فراز و فرود رابطه آیت الله با جامعه روحانیت مبارز
آیت‌الله هاشمی گرچه خود روزی در کنار دوستان دوران انقلابش، سنگ بنای تشکیل جامعه روحانیت را گذاشت اما سالهای آخر مناسبات سیاسی و تشکیلاتی با این تشکل روحانی نیست و در جلسات آن حاضر نمی‌شد.
خبرآنلاین: آیت‌الله هاشمی گرچه خود روزی در کنار دوستان دوران انقلابش، سنگ بنای تشکیل جامعه روحانیت را گذاشت اما سالهای آخر مناسبات سیاسی و تشکیلاتی با این تشکل روحانی نیست و در جلسات آن حاضر نمی‌شد.
به سمت تابوت آیت الله هاشمی آمد. قبل از اینکه به صف مقامات برای نماز بپیوندد عصای خود را کناری گذاشت و کنار تابوت نشست. او در حالی که سر خود را روی تابوت گذاشته بود به مدت چند دقیقه گریست. سال های طولانی رفاقت با آیت الله هاشمی رفسنجانی داشت. آیت الله موحدی کرمانی دبیر کل تشکلی روحانی که هاشمی رفسنجانی از پایه گذاران آن بود.
اما جامعه روحانیت مبارز در چه نسبتی با آیت الله هاشمی رفسنجانی قرار داشت؟ سوالی که پاسخ آن در طول عمر جامعه روحانیت همواره با فراز و نشیب و تغییراتی مواجه بوده است. خاصه آن زمان که در مناظرات انتخاباتی آیت الله در معرض هجمه تندی قرار گرفت و جامعه روحانیت در برابر آن سکوت کرد تا آیت الله را به دوری خودخواسته از جلسات جامعه ترغیب کند. اما برای بحث درباره فراز و نشیب های رابطه آیت الله هاشمی و تشکلی که خود از بنیانگذاران آن بود شاید مرور چند نقطه تاریخی صورت ماجرا را روشن تر کند.
هاشمی رفسنجانی در سال های قبل و ابتدای انقلاب از چهره های تاثیر گذار و کلیدی جامعه روحانیت مبارز و البته نامزد مورد حمایت آنها در ادوار مختلف انتخابات بوده است. اما نگاهی به تاریخچه این روابط یک مقطع مهم را یادآوری می کند. دوره ای که هاشمی برای انتخابات راه دیگری به غیر از جامعه روحانیت برگزید. به زمانه انتخابات مجلس پنجم اشاره می کنیم. دوره ای که همراه بود با یک شایعه.
می‌گفتند در ليست انتخاباتي جامعه روحانيت مبارز تغييراتي صورت گرفته و اختلاف نظرهايي به وجود آورده است. ماجرا هم گویا از این قرار بود که رییس جمهور وقت یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی که خود عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز بود، به توصیه معاون خود، حسن حبیبی، طی نامه ای به جامعه روحانیت، از آنها خواست که نام پنج نامزد نزدیک به دولت را در فهرست خود قرار دهند وگرنه طرفداران دولت، فهرستی مستقل ارائه خواهند داد. به رغم موافقت اولیه جامعه، به دلیل مخالفت برخی گروه‌های حامی آن به ویژه حزب مؤتلفه اسلامی اسم این پنج نفر (فائزه هاشمی، عبدالله نوری، محسن الویری و...) در فهرست قرار نگرفت.اواخر دي ماه آيت الله مهدوي كني سخناني گفت كه شائبه اختلاف نظرها را تقويت كرد. او تأكيد كرد: «ما اصولي براي انتخاب نامزدها داريم و فردي را معرفي مي كنيم كه موافق اين اصول باشد و نمي توان از جامعه روحانيت توقع داشت رقبا و يا كساني را كه با آنان همفكر نيستند، انتخاب كند» (اطلاعات ـ ۷۴/۱۰/۲۸).
