پای حرف روسای شورای ائمه جمعه

مجله رو به رو - زهرا ترابی: فعالیت های گسترده شورای سیاست گذاری ائمه جمعه، این مجموعه را به یکی از ارکان مهم در جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده است. سید رضا تقوی رییس شورای سیاست گذاری در گفتگو با ما به تشریح ساختار این نهاد و سازوکار اجرایی آن پرداخته است؛ ساختاری که تاکنون اطلاعات چندانی از آن خبررسانی نشده است.

ساختار شورای سیاست گذاری ائمه جمعه چگونه است؟

- شورای سیاست گذاری ائمه جمعه، شورایی است که با حکم رهبری اعضای آن مشخص می شوند. این شورای سیاست گذاری یک رییس دارد که هم عضو شوراست و هم حکم جداگانه برای این شورا دارد به دلیل اینکه اداره کننده نهاد نماز جمعه باشد که فعلا بنده مسئولیت آن را بر عهده دارم.

نقش این شورا، نصب، جابجایی، عزل و داوری درباره ائمه جمعه ای است که در یک شهر یا منطقه ای مشخص می شوند و نماز جمعه را اقامه می کنند. این موضوع را اشاره کنم که نماز جمعه، نماز حاکمیت است؛ یعنی امام باید از طرف حاکم مسلمین و امام مسلمین مشخص شود، آن هم به لحاظ فقهی.

در صحبت های تان اشاره کردید نماز جمعه نماز حاکمیت است. دلیل اینکه نماز جمعه را نماز حاکمیت قلمداد می کنید چیست؟

- به دلیل اینکه هیچ کس نمی تواند از خودش نماز جمعه را اقامه کند. همان طور که یک فرد نمی تواند خودسر استاندار یا فرماندار شود و باید دولت او را تعیین کند، نماز جمعه هم چنین حکمی دارد. از لحاظ فقهی وصل شده به امام مسلمین و فقیه حاکم فقیهی است که مسئولیت نماز جمعه را بر عهده دارد. به تعبیر فقهی، او متولی این نماز جمعه است که زمانی امام (ره) بودند و در زمان رهبر معظم انقلاب هم، ایشان هستند. بنابراین شورا و رییس این شورا از طرف رهبری حکم می گیرند و منصوب می شوند تا به امر نماز جمعه که مربوط به حاکمیت هست برسند.

در چند شهر نماز جمعه اقامه می شود؟

- در حال حاضر در نزدیک به ۹۰۰ شهر نماز جمعه اقامت می کنیم.

برای تعیین امام جمعه مراحل خاصی باید طی شود؟

- بله. برای تعیین این افراد، گزینش هایی انجام می شود که بنده مسئول آن هستم. شورای سیاست گذاری ائمه جمعه مثل همه جا بخش ها و معاونت های مختلفی دارد که کارهای مربوط به این نهاد را انجام می دهند. معاون مالی - اداری، معاونت امور استان ها که استان ها را هماهنگ می کند و ... ما در هر استانی یک دفتر داریم که هماهنگی های لازم را برای آن استان انجام می دهد. یک معاونت گزینش داریم که نیروهایی را که می خواهند وارد این عرصه شوند، گزینش می کنند.

این نکته را هم اضافه کنم، برای جذب نیرو از حوزه های علمیه کمک می گیریم و بیشتر از حوزه علمیه قم است. به دلیل اینکه در آنجا برای ما امام جمعه تربیت می کنند. مثل اینکه ادارات نیروهای شان را یا از دانشگاه های فنی یا از جاهای دیگر می گیرند. ما کلا نیروی مان را از حوزه های علمیه، به خصوص حوزه علمیه قم می گیریم؛ البته به لحاظ علمی باید کسانی باشند که حداقل دو سال درس خارج را رفته باشند، بعد پرونده برای شان تشکیل می شود. امتحان ورودی دارد؛ همچنین گزینش ها انجام می شود.

بعد پرونده ها که آماده شد و مصاحبه ها که انجام شد، به شورا تحویل داده می شود و من در شورا آن را مطرح می کنم. اگر اعضای شورا پرونده را دیدند و نظر مثبت دادند آن فرد می تواند به همان شهری که برایش مشخص شده برود.

