چرخش به راست روحانی در چینش کابینه

فرارو: سخن از یک حلقه است، از چند نام پر نفوذ در دولت که این روزها گفته می شود بیشترین نقش را در فرآیند تنظیم کابینه بازی می کنند. حلقه ای که یک طرف آن محمد نهاوندیان قرار دارد و سمت دیگر آن محمود واعظی نقش بازی می کند. این روزها این حلقه متهم است که به دنبال تسخیر پست های کلیدی کابینه است.

مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری حسن روحانی روز پنجشنبه برگزار می شود. در همین راستا مراسم تحلیف او روز شنبه در مجلس شورای اسلامی برگزار می شود. رییس جمهور پس از مراسم تحلیف دو هفته فرصت دارد کابینه پیشنهادی خود را به مجلس معرفی کند.

اما روحانی 4 سال پیش این سنت را شکست و در همان روز تحلیف کابینه را به مجلس معرفی کرد احتمالا در این دوره نیز او در همان روز تحلیف کابینه خود را معرفی کند.

با این حساب فعالان سیاسی، احزاب و گروه ها فقط چند روز فرصت دارند تا در فرآیند تنظیم کابینه اثر گذار باشند.

در این روزها شایعات و اخبار فراوانی درباره چینش کابینه منتشر شده است، فضای شبکه های اجتماعی به خصوص توئیتر مملو از این اخبار است. مردم و فعالان سیاسی و اجتماعی سعی می کنند در فضای مجازی با به راه انداختند موج های مختلف بر تصمیم های حسن روحانی اثر گذار باشند.

در کنار تمام فعالیت ها، لابی ها، موج ها و فشارها اما ظاهرا برگ برنده در دستان یک گروه و حلقه قرار دارد.

چندی پیش محمود صادقی روایتی از حسن روحانی نقل کرده بود که نشان می داد، روحانی از سه گروه لیست کابینه دریافت می کند؛ از ستاد انتخاباتی خود (با محوریت محمد شریعتمداری و مرتضی بانک)، از اصلاح طلبان (بامحوریت اسحاق جهانگیری) و از اصولگرایان میانه ور.

اما به نظر می رسد یک گروه دیگر در تنظیم کابینه نقش مهمی ایفا می کنند. این گروه هم حلقه نزدیکان و مشاوران حسن روحانی هستند. حلقه ای که بیشتر آن ها از اعضای حزب اعتدال و توسعه هستند و برخی دیگر از مشاوران مورد اعتماد روحانی اند.

در این حلقه می توان به اسامی؛ محمد باقر نوبخت (رییس سازمان مدیریت)، محمود واعظی (وزیر ارتباطات)، محمد نهاوندیان (رییس دفتر)، مسعود سلطانی‌فر (وزیر ورزش) و حسام الدین آشنا (مشاور) اشاره کرد.

چند هفته پیش الیاس حضرتی نماینده اصلاح طلب مجلس در توئیتی از تلاش های محمود واعظی وزیر کنونی ارتباطات برای نشستن بر کرسی وزارت خارجه خبر داد. این ادعا توسط واعظی تکذیب شد و او تاکید کرد که ظریف شایسته کرسی وزارت خارجه است.

پس از آن اخباری درباره احتمال انتصاب واعظی به عنوان رییس دفتر حسن روحانی منتشر شد. این خبر از سوی واعظی رد نشد او تاکید کرد که قطعا وزیر ارتباطات نمی شود اما پیشنهاداتی برای حضور در دولت دارد. از روز گذشته و پس از انتشار خبر استعفای بیژن زنگنه از وزارت نفت گفته می شود ممکن است واعظی به عنوان وزیر نفت به مجلس معرفی شود. البته این در حد یک شایعه است چرا که واعظی هیچ سابقه در حوزه نفت ندارد.

با این حال همین شایعه هم نشان می دهد که نفوذ محمود واعظی در دولت آینده بیشتر از قبل خواهد بود. در کنار این شایعه امروز گمانه زنی دیگری منتشر شد. گفته می شود پروین داداندیش همسر محمود واعظی به عنوان یکی از گزینه های تصدی پست معاونت رییس جمهور در امور زنان و خانواده مطرح شده است.

این خبر باعث شده است که برخی کاربران فضای مجازی کابینه آینده را کابینه واعظی معرفی کنند.

