یک تفسیر جدید برجامی به نفع ایران
همزمان با امضای قرارداد تاریخی خرید ۱۰۰ فروند هواپیما از شرکت «ایرباس» فرانسه، تفسیر جدید برجامی از سوی اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) به نفع ایران نیز منتشر شد. بعد از امضای قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیمای نو از شرکت «بوئینگ» آمریکا، توافق با «ایرباس» رویداد مهم دیگری در جهت نوسازی ناوگان هوایی کشور است.
خبرهای خوب برای صنعت هوایی ایران هنوز تمام نشده و دو اتفاق مهم جدید در این حوزه نشان‌دهنده تغییر نگاه به ایران پس از اجرای برجام است. نخست اینکه دومین قرارداد تاریخی هوایی ایران امضا شد. ایران ایر پس از امضای تفاهمنامه خرید هواپیما از ایرباس که همزمان با سفر رئیس‌جمهوری ایران در زمستان سال گذشته به فرانسه منعقد شده بود، توانست روز پنج‌شنبه ( ۲ دی ماه سال ۹۵) قرارداد خود را با این شرکت نهایی کند. براساس این قرارداد ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس به ایران ایر فروخته شده است. دومین اتفاق که شاید درجه اهمیت آن به اندازه عقد قرارداد با ایرباس نباشد، اما در صنعت هوایی ایران تاثیر گذار است، به رفع یکی دیگر از محدودیت‌های آمریکایی بر می‌گردد. بر این اساس، ورود موقت هواپیماهایی که آمریکایی هستند یا ۱۰ درصد از قطعات آنها آمریکایی است با شرایطی که از سوی اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خرانه‌داری آمریکا)اعلام شده، مانعی ندارد.
این اتفاق‌ها از سه منظر می‌تواند مورد بررسی قرارگیرد. نخست جزئیات این قرارداد است. ایران‌ایر قرار است ۱۰۰ فروند هواپیما را از شرکت ایرباس بخرد. از این تعداد، ۴۶ فروند مربوط به A۳۲۰ Family، ۳۸ فروند مربوط به A۳۳۰ Family و ۱۶ فروند نیز مربوط به A۳۵۰ XWB است. ارزش کاتالوگی این قرارداد بیش از ۲۰ میلیارد دلار بوده که برخی از مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند با تخفیف‌هایی که به این قرارداد تعلق می‌گیرد، ارزش قرارداد به پایین‌تر از ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد. پروسه تحویل ایرباس‌ها به ایران، ۱۰ ساله است؛ اما فرانسوی‌ها وعده داده‌اند که سری اول محصولات خود را در سال ۲۰۱۷ به ایران تحویل دهند. از بهمن پارسال تا دیماه امسال ۱۸ فروند هواپیما از لیست خرید هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران حذف شده که بارزترین آنها ۱۲ فروند هواپیمای دو طبقه A۳۸۰ است.
همچنین در قرارداد نهایی هما و ایرباس ۷ فروند هم از تعداد هواپیماهای A۳۳۰ کاهش یافته و یک فروند به لیست هواپیماهای A۳۲۰ افزوده شده و به ۴۶ فروند رسیده است. در این بین تعداد هواپیماهای A۳۵۰ بدون تغییر مانده و همان ۱۶ فروند تفاهمنامه است.ایرباس‌های A۳۳۰ برای پروازهای میان برد مورد استفاده قرار می‌گیرد و A۳۵۰ نیز که از جدیدترین محصولات ایرباس بوده، دور برد است. البته گفته می‌شود تنها دو یا سه ایرلاین در منطقه هستند که این مدل ایرباس(A۳۵۰ ) را در اختیار دارند. آنچه پیش از این اعلام شده بود، بیشترین فروش جهانی ایرباس مربوط به هواپیماهای A۳۲۰ بوده است. چرا که این هواپیماها بهره‌وری سوخت بالاتری دارند.
از منظر دیگر قیاس قرارداد ایرباس و بوئینگ مد نظر قرار می‌گیرد. هرچند بوئینگ آمریکا توانست رقیب فرانسوی خود را در مذاکرات پشت سر بگذارد و قرارداد خود را با ایران ایر زودتر نهایی کند، اما ایرباس توانسته مدت زمان تحویل هواپیما به ایران ایر را کاهش دهد و وعده داده اولین هواپیمای خود را سال آینده میلادی در آسمان ایران به پرواز در خواهد آورد. در حالی که نخستین هواپیمای بوئینگ در سال ۲۰۱۸ به ایران می‌آید؛ اما پروسه تحویل کل هواپیماها از سوی دو شرکت به ایران، ۱۰ساله است.
از سویی سبد خرید ایران از ایرباس فرانسوی حاکی از آن است که تقریبا نیمی از ایرباس‌ها مربوط به خانواده هواپیمای A۳۲۰ است که برای پروازهای داخلی و منطقه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد که البته ارزان قیمت است. حال آنکه هواپیماهای خریداری شده از بوئینگ پهن پیکر بوده و قیمت آنها نیز گران است. به همین دلیل قرارداد بوئینگ بهرغم اینکه تعداد هواپیمای کمتری را در خود جای داده است، دارای ارزشی بالاتر از قرارداد ایرباس است. بوئینگ قراردادی به ارزش ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار برای تحویل ۸۰ فروند هواپیما را با ایران ایر امضا کرد و ایرباس(با احتساب تخفیف‌های وعده داده شده) قراردادی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار را برای ۱۰۰ فروند هواپیما به این شرکت ایرانی منعقد کرده است. بنابراین سبد خرید ایران از این دو شرکت هواپیماساز، با یکدیگر تفاوت دارد. البته علاوه بر دو قرارداد ایرباس و بوئینگ، مسوولان ذی‌ربط از نهایی شدن قرارداد دیگری با ATR ایتالیایی در روزهای آینده خبر می‌دهند. اما این قرارداد از زاویه دیگری نیز قابل بررسی است. از این دو قرارداد و رفع محدودیت آمریکایی، چه مزیت‌هایی عاید ایران می‌شود؟ ناوگان هوایی ایران، ناوگانی فرسوده
است که بارها از سوی مقامات ذی‌ربط عنوان شده که برای نوسازی این ناوگان، به حدود ۵۰۰ فروند هواپیما نیاز است. فرسودگی این ناوگان هزینه‌های زیادی را برای حملونقل به کشور تحمیل کرده است.
به همین دلیل نوسازی ناوگان هوایی ایران با امضای دو قرارداد برای خرید ۱۸۰ فروند هواپیمای نو در۱۰ روز گذشته از دو غول هواپیماسازی دنیا کلید خورده است. از سوی دیگر اگر ایران بخواهد دیپلماسی سیاسی و اقتصادی خود را ادامه دهد و در مسیر دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به تبدیل شدن به قدرت اول منطقه گام بردارد، نوسازی ناوگان هوایی نیز می‌تواند به کمک ایران بیاید. ورود ۱۸۰ فروند هواپیمای نو به ناوگان هوایی کشور، می‌تواند ایران را به‌هاب منطقه تبدیل کند. علاوه بر آنچه گفته شد، در دوره تحریم‌ها، ایران نه تنها دارای ناوگان هوایی فرسوده‌ای بود، بلکه ورود موقت هواپیماهای آمریکایی و حتی هواپیماهایی که ۱۰درصد از قطعات آنها آمریکایی است به ایران در صورتی مجاز بود که به کد پروازی مشترک منجر نشود. حال آنکه در بیانیه جدید ضمن حفظ ورود موقت این محدودیت نیز برداشته شده است. برخی از این شرایط که در بیانیه اخیر اوفک آمده است عبارتند از؛ «روی هواپیماها رنگ، نماد یا لوگوی هیچ یک از شرکت‌های هواپیمایی ایران درج نخواهد شد» و «هواپیماها در هر توقف موقت نباید بیش از ۷۲ ساعت در ایران توقف داشته باشند.»
با رفع این محدودیت از سوی آمریکا، به نظر می‌رسد قدرت ایرلاین‌های ایرانی نیز افزایش خواهد یافت. همچنین انعقاد این قراردادها نه تنها برای نوسازی ناوگان هوایی ایران اتفاقی مهم است بلکه برای فروشندگان هواپیما به ایران نیز منافعی را از جمله خروج از رکود این شرکت‌ها، به دنبال خواهد داشت. بنابراین در این شرایط، می‌توان این قراردادها را دست‌اندازی برای بازگشت تحریم‌ها دانست.
توافق تاریخی
پایگاه اینترنتی شرکت هواپیمایی ایرباس در بیانیه‌ای امضای قرارداد ایران ایر با این شرکت را تاریخی توصیف کرد. در این بیانیه آمده است که ایران ایر و ایرباس بر مبنای تعهد (قولنامه) اولیه‌ای که ماه ژانویه سال ۲۰۱۶ در پاریس امضا شد، قرارداد قطعی برای ۱۰۰فروند هواپیما امضا کردند. در بخشی از بیانیه مذکور آمده است: «قرارداد ایران ایر و ایرباس مطابق با اجرای برجام است و از قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه تبعیت می‌کند و سفارش هواپیماهای مسافری جدید را در کنار بسته کامل هوانوردی غیرنظامی، شامل می‌شود. خود این بسته نیز شامل آموزش خلبانان و تعمیرات و نگهداری، حمایت از توسعه خدمات ناوبری هوایی(ATM)، عملیات فرودگاهی و هواپیمایی و هماهنگی مقررات رگولاتوری می‌شود.» فابریس برژیه مدیر عامل ایرباس گفت: این قرارداد تاریخی است، نه فقط به علت نوسازی ناوگان بلکه توافق کلی، شامل آموزش به خلبانان، عملیات فرودگاهی و مدیریت ترافیک هوایی نیز می‌شود.وی گفت: «این، یک قرارداد تاریخی است، نه فقط به این علت که راه را برای نوسازی ناوگان ایران ایر هموار می‌کند.
توافق کلی ما، شامل آموزش به خلبانان، عملیات فرودگاهی و مدیریت ترافیک هوایی می‌شود؛ این توافق همچنین گام نخست مهمی در راستای مدرن‌سازی کل بخش هواپیمایی مسافربری ایران محسوب می‌شود.» فرهاد پرورش، رئیس و مدیر عامل ایران ایر نیز گفت: «خوشحالم که برای رفتن به مرحله سرنوشت ساز بعدی و آغاز تحویل هواپیماهای جدید، به توافق رسیدیم. خرسندم که این دور تازه همکاری‌ها با ایرباس به ثمر رسید و با (ترسیم) گام‌های عملی بیشتر که باید برای نوسازی ناوگان ایران ایر برداشته شود، ما را به هم نزدیک‌تر کرد. ایران ایر، این قرارداد را گام مهمی در راستای حضور مقتدرانه‌تر در عرصه هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی می‌داند. امیدواریم این موفقیت به دنیا نشان دهد که اهداف تجاری ایران و همتایان آن، از طریق همکاری و همیاری بین‌المللی، بهتر میسر خواهد شد.»
بازخوانی جایگاه ایران در منطقه
همه‌روزه هزاران ایرانی برای مقاصد تجاری، اداری، گردشگری، زیارتی و دیدارهای فامیلی به گوشه‌گوشه ایران و اقصی نقاط جهان مسافرت می‌کنند. ایرانیان شایسته داشتن بهترین خطوط هواپیمایی در سطح منطقه و جهان هستند. آنان دوست دارند که این سفرها را با ناوگان ملی و خطوط هوایی ایرانی انجام دهند و منفعتی که از این طریق حاصل می‌شود، موجب توسعه کشور شود. همه می‌دانند که تحریم‌های ظالمانه در کنار بیتدبیرها موجب محرومیت طولانی مدت کشور از این اولیه‌ترین خواسته آنها شده بود. اینک این اولین گام در جهت پاسخ به این خواست ملی بود. من توجه دارم که در کنار آن، باید کل صنعت هوانوردی شامل خدمات فرودگاه‌ها و هوانوردی نیز به موازات مدرن شوند و ارتقا پیدا کنند.
در این ارتباط گام‌های مهمی برداشته شده است و اقدامات موثری صورت گرفته که به‌طور جداگانه به سمع و نظر مردم عزیز خواهدرسید. نکته مهمی که در باره این دادوستد باید به مردم عزیز گوشزد کنم، نحوه گفت‌وگو و انجام توافق با طرف‌هایی است که رابطه رسمی با آنها برای مدتی حدود ۴۰ سال قطع شده بود. پذیرش آنان برای تامین مالی مستقیم بخشی از هواپیماها در کنار تامین مالی الباقی قرارداد در سطح بازار مالی بین‌المللی و اعتماد به ظرفیت تجاری «هما» بدون اتکا به تضامین رسمی دولت افتخاری است برای ایران که هنوز این چنین در سطح جهان دارای اعتبار است. برای رسیدن به اهداف پیش‌گفته، نکته مهم، فهم ما از تحولات جهانی و دیدن و گسترش روابط تجاری با کسانی است که بهرغم تمام این غوغاسالاری‌ها در پی برقرار کردن منطق مبادله اقتصادی در یک فضای صلح‌آمیز جهانی در برابر منطق زورگویی، گردن‌کشی و استکباری هستند. اقدام به موقع نیز بسیار مهم است.
ارسال نظر