هیس؛ کافه نشین ها فریاد نمی زنند!

هفته نامه چلچراغ - مریم عربی: بسیاری معتقدند با وجود رشد بی سابقه شبکه های اجتماعی در سال های اخیر، همه ما به شکل قابل توجهی تنهاتر شده ایم. نسل جوان ما و نسل جوان اکثر کشورهای دنیا نسلی گریزان از رابطه های عمیق اجتماعی، دوستی های پایدار و سنت های به ظاهر دست و پا گیر خانوادگی است و از برقراری روابط نزدیک واهمه دارد. این نسل به دنبال گوشه دنجی می گردد که فارغ از روزمرگی های نه چندان خوشایندش، برای ساعتی هم که شده با خودش خلوت کند و جدا از سنگینی نگاه جمع، به کارهای مورد علاقه اش بپردازد؛ اما دریغ از یک گوشه خلوت!

دنیای مدرن، مشغله های مدرن و ناشناخته ای را به دغدغه های روزمره ما شهرنشین ها اضافه کرده است؛ آن قدر زیاد که هرازگاهی دلمان می خواهد به کوه و بیابان بزنیم و با خودمان خلوت کنیم.

حالا فرض کنید چقدر خوب می شد اگر مجبور نبودیم راه دور برویم و در همین رستوران ها یا کافه های کوچک و بزرگ شهر خودمان جایی آرام برای خوردن و آشامیدن و البته خلوت کردن پیدا می شد! این همان ایده ای است که طبق معمول قبل از هرکجای دنیا به ذهن مدیران و گردانندگان کافه های ژاپنی رسیده و باعث ایجاد پدیده ای به نام «کافه های بی صدا» شده است.


این ژآپنی های انزواطلب!

پژوهش های انجام شده در ژاپن حاکی از افزایش تمایل جوانان به تنهایی است. این وضعیت در نتیجه بی ثباتی اقتصادی، تغییر در ساختار سنتی حمایت گر خانوادگی و رشد انزواطلبی اجتماعی اتفاق افتاده است. می گویند جوانان ژاپنی از گوشه نشینی و تنهایی لذت می برند، حتی اگر این انزوا را در گوشه دنج یک کافه خلوت تجربه کنند؛ یعنی جایی که درواقع برای معاشرت و قرار و مدارهای کاری و دوستانه خلق شده است. کشف این تمایل جدید در ژاپنی ها باعث شده که تعدادی از کافه های ژاپنی به فکر این بیفتند که خدماتشان را در سکوت به جوانان گریزان از رابطه پیشکش کنند. البته این پدیده فقط به کافی شاپ ها خلاصه نمی شود و سایر پاتوق های جوانان را هم دربر می گیرد.

این روزها در اکثر ورزشگاه ها و سالن های رقص ژاپنی رقصنده هایی را می بینیم که هدفون های وایرلس را به گوش گذاشته اند و بی توجه به محیط اطراف، در عوالم درونی خود پرسه می زنند. این مسئله در فضاهای کاری ژاپنی هم مشهود است؛ هرچه میانگین سنی کارمندان یک شرکت پایین تر باشد، انزواطلبی بیشتری در محیط کار قابل مشاهده است.

البته این اتفاق فقط مخصوص فضاهای کاری ژاپنی نیست و در اکثر محیط های کاری در نقاط مختلف دنیا به چشم می آید. شاید دیگر گذشته آن دورانی که همکاران دور هم جمع می شدند و در ساعت های استراحتشان درباره مسائل خانوادگی و دغدغه های اجتماعی و فرهنگی حرف می زدند. حالا هرکس ترجیح می دهد از پشت میز کارش تکان نخورد و در اواقت فراغتش یا موسیقی گوش کند، یا در اینترنت و شبکه های اجتماعی چرخ بزند.

در کافه های بی صدا چه خبر است؟

پایتخت ژاپن این روزها شاهد رشد روزافزون کافه های بی صدا با ممنوعیت هرگونه مکالمه است؛ ممنوعیتی که البته ترجیحی است نه تحمیلی. در توکیو به هر چند کافه که سر می زنید، حداقل یکی از آن ها را ساکت می بینید. تصویر زنی تنها در گوشه ای نشسته و استکان چایش را هم می زند و کتاب می خواند، کلیشه رایج این روزهای پایتخت نشینان شرقی است؛ کافه نشین هایی که شاید فقط برای لحظه ای از دنیای خود بیرون بیایند تا روی نوت پد کنار دستشان با خطی ناخوانا خطاب به گارسون های در حال عبور بنویسند: «ببخشید، سرویس بهداشتی کجاست؟»


این بی کلامی آدم های کافه نشین در توکیو موضوعی کاملا عادی است. ظاهر کافه های ساکت یا کافه های معمولی فرقی ندارد، اما هرکس که می خواهد آن جا وقت بگذارند، اجازه صحبت کردن ندارد و فقط می تواند از طریق نوشتن در نوت پد با دیگران ارتباط برقرار کنند. این پاتوق های خاص توانسته موج گسترده ای از توکیویی های خواستار آرامش را به خود جذب کند؛ کسانی که در به در به دنبال گوشه دنجی می گردند تا از هیاهوی زندگی شهری به سکوت و آرامش و تنهایی پناه ببرند.

یکی از مشتریان ثابت این کافه های خاص پرستاری ۲۳ ساله است که روزهای تعطیل، مسافت ۹۰ دقیقه ای خانه تا کافه محبوبش را طی می کند تا از اوقات تنهایی اش در این مکان لذت ببرد. او در این کافه خلوت واقع در خیابانی تنگ و کم ازدحام چای می نوشد، طراحی می کند و از سکوت لذت می برد. این پرستار جوان در پاسخ به خبرنگار تلگراف که درباره نحوه آشنایی اش با این کافه می پرسد، می گوید: من از طریق نشریات و توییتر با این کافه آشنا شدم و ایده حضور در چنین فضایی بسیار من را جذب کرد. من پرستارم و روزهای پرمشغله ای دارم؛ در نتیجه به دنبال مکان های خلوت هستم. تعداد مکان های خلوت در توکیو بسیار کم است. این شهر یک شهر بزرگ و شلوغ است. من فقط دوست دارم به این جا بیایم و بنشینم و از خلوتم لذت ببرم. دوست دارم چای بنوشم و نقاشی بکشم. ایده یک جو آرام و ساکت را دوست دارم؛ چیزی که این روزها پیداکردنش سخت است.»

به گفته صاحب ۴۵ ساله این کافه ساکت، این خانم پرستار فقط یکی از ۲۰۰ بازدیدکننده ای است که هر هفته به این کافه سر می زنند و تجربه تنهانشینی را از سر می گذرانند. این کافه هفت ساله با میزهای یک نفره از جنس چوب آنتیک، گیاهان سبز جنگلی و کتاب خانه ای مجهز تزیین شده و جو آرام آن با صدای شرشر آب جاری در آکواریومی بزرگ و زیبا تکمیل می شود. صاحب این کافه می گوید: «قبل از این که این جا را باز کنم، در یک کافه دیگر کار می کردم؛