در این شورا نیز معاونت امور سیاسی داریم که اطلاعات و اخبار سیاسی را در اختیار ائمه جمعه می گذارد؛ همچنین معاونت فرهنگی داریم که کارهای آموزشِ ضمن خدمت را بر عهده دارد. یک معاونت بازرسی هم داریم که نظارت بر کل کارها در کل کشور و آقایان ائمه جمعه را بر عهده دارد.

در تهران نیز این مراحل طی می شود؟

- در تهران خود حضرت آقا امام جمعه هستند و برخی از کارهای مربوط به امام جمعه تهران مثل جلسات شورای فرهنگی را بنده از طرف ایشان شرکت می کنم.

بحث نظارت در تهران به چه شکلی است؟

- نظارت ما به این شکل است که نماز جمعه چگونه اقامه می شود. اگر امام جمعه ای در یک شهری با فرماندار یا استاندار اختلاف پیدا کرد یا مطلبی در خطبه ها گفته شد که مورد اعتراض فرد یا افرادی یا جمعی قرار گرفت، اینها را بررسی می کنند، بعد داوری می شود.

تا حالا تخلفی صورت گرفته است؟

- تخلف نمی شود نامش را گذاشت. اشتباه تعبیر یا مطلبی بود و تا به امروز در تهران چنین چیزی نداشتیم. اولا مدیریت ما مدیریت پادانی نیست که دستور بدهیم چه کسی چه چیزی بگوید یا برعکس. اصلا چنین چیزی در نهاد نماز جمعه و حوزه آخوندی و طلبگی نمی تواند باشد؛ بنابراین اینکه مدیریت کنیم معنایش این نیست که ما بگوییم چه بگویید و چه نگویید. این یک نکته؛ نکته دیگر اینکه امام جمعه نیازهای جامعه اش را می بیند، در طول هفته خودش با مردم ارتباط دارد و بر اساس تفکر، نیاز و اندیشه اش، بر اساس خواست جامعه مطلبی را مطرح می کند.

سیاست ما نقد منصفانه و دفاع واقع بینانه است؛ یعنی این چیزی است که مقام معظم رهبری مشخص کردند. امام جمعه هم نقد می کند که نقد منصفانه است. به هر حال امام جمعه موظف است امر به معروف و نهی از منکر کند. اگر مسئله ای در جایی اتفاق می افتد که واقعا منکر است و به لحاظ دینی و به لحاظ اجتماعی - سیاسی خسارت هایی را وارد می کند، باید تذکر بدهد. کار ائمه جمعه تذکر دادن است. موعظه کردن و راهنمایی کردن است وگرنه امام جمعه که مسئول و متولی امر نیست.

امام جمعه موقت را شورا تعیین می کند؟

- در تهران امام جمعه های موقت را رهبری تعیین می کنند و درت شهرستان های دیگر امام جمعه های موقت با نظر خود امام جمعه اصلی انتخاب می شوند.

رییس نخست

سید هاشم رسولی محلاتی، رییس پیشین شورای سیاست گذاری ائمه جمعه کشور کیست؟

* متولد: ۱۳۰۹

* سمت پیشین: اولین رییس شورای سیاست گذاری ائمه جمعه از سال 57 تا 72، مسئول نگارش نامه ها و پیام های امام خمینی (ره)، نماینده ولی فقیه در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

* سمت کنونی: مسئول وجوهات و مسائل شرعی دفتر رهبری.

او پدر زن علی اکبر ناطق نوری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سید محمد علی شهیدی محلاتی، رییس بنیاد شهید و امور ایثار گران و عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی است.

* روایت رسولی محلاتی از نحوه طلبه شدنش: «یک بار تابستان که هوا خیلی گرم بود، در زیرزمین برای ناهار، میهمان آسید محمد روحانی بودیم. آسید محمد روحانی هم خیلی گعده ای و خوش مجلس بود. گفت: «فلانی! ببین این آقایان به کدام یک بیشتر علاقه مندی؟» گفتم: «راستش را بخواهی، اگر من در زندگی، با آقای خمینی برخورد نکرده بودم، شاید الان طلبه نبودم.»