محمود واعظی سیاستمدار 65 ساله اهل تهران است دارای مدرک‌های تحصیلی دکترای روابط بین‌الملل و هم چنین فوق‌لیسانس مهندسی الکترونیک است. او بیشتر به عنوان یک دیپلمات شناخته می شد. واعظی در دولت یازدهم به عنوان وزیر ارتباطات عملکرد متوسطی از خود به نمایش گذاشت.

او پیش از آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان معاون پژوهشی و سیاست خارجی مجمع فعال بود. واعظی در جریان تبلیغات انتخابات سال 92 در مناظره ای مقابل علی باقری معاون سعید جلیلی به عنوان نماینده حسن روحانی به خوبی ظاهر شد و از همان زمان در حلقه نزدیکان به روحانی تثبیت گردید. پس از پیروزی روحانی او یکی از گزینه های جدی وزارت خارجه بود که با حضور ظریف نتوانست به این پست دست یابد. او پیشتر به عنوان معاون سال ها در وزارت خارجه فعال بوده است.

واعظی به همراه حسن روحانی و محمد باقر نوبخت حزب اعتدال و توسعه را در سال 78 تشکیل داد. حزبی که در کنار حزب کارگزاران به عنوان میراث سیاسی آیت الله هاشمی رفسنجانی شناخته می شدند. برخی ناظران کارگزاران را به جهت نزدیکی به اصلاح طلبان بازوی چپ هاشمی و اعتدال و توسعه را به جهت نزدیکی به اصولگرایان بازوی راست او معرفی کردند.

محمود واعظی پس از انتخابات مجلس دهم متهم شد که در رقابت لاریجانی- عارف برای رسیدن به پست ریاست مجلس لابی گسترده ای در حمایت از لاریجانی انجام داده است. ادعایی که توسط او تکذیب می شود.

در کنار واعظی نام محمد باقر نوبخت نیز به عنوان یکی از اعضای حلقه نزدیک به روحانی مطرح است. نوبخت هم اکنون رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی است. او به عنوان طراح سیاست های اقتصادی دولت در 4 سال گذشته شناخته می شود. سیاست هایی که از دید کارشناسان موفقیت آمیز نبوده است.

این سیاستمدار 67 ساله اهل رشت پیش از آنکه وارد دولت شود سابقه نمایندگی مجلس و معاونت پژوهشهای اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در کارنامه خود دارد.

او نیز همچون واعظی همکار حسن روحانی در مجمع بوده است و همچون واعظی از پایه گذاران حزب اعتدال و توسعه است.

او در دولت روحانی در کنار ریاست سازمان مدیریت، سخنگویی دولت را نیز برعهده داشت. عملکرد او در هر دو سمت بسیار مورد نقد قرار گرفته است. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند عملکرد نوبخت در سازمان مدیریت ضعیف و ناکارآمد است.

با وجود اینکه عملکرد نوبخت زیر سوال قرار دارد اما گمانه زنی ها فراوانی درباره شغل آینده او مطرح شده است. ابتدا گفته شد او از پست های اقتصادی کنار گذاشته خواهد شد و مامور ترمیم وضعیت وزارت آموزش و پرورش خواهد بود.

خیلی زود این مسئله رد شد و گفته شد که او به عنوان رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سمت خود ابقا خواهد شد. حتی برخی اخبار از احتمال حضور او به عنوان رییس دفتر روحانی حکایت داشت.

اما دیروز گفته شد که نوبخت به عنوان وزیر اقتصاد به مجلس معرفی می شود. هنوز نمی توان این اخبار را تائید کرد اما انتشار آن بر نگرانی ها افزوده است.

یکی از مهمترین مشکلات دولت آینده قطعا وضعیت نابسامان اقتصادی است، کارشناسان معتقدند ابقای چهره هایی همچون نوبخت در پست های کلیدی نشانه این است که قرار نیست اتفاق بزرگی در این حوزه رخ دهد.

این نگرانی ها زمانی کامل می شود که گفته می شود محمد نهاوندیان رییس دفتر کنونی حسن روحانی نیز قرار است به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برود.

پیشتر نهاوندیان به عنوان یکی از گزینه های وزارت صنعت و وزارت اقتصاد مطرح بود. کارشناسان اقتصادی معتقدند سکان وزارت اقتصاد و سازمان مدیریت به دلیل ماهیت برنامه محوری آن باید در دستان اقتصاددانان برجسته قرار بگیرد نه فعالان اقتصادی.

