندگان هم هوای وزرا. جالب این است که همه نمایندگان هم اصرار دارند که برایشان توان مدیریتی و تجربه بسیار حائز اهمیت است اما واقعیت این است که برای بخش عمده نمایندگان این مسئله کامل فاقد اهمیت است.

این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: البته این را هم یادآوری کنم که اصلا اینجا بحث دولت یازدهم یا مجلس دهم نیست. این یک بیماری است که سیاست ما را فراگرفته و در اکثر بخش ها نیز رخنه کرده است. شاید جالب باشد بگویم که من با تمام انتقادهایی که به دولت‌های نهم و دهم و شخص آقای احمدی نژاد دارم اما در یک مسئله معتقدم که بسیار خوب عمل کرد و آن این بود که اصلا حاضر به امتیاز دادن به نمایندگان نشد و به همه وزرایش هم گفت که حق این کار را ندارند.

وزرای ضعیف‌تر و ناکارآمدتر بیشتر امتیاز می دهند

همچنین علی تاجرنیا نماینده مجلس ششم طی گفت‌وگو با فرارو در پاسخ به این سوال که لابی در مجلس به چه صورت انجام می‌شود، گفت: واقعیت این است که در مجلس ششم ساختار مجلس برای اولین بار بود که فراکسیونی و حزبی بودن را تجربه می کرد و بیشتر لابی‌ها به صورت جمعی انجام می‌شد. مثل الان که وزرا به مجلس می‌روند و با اعضای فراکسیون‌های مختلف جلسه دارند و دیدگاه‌ها و برنامه‌ها و یا کارنامه‌شان را تشریح می‌کنند.

او افزود: اما در این میان طبیعتا برخی از نزدیکان و اطرافیان وزرا هم دست به کار می‌شوند و با نمایندگان لابی می‌کنند تا نظر مثبت آنها را جلب کنند. مثلا در برخی مناطق و حوزه‌های انتخابیه نمایندگان، پروژه‌هایی وجود دارد که برای آغاز یا اتمام کار نیازمند مساعدت ‌هایی از سوی وزرا دارند. بنابراین زمانی که یک نماینده ساز مخالف میزند، اطرافیان وزرا با امتیاز دادن به آنها، نظرشان را جلب می کنند. این مسئله در تناسب با این که هرچقدر از افراد کلان‌نگر فاصله می‌گیریم و به افراد منطقه محور نزدیک می‌شویم، افزایش پیدا می کند. مخصوصا در مجلس دهم که به دلیل ردصلاحیت گسترده افراد، برخی که در شرایط عادی به هیچ عنوان در لیست قرار نمی‌گرفتند، حالا وارد مجلس شده اند و نگاه منطقه‌ای دارند و قطعا هم اطرافیان وزرا از این مسئله نهایت استفاده را می برند.

وی اظهار کرد: متاسفانه تا زمان که ساختار سیاسی ایران حزبی نشود و افراد در راستای اهداف و منافع ملی و کلان عمل نکنند، نمایندگان دولت‌ها و اطرافیان وزرا، از این فرصت استفاده می‌کنند و هرکدام از وزرایی که ضعیف‌تر و ناکارآمدتر هستند با امتیاز دادن به نمایندگان رای اعتماد آنها را جلب می کنند می توانند وارد دولت شوند یا در دولت باقی بمانند.

این فعال سیاسی در خصوص وزرایی که این روزها بیشتر نیاز به لابی دارند گفت: با توجه به شرایطی که مشاهده می‌شود به نظر من وضعیت وزرای کار، آموزش و پرورش، کشور و ارتباطات برای کسب رای اعتماد بسیار سخت است و قاعدتا این افراد نیازمند لابی‌ بیشتر و گسترده‌تری هستند و احتمالا مجبور می‌شوند به نیازهای منطقه‌ای نمایندگان پاسخ دهند تا بتوانند رای اعتماد دریافت کنند.

تاجرنیا در واکنش به اخبار منتشر شده در باره وام‌های وزارت کار تاکید کرد: من واقعا امیدوارم که این خبر صحت نداشته باشد. زیرا اگر این مسائل شکل بگیرد به معنی اوج سقوط مراجع تصمیم‌گیرنده است. چرا که این قبیل رفتارها و اقدامات نه تنها با آموزه‌های دینی ما در تضاد است بلکه از لحاظ اخلاقی هم قابل توجیه نیست و هیچگونه سنخیتی ندارد. اگر نمایندگان رویکردی تا این حد شخصی داشته باشند، قطعا مصیت و خیانتی بزرگ در حق ملت ایران کرده اند. با اینحال من باز هم تکرار می کنم که امیدوارم این خبر صحت نداشته باشد.