واکنش بورس به کنترل دلار

دنیای اقتصاد: طی معاملات دیروز در بورس تهران، همزمان با افت ارزش معاملات، شاخص بورس بیش از ۵۹۰ واحد (معادل ۷۴/ ۰ درصد) افت کرد و برای اولین بار در دو ماه گذشته به کانال ۷۸ هزار واحدی رسید. شاخص بورس در چند روز گذشته نیز روندی نزولی داشت؛ اما اکنون با کنترل نرخ ارز و کاهش آن، افت بورس شتاب بیشتری به خود گرفت. دیروز قیمت سهام شرکت‌هایی که درآمد صادراتی دارند بیش از سایر شرکت‌ها افت کرد و با افت ارز عملا تنها پتانسیل بورس برای رشد از بین رفت.

شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با افت قابل توجه بیش از ۵۹۰ واحدی (۷۴/ ۰ درصد) مواجه شد و به سطح ۷۸ هزار و ۸۹۶ واحد رسید. به این ترتیب شاخص کل پس از مدت تقریبا دو ماه، دوباره به کانال ۷۸ هزار واحد بازگشت. آخرین باری که شاخص کل در کانال ۷۸ هزار واحد قرار داشت به روزی باز می‌گردد که خبر انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، به بازار سهام مخابره شد. با انتشار این خبر، شاخص بورس در یک روز بیش از هزار و ۲۰۰ واحد از ارتفاع خود را از دست داد. افتی که در مدت کوتاهی در بازار سهام جبران شد. به نظر می‌رسد افت فعلی شاخص بورس با نزول قبلی به کانال ۷۸ هزار واحد تفاوت‌های اساسی دارد.

کنترل دلار، تکرار خطای سیستماتیک

در ماه‌های اخیر محرک‌های پرتعدادی به کمک بازار سهام آمدند و شاخص را تا محدوده ۸۱ هزار واحد رشد دادند. پس از مدت‌ها با رشد قیمت‌های جهانی، گروه‌های کالایی مورد توجه بازار قرار گرفتند و شاخص کل با کمک این گروه‌ها رشد کرد. اگرچه گروه‌ خودرو و ساخت قطعات با افت تقاضای قابل توجهی مواجه شدند، اما گروه‌های فلزی و معدنی و همچنین تولیدکنندگان متانول و اوره در گروه محصولات شیمیایی به کمک بورس آمدند و ریسک برجامی بازار را پنهان کردند. به عبارت بهتر، شاخص بورس از محل گروه‌های وابسته به برجام تحت فشار بود، اما با افزایش قیمت‌های جهانی، گروه‌های کالایی راه را برای رشد شاخص کل هموار کردند.

همان‌طور که پیش‌تر در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود، بازار سهام تقریبا به‌طور مستمر دچار بیش‌واکنشی یا کم‌واکنشی است. اگرچه قیمت‌ها در بازار جهانی رشد می‌کرد و این موضوع به نفع شرکت‌های کالایی بود، اما فعالان بازار سهام به وضوح اثر افزایش قیمت‌های جهانی را بیش از واقعیت برآورد کردند. همین موضوع باعث رشد مداوم قیمت سهام گروه‌های معدنی و فلزی شد. این در حالی بود که اخطار ادامه‌دار نشدن قیمت‌ها در بازار جهانی وجود داشت، اما بورس‌بازان قیمت‌های لحظه‌ای را ملاک ارزش‌گذاری قرار داده بودند. این در حالی است که متوسط قیمت فروش در یک سال است که برای درآمدهای حاصل از فروش شرکت‌ها ملاک قرار می‌گیرد. حالا با ثبات قیمت‌های جهانی بازار به یاد محاسبه درآمد شرکت‌های با میانگین‌های نرخ فروش افتاده است.

موضوعی که در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» بارها مورد اشاره قرار گرفته بود. در این فضا ممکن است که قیمت در برخی از این سهم‌ها کف‌های قبلی خود را از دست بدهد. به عبارت بهتر، در دوره رشد قیمت، هیجان چاشنی کار شد و قیمت‌ها بیش از حد رشد کردند، حالا هم در مسیر نزولی و در راه تخلیه هیجان، ممکن است هیجان فروش در بازار حاکم شود و قیمت‌ها کف‌های قبلی خود را از دست بدهد.

نکته دیگری که در هفته‌های اخیر باعث رشد شاخص بورس می‌شد، افزایش نرخ دلار بود. در حالی که گروه‌های خودرویی به دلیل ریسک برجام و گروه‌های معدنی و فلزی به دلیل ثبات قیمت‌های جهانی و اصلاح قیمت سهام رو به افت گذاشته بودند، تنها گروهی که در روزهای اخیر با رشد شاخص مواجه بود، گروه محصولات شیمیایی بود. از آنجا که شرکت‌های حاضر در گروه محصولات شیمیایی در کنار مخارج ارزی، درآمد صادراتی قابل توجهی دارند و از محل تسعیر ارز سود شناسایی می‌کنند (تفاوت بین ارز مبادله‌ای و ارز آزاد)، با افزایش نرخ ارز آزاد درآمدهای ریالی این شرکت‌ها افزایش می‌یابد. در هفته‌های اخیر با افزایش دلار نه تنها چشم‌انداز درآمدهای این شرکت‌ها بهبود یافت، بلکه امیدواری‌ها برای تک‌نرخی شدن ارز نیز کمرنگ شد. در واقع مساله تک‌نرخی شدن ارز بود که باعث شده بود برخی از شرکت‌های گروه پتروشیمی P بر E چهار مرتبه‌ای اختیار کنند. این در حالی بود که متوسط P بر E بازار بیش از 5/ 7 مرتبه بود. فعالان بازار به دلیل هراس از موضوع تک‌نرخی شدن ارز، کمتر از قبل به گروه محصولات شیمیایی توجه می‌کردند. با افزایش نرخ ارز نگرانی پتروشیمی‌ها از تک‌نرخی شدن ارز رنگ می‌باخت و بنابراین توجهات به این گروه افزایش یافت.

حالا دخالت‌های دولت در بازار ارز، باعث شده است که تنها گروه مثبت بازار در روزهای اخیر نیز با افت شاخص مواجه شود. گروه‌های خودرویی، معدنی‌ها و فلزی‌ها در مسیر اصلاح قرار داشتند، حالا با اضافه شدن گروه محصولات شیمیایی به این روند، بازار سهام با سرعت بیشتری با افت مواجه می‌شود.براین اساس می‌توان یکی از دلایل افت قابل توجه شاخص کل بورس در روز گذشته را متاثر از افت شدید نرخ دلار دانست. بازار سهام یک کشور، اصولا ویترین اقتصاد آن کشور به حساب می‌آید. نوسان‌های شدید در بازارهای موازی، نوسان در تصمیمات کلان اقتصادی، هرگونه ناآرامی در اقتصاد کشور، مستقیما روی عملکرد دارایی‌ها مولد (از قبیل سهام شرکت‌ها) تاثیر می‌گذارد.

کاهش شدید قیمت دلار در روز گذشته را نمی‌توان حاصل عملکرد طبیعی عرضه و تقاضا در نظر گرفت. در واقع با تزریق بیش از عرف ارز در بازار روز گذشته، قیمت افت کرد، اما تجربه نشان داده که هدف‌گذاری قیمتی این چنینی در بازار ارز چندان دوام نداشته است. حالا عرضه‌کنندگان دلار تصمیم دارند ظرف چند روز و در فرصتی کوتاه نرخ ارز را از چهار هزار و 150 تومان به سه هزار و 800 تومان برسانند. رئیس بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی حتی به دلار سه هزار و 600 تومانی اشاره کرد. اما نباید فراموش کرد دلایلی باعث شده است که تقاضا به‌طور طبیعی در بازار ارز، قیمت دلار را تا محدوده بیش از چهار هزار تومان رشد دهد. حالا با مداخله‌ غیر‌طبیعی عرضه‌کنندگان ارز، قیمت ارز تنها در فاصله دو روز بیش از 7 درصد افت کرده است. قاعدتا بانک مرکزی برای رساندن نرخ ارز به این محدوده تنها ظرف دو روز، مبالغ قابل توجهی به بازار تزریق کرده است. زمانی که بانک مرکزی با این سرعت و شدت بازار ارز را کنترل می‌کند، قاعدتا برای آن هزینه داده است. بالطبع پرداخت این قبیل هزینه‌ها نمی‌تواند تداوم داشته باشد. بنابراین قدرت‌های طبیعی تقاضا در آینده‌ای نه چندان دور قدرت‌های مصنوعی عرضه را از پیش برداشته و قیمت را به سمتی می‌برند که قبلا قرار داشت.