نهاوندیان در دولت پیشین روحانی به عنوان رییس دفتر مسئولیت هماهنگی دولت و ارتباط با دیگر قوا و نهاد روحانیت را داشت. نهاوندیان از سیاستمداران راستگرای دولت است او دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا دریافت کرده و مدتی به عنوان رییس اتاق بازرگانی ایران فعال بود.

او در انتخابات سال ۷۶ از مشاوران علی اکبر ناطق نوری بود و پس از آن هم مدتی معاون علی لاریجانی در دبیر خانه شورای عالی امنیت ملی بود.

به گفته محمود صادقی حسن روحانی گفته است دفتر او مسئول تجمع لیست های پیشنهادی برای کابینه است. به این ترتیب نهاوندیان نقش مهم و موثری در این باره خواهد داشت.

یکی دیگر از افراد حلقه نزدیک به حسن روحانی که در هفته های گذشته انتقادات زیادی به سخنانش در فضای مجازی مطرح شده است حسام الدین آشنا مشاور اوست. آشنا چند هته پیش پس از هشدار عارف به روحانی درباره تنظیم کابینه مطابق رای مردم او را تلویحا متهم به "سهم خواهی" کرد.

کلید واژه "سهم خواهی" علیه اصلاح طلبان را در رسانه ها آشنا مطرح کرد، به این ترتیب چند روزی فضای رسانه ای کشور درگیر نزاع میان اصلاح طلبان و این مشاور چالش برانگیز روحانی بود.

حسام الدین آشنا نیز از وابستگان به جناح راست یا همان اصولگرایان بوده است. آشنای 63 ساله به عنوان کارشناس حوزه ارتباطات که پیشینه حوزه در نهادهای امنیتی همچون سپاه و وزارت اطلاعات را دارد همیشه در دولت روحانی حاشیه ساز بوده است.

او به نوعی نقش سیبل را بازی می کند هم مورد انتقاد اصلاح طلبان است و هم اصولگرایان از او دلخوشی ندارند. او داماد روحانی مشهور اصولگرا و اولین وزیر اطلاعات دولت اصلاحات یعنی قربانعلی دری نجف آبادی است.

چند هفته پیش انتشار تصویری از او در حال دست بوسی آیت الله جنتی انتقادات وسیعی در فضای مجازی و رسانه ها برانگیخت. بسیاری از ناظران معتقدند آشنا بیش از فایده برای دولت ضرر د اشته است. او ریاست نهاد فکری ریاست جمهوری یعنی مرکز تحقیقات استراتژیک را نیز در دست دارد.

در کنار این نامها نام های دیگری همچون حسین فریدون برادر حسن روحانی، حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور، مسعود سلطانی فر و امیری صالحی وزرای ورزش و فرهنگ برای تاثیر گذاری بر چینش کابینه مطرح است. اما نشانه ای برای نحوه اثر گذاری آن ها در چینش کابینه وجود ندارد.

نگرانی های موجود درباره کابینه جدای از بحث کارآمدی آن، مسئله چرخش به راست حسن روحانی را نیز در بر می گیرد. روحانی در تبلیغات انتخاباتی با حمایت مطلق اصلاح طلبان توانست 7 درصد از آرای خود را نسبت به دوره پیش افزایش دهد.

او با گردش به چپ در تبلیغات انتخاباتی و با شعار های اصلاح طلبانه توانست محبوبیت خود را افزایش دهد، اما به نظر می رسد پس از پیروزی در انتخابات رویه محافظه کارانه و سیاست گردش به راست را در پیش گرفته است. سیاستی که با عنوان اعتدال پیش می رود و احتمالا باعث خواهد شد باز هم کابینه ای ائتلافی و ترکیبی تشکیل دهد. کابینه ای که پست های کلیدی آن در دست نزدیکان روحانی و و یا راستگرایان قرار دارد. حذف طیب نیا از کابینه آینده و جایگزینی نهاوندیان- نوبخت نشانه روشن از رویکرد روحانی است.

تحلیل صادق زیباکلام از نقش آفرینی حلقه نزدیکان روحانی

صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت و گو با فرارو درباره نقش این حلقه پر نفوذ در دولت آینده گفت: «من تصور می‌کنم که یک مشکل بنیادی در دولت آقای روحانی وجود دارد و همچنان هم این مشکل ادامه دارد. مشکل این است که یک عده‌ای یا چند نفری وجود دارند که این افراد در حقیقت از همان ابتدا با آقای روحانی بوده‌اند.