هاشمی بعد از این اظهارات تصمیم خود را برای یک تغییر تاریخی گرفت. چند روز بعد، ۱۶ تن از اعضاي دولت هاشمي رفسنجاني (۱۰ وزير، ۴ معاون، رئيس بانك مركزي و شهردار تهران) با صدور اطلاعيه اي كه عنوان كارگزاران اجرايي سازندگي را داشت، براي شركت در انتخابات اعلام آمادگي كردند. اين حركت با واكنش تند جناح اكثريت روبرو شد. بعد از آن ۱۵۰ تن از نمايندگان مجلس در واكنش به بيانيه كارگزاران، بيانيه شديداللحني صادر كردند. به دنبال گسترش دامنه اين مباحث،حضرت آيت الله خامنه اي اعلام موجوديت كارگزاران را توهين به مجلس ندانسته، اما از وزرا خواست كه در اين تشكل عضو نباشند. به اين ترتيب اعضاي كارگزاران به ۶ تن تقليل يافت، ليكن در رقابتهاي مجلس با قدرت حاضر شد. هاشمي رفسنجاني نيز در هيأت دولت در اين باره سخن گفت و با اشاره به آنكه جامعه روحانيت مبارز حاضر نشده ۵ تن از افراد پيشنهادي مديران اجرايي را در ليست خود بگذارد، تأكيد كرد كه پس از آن منع خود را از مديران براي ارائه ليست جداگانه برداشته است. وي گفت: «من از اول هم با انشعاب روحانيون مخالف بودم. اكنون هم مي توان جلوي انشعاب جديد را گرفت. نهايتاً آقاي ناطق اطلاع دادند كه آقايان
نپذيرفتند و ترجيح داده اند مديران اجرايي ليست جداگانه اي براي كانديداتوري داشته باشند. لذا من هم نهي خود را از روي دوستان برداشتم و اينكه امروز مديران اجرايي بيانيه منتشر كرده و قصد دارند ليست جداگانه براي مجلس داشته باشند. في الواقع انتخاب خودشان، آقاي ناطق و دوستانشان مي باشد» (سلام ـ ۱۳۷۴/۱۱/۳).
سرلیست فهرست جامعه روحانیت، علی اکبر ناطق نوری، رییس مجلس چهارم بود و چهره هایی چون موحدی کرمانی، حسن روحانی، علی اکبر ابوترابی و محمدرضا باهنر چهره های شاخص آن بودند. سرلیست فهرست کارگزاران عبدالله نوری بود و چهره هایی چون فائزه هاشمی، مرتضی الویری، محمود دعایی و مجید انصاری چهره های اصلی آن به حساب می آمدند.
نگاه ها به نتیجه انتخابات دوخته شد. آیا تدبیر آیت الله برای ایجاد تغییرات در شکل سیاسی پارلمان نتیجه بخش بود؟ در نهایت در دور اول انتخابات ۱۳۹ نامزد مستقیما به مجلس راه یافتند. از حوزه انتخابیه تهران، تنها دو نفر واجد اکثریت لازم شدند که اختلاف آرای کمی هم داشتند. نفر اول تهران علی اکبر ناطق نوری با حدود ۸۷۹۰۰۰ و نفر دوم فائزه هاشمی از فهرست کارگزاران با حدود ۸۵۲۰۰۰ رای بودند.مرحله دوم انتخابات در ۳۱ فروردین ۱۳۷۵ برگزار شد که از تهران به ترتیب علی اکبر ابوترابی، عباس شیبانی، مرضیه وحید دستجردی و محمدرضا باهنر جایگاه های اول تا چهارم را به خود اختصاص دادند. به طور تقریبی از کل راه یافتگان به مجلس پنجم، ۱۳۴ نفر وابسته به فراکسیون جامعه روحانیت، ۹۰ نفر وابسته به فراکسیون کارگزاران و بقیه نمایندگان مستقل بودند.
اما انتخابات مجلس پنجم باعث جدایی هاشمی رفسنجانی از جامعه روحانیت مبارزنشد. زمان گذشت و در دوره ای که هاشمی بنا داشت بعد از سالها پاستورنشینی، به پارلمان بازگردد چهره شاخص ليست جامعه روحانيت در لیست انتخابات شد آن هم در شرایطی که گروههاي اصلاح طلب حاضر نشدند نام او را در ليست خود قرار دهند. آنان شرط لحاظ كردن نام هاشمي را خارج شدن وي از ليست جريان مقابل قرار داده بودند. در نهايت جامعه روحانيت با شكستي بي سابقه روبرو شد، هاشمي رفسنجاني در شمارش وزارت كشور در رتبه هاي پايين منتخبان قرار گرفت و در نهايت و پس از كشمكش هاي بسيار، كناره گيري كرد. از ليست جامعه روحانيت مبارز، تنها غلامعلي حداد عادل به مجلس راه يافت.
دهه هشتاد اما زمانه ای بود که آیت الله هاشمی باردیگر عزم کرد تا قبای ریاست جمهوری را بر تن کند، او بعد از پایان دولت اصلاحات تکلیف خود را بر کاندیداتوری دید و وارد میدان شد تا با طیفی از کاندیداهای اصولگرا و اصلاح طلب رقابت کند، در میان حامیان هاشمی در آن سال کم نبودند کسانی که برچسب جامعه روحانیت بر آنها خورده بود، قرار اما بر آن گرفت که آیت الله در دوقطبی ایجاد شده با محمود احمدی نژاد بازی را به او واگذار کند. محمود احمدی نژاد دوقطبی ایجاد کرده را سالهای بعد هم ادامه داد و بارها هاشمی را محل هجمه و انتقاد قرار داد که اوج آن در مناظرات انتخاباتی سال ۸۸ بود. مناظره ای که او بارها از آیت الله هاشمی و ناطق نوری و فرزندانشان نام برد. سکوت جامعه روحانیت در مقابل این رفتار بذر دلخوری را در دل این دو عضو جامعه روحانیت ایجاد کرد و سبب دوری آنها از جلسات جامعه شد، گرچه سالها بعد عنوان شد آیت الله به خاطر مسائل امنیتی قادر به حضور در جلسات جامعه نبوده و حتی پیشنهاد داده که جلسات جامعه در دفتر او در مجمع تشخیص مصلحت برگزار شود اما نمی توان از کنار این دلخوری آیت الله عبور کرد.