در این صورت نه تنها نرخ ارز افزایش می‌یابد، بلکه اعتبار بانک مرکزی و نهادهای تصمیم‌ساز پولی زیر سوال خواهد رفت و در مراحل بعدی، تزریق ارز و مصاحبه‌های رسانه‌ای در روند نرخ ارز کوچک‌ترین تاثیری نخواهد داشت. با این تفاسیر به نظر می‌رسد نوسان دلار افزایش خواهد یافت و بازار سهام نیز با این نوسان‌ها دچار افت و خیز خواهد شد. در برهه فعلی به نظر می‌رسد که جهت‌گیری‌ها در بازار ارز بیشترین تاثیر را روی تصمیم فعالان بازار سهام خواهد گذاشت و بازار سهام نیز در روزهای آینده شاید پرنوسان‌تر از قبل به کار خود ادامه دهد.

مروری بر آمار معاملات

در معاملات روز گذشته گروه‌های شیمیایی، خودرو و سرمایه‌گذاری‌ها در صدر جدول برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. در این روز بیش از 564 میلیون برگه سهم به ارزش 105 میلیارد تومان در 44 هزار نوبت معاملاتی داد‌و‌ستد شد که حق‌تقدم پارس خودرو با معامله 162 میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و اوراق مشارکت ملی نفت ایران با معامله 100 میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را داشتند. از این ارزش معاملات 90 میلیارد تومان به معاملات عادی سهام و حق تقدم به‌صورت خرد اختصاص یافت.

همچنین در روز گذشته نمادهای مخابرات، هلدینگ پارسیان، گل‌گهر، ملی مس، پتروشیمی خارک، ایران خودرو و پالایشگاه تهران با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص افت 590 واحدی این متغیر را رقم زدند. به این ترتیب شاخص کل دیروز در عدد 78 هزار و 896 به کار خود پایان داد. شاخص‌های بازار اول و دوم نیز به ترتیب 513 و 721 واحد افت کردند. در میان گروه‌های 37 گانه بورسی، در روز گذشته شاخص 26 صنعت با افت مواجه شد. سهامداران گروه‌های زارعت، استخراج کانه‌های فلزی، فرآورده‌های نفتی و خودرویی‌ها در روز گذشته بیشترین زیان را متحمل شدند، اما در طرف دیگر گروه‌های کوچک استخراج سایر معادن، ساخت دستگاه‌های ارتباطی و استخراج نفت و گاز بیشترین میزان رشد روزانه شاخص را به خود اختصاص دادند.

از میان نمادهای بورسی نیز صدرنشینی بازار دیروز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای تامین ماسه ریخته‌گری، حمل و نقل توکا، بین‌المللی محصولات پارس، حمل و نقل پتروشیمی، شیشه و گاز، سپنتا و معادن بافق بود. در مقابل نمادهای پتروشیمی شازند، سرما‌آفرین، پتروشیمی آبادان، سیمان هگمتان، پتروشیمی خارک، معدنی دماوند و فولاد صبانور با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند. طولانی‌ترین صف‌های خرید دیروز هم متعلق به نمادهای اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق امین یکم، پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک مرابحه سایپا و سهام حمل و نقل پتروشیمی بود.در مقابل گروهی دیگر برای خروج از واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، سهام پتروشیمی شازند، سهام پتروشیمی خارک، اوراق مشارکت شهرداری شیراز، اوراق صکوک بنا گستر کرانه، سهام سیمان قائن و اوراق صکوک مرابحه سایپا بیشترین عرضه‌ها و طولانی‌ترین صف‌های فروش را تشکیل دادند.