می‌توان گفت که این افراد حلقه بسیار نزدیک به روحانی هستند که شامل حسام‌الدین آشنا، محمدباقر نوبخت، محمد نهاوندیان، تا حدودی محمد شریعمتداری و الهام امین‌زاده و همچنین برادر آقای رئیس‌جمهور یعنی حسین فریدون. این چند نفر حلقه بسیار نزدیک به آقای روحانی هستند.»

او ضمن اشاره به برخی اخبار پیرامون ناراحتی اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری از نحوه چینش کابینه، با بیان این که " گفته می‌شود که مغز متفکر اقتصاد آقای روحانی آقای محمد نهاوندیان و محمدباقر نوبخت و ولی‌الله سیف است" افزود: «اما در نظر داشته باشید که هیچ بالندگی و هیچ درخشندگی از این افراد حتی در بخش اقتصادی هم نمی‌بینید. یعنی واقعا برای کسی چون اسحاق جهانگیری سخت است که با این مجموعه همکاری داشته باشد.

شاید اگر پای مرحوم آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی و اصرار و تاکیدات الزام‌آور ایشان به آقای جهانگیری که تحت هیچ شرایطی آقای روحانی را تنها نگذارند نبود، ایشان مدت‌ها پیش از آقای روحانی جدا شده بود.»

این استاد دانشگاه ادامه داد: «به دلیل اینکه نه سیاست‌های آقای روحانی را قبول دارند و نه بخش رسانه‌ای و نه بسیاری از وزرایی که مورد تایید روحانی هستند را قبول دارند. ولی در عین حال به نوعی خودشان را مکلف می‌دانند که با دولت آقای روحانی همکاری کنند. من کاملا می‌توانم آقای جهانگیری را درک کنم چون خود بنده هم در چنین وضعیتی قرار دارم.»

زیباکلام افزود: «انتقادهای زیاد را به دولت آقای روحانی و به چینش جدید کابینه‌اش دارم اما در عین حال تمام قد پشت روحانی ایستاده‌ایم و از وی حمایت می‌کنیم. تفاوت من با آقای جهانگیری این است که من انتقادات را وارد می‌کنم اما آقای جهانگیری نمی‌توانند انتقادات را به دولت وارد کنند. یعنی شما نمی‌توانید هم معاون اول رئیس‌جمهوری باشید در عین حال به ایشان هم انتقاد وارد کنید.»

این تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: «این کلیت ماجرا است. اگر کسی به من بگوید که آقای جهانگیری از چینش کابینه مکدر هستند، تعجب نمی‌کنم. اما ایشان در وضعیتی هستند که اجبار به همکاری دارند.»

زیباکلام رابطه جهانگیری با کابینه روحانی را اینگونه تشریح کرد: «به گونه‌ای حضور آقای جهانگیری در کابینه آقای روحانی مثل ازدواج‌هایی است که پدر و مادرهای نسل قدیم ما می‌کردند که به خاطر بچه‌ها مجبور بودند زندگی کنند. در واقع علاقه‌ای به همدیگر نداشتند اما مجبور بودند که برای سعادت و آینده بچه‌ها همدیگر را بپذیرند.

در واقع نوعی طلاق عاطفی صورت گرفته است. من فکر می‌کنم که مقدار زیادی برای آقای جهانگیری آزادی، دموکراسی، اصلاحات و پیشرفت مملکت حکم فرزند را دارد وبرای نیفتادن مملکت به دست آقای قالیباف، رئیسی و ... مجبور است امثال آقای آشنا، نوبخت و بسیاری دیگر را تحمل کند.»

او گفت: «از مرداد و شهریور 92 که آقای روحانی بر مسند دولت یازدهم نشست، تا امروز که نزدیک به چهار سال می‌گذرد شما یک نمونه به من نشان دهید از آقای حسام‌الدین آشنا که یک سخنرانی مهم انجام داده باشد. یک موضع‌گیری منطقی در جهت و مسیر دولت یازدهم کرده باشد. ایضاً در مورد آقای نهاوندیان و نوبخت هم بگوییم. واقعا هیچکدام از اینها در حد و قواره دولت نیستند.»