اگر از سایر اتفاقات در دهه هشتاد گذر کنیم و به دهه نود برسیم به یک ماجرای بسیار مهم می رسیم . مقطعی از تاریخ که جامعه روحانیت مبارز به رغم نظرات کاملا متفاوت درونی، آیت الله هاشمی رفسنجانی را در فهرست انتخاباتی خود قرار داد . برای اولین بار فهرست جامعه روحانیت و جامعه مدرسین با یکدیگر تفاوت داشت . تفاوت بزرگ آن حضور نام هاشمی بود در لیست بود . غلامرضا مصباحی مقدم این ماجرا را اینگونه روایت می کند:«درباره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در جامعه روحانیت مبارز دو دور بحث شد که در هر دور، اعضا موافق حضور ایشان در فهرست بودند و مخالفان در اقلیت بودند. وقتی رأی‌گیری شد، هاشمی رأی اکثریت را آورد و رسما به‌عنوان کاندیدای خبرگان رهبری از طرف ما انتخاب شد.ما با جامعه مدرسین قم جلسه مشترکی برگزار کردیم که بحث جدی ما با آنها حضور آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی بود.جامعه مدرسین مخالف حضور ایشان بودند اما آیت‌الله موحدی‌کرمانی از طرف جامعه روحانیت مبارز اصرار داشتند که نام هاشمی در لیست مشترک ما بیاید و چون به توافق نرسیدیم، لیست تهران ما با لیست جامعه مدرسین قم تفاوت داشت.پیش‌بینی ما این بود که هاشمی رأی اول تهران را به دست
می‌آورد اما مبنای تصمیم‌گیری ما این نبود. ایشان از بنیانگذاران جامعه روحانیت بودند و ما نباید از ایشان غفلت می‌کردیم. جامعه روحانیت مبارز خود را بازوی انقلاب و رهبری می‌داند. مقام معظم رهبری هم آیت‌الله هاشمی را در کنار خود حفظ کرده‌اند».
انتخابات که تمام شد یک بحث قدیمی دوباره به میان آمد ؛«حضور هاشمی رفسنجانی در جلسات جامعه روحانیت مبارز». غلامرضا مصباحی مقدم اولین نفری بود که این بحث را به رسانه ها آورد . او گفت برای آیت الله دعوت نامه ارسال خواهد شد . در این میان اما برخی اعضا روایت و نظرات دیگری داشتند در مورد حضور هاشمی در جلسات جامعه روحانیت. از جمله اینکه دبیر کل جامعه روحانیت مبارز اعلام کرد:« تاکنون هیچ صحبت جدیدی در این باره نشده است».
خیلی ها اعتقاد داشتند هاشمی رفسنجانی برای راضی کردن جامعه روحانیت جهت حمایت از حسن روحانی در جلسات این تشکل روحانی شرکت خواهد کرد . می گفتند این بزرگترین تلاش آیت الله برای جلب نظر بخش مهمی از جناح راست خواهد بود . حالا آیت الله دیگر در میان ما نیست و کسی از این تصمیم احتمالی او خبری ندارد . هاشمی رفسنجانی و جامعه روحانیت مبارز روزگار پر فراز و نشیبی را طی کردند . آیت الله اما هرگز خود را از جامعه روحانیت مبارز جدا ندانست . بارها گفت که علت عدم شرکت در جلسات را فقط مسایل امنیتی می داند . اکنون این تشکل بزرگ روحانی یک شخصیت بسیار مهم را از دست داده است . بهتر است این مطلب را با یک سوال مهم و تعیین کننده به پایان ببریم؛ «آیا جامعه روحانیت مبارز در دوران فقدان هاشمی با دعوت از افرادی مانند حسن روحانی و ناطق نوری به هویت وجودی راست گرای خود باز می گردد یا ترجیح می دهد حالا که هاشمی نیست به سمت چپ جناح شیفت کرده و وزنه این بخش از جامعه روحانیت یعنی مخالفان دولت فعلی را تقویت کند ؟»
ارسال نظر