جا خورد و گفت: «چطور؟» گفتم: «برای اینکه وقتی به برخی از آقایان و علما و روحانیون نزدیک شدیم، دیدیم آن گونه که قبلا در ذهن مان بوده نیست؛ یعنی قبلا شخص خیلی با تقدس و با ورعی به نظرمان می رسید؛ اما نزدیک که می شدیم، می دیدیم در آن حدی که ما فکر می کردیم نبود. برعکسِ امام خمینی که هر آنچه را از دور درباره ایشان تصور می کردیم، هر چه نزدیک تر شدیم، دیدیم بیش از آن چیزی است که ما فکر می کردیم و این باعث شد که من در این لباس بمانم والا اگر من ایشان را ندیده بودم، با آن ذهنیتی که از برخی آقایان پیدا کرده بودم، شاید از عالم طلبگی دور شده بودم و حتی از لباس طلبگی هم بیرون می رفتم.»

* رسولی محلاتی درباره چگونگی بر عهده گرفتن پست ریاست شورای سیاست گذاری ائمه جمعه و تاکیدش بر مستقل بودن در اداره این کار گفته است: «بعد از رحلت امام هنوز چهلم امام نشده بود، یک روز غروب در مسجد فرشته نشسته بودم. آقای میرمحمدی که آن موقع رییس دفتر آقا بود، زنگ زد و گفت آقا می خواهند با شما صحبت کنند. بعد آقا گوشی را گرفتند و فرمودند می خواهم شما را ببینم.

گفتم هر وقت بفرمایید در خدمتم. گفتند هر چه زودتر بهتر. بعد آقای میرمحمدی گوشی را گرفت و گفت «فردا صبح ساعت 8 بیایید.» گوشی را که زمین گذاشتم، حس کردم ایشان می خواهند کارهایی را به من محول کنند. واقعیت این بود که من دیگ راز آن سر و صداها و کارها خسته شده و تصمیم گرفته بودم به کار نوشتن ادامه بدهم. با قرآن استخاره کردم که اگر فردا صبح رفتم و ایشان کاری به من پیشنهاد کرد، بپذیرم یا نه؟ استخاره کردم و این آیه آمد: «إنما أمرت ان أعبد ربّ هذه البلذده الّذی حرّمها و له کلّ شیء و أمرت أن أکون من المسلمین». خیلی آیه عجیبی بود! تصمیم گرفتم ایشان هر چه گفتند تسلیم باشم.

فردا صبح رفتم خدمت ایشان در ساختمان ریاست جمهوری. سلام و احوالپرسی کردیم و کارهایی را به من واگذار کردند. فرمودند: «من پدر شما را می شناختم و به خود شما علاقه داشتم و حالا می خواهم کارهایی را به شما واگذار کنم. اگر بپذیرید خوشحال و ممنون می شوم و اگر هم نپذیرید، ناراحت نمی شوم.

میل خودتان است؛ ولی علاقه دارم بپذیرید.» گفتم: «راستش این است که دیروز که شما زنگ زدید، حدس زدم می خواهید کاری را به من واگذار کنید و استخاره کردم و این آیه آمد.» ایشان جا خورد و گفت: «عجیب است. این دلالت بر عظمت شأن شما می کند.» گفتم: «نخیر آقا. دلالت بر جلالت و قدر شما می کند. به هر صورت طبق این آیه شریفه تسلیم هستم و هر چه شما بفرمایید اطاعت امر می کنم.» ایشان فرمودند: «کار ائمه جمعه را می خواهم به شما واگذار کنم.

همین طور وجوهات و مسائل شرعی را.» گفتم: «بسیار خب؛ ولی من یکی دو ملاحظه دارم؛ اولا اینکه چون ما هنوز به بیت امام می رویم، به حاج احمد آقا بگویید تا در جریان باشد و بعدا از من گله نکند که بی خبر گذاشتم و رفتم. بعد هم می خواهم در کار خودم کاملا مستقل باشم و فقط سروکارم با شما باشد و کسی بالای سر من نباشد؛ چون به چنین چیزی عادت ندارم. در بیت امام هم تنها کسی که مستقل بود و سروکارش تنها با شخص امام (ره) بود، من بودم.»

* دلایل کناره گیری از ریاست شورای سیاست گذاری: به خاطر گسترده شدن کار ائمه جمعه و همچنین رسیدگی به امور وجوهات و مسائل شرعیه و کهولت سنی اینجانب، با اصرار و خواهشی که از آقا کردم، ایشان این مسئولیت را به آقای تقوی دادند و من هم به عنوان عضو شورای مرکزی در کنار آقایان دیگر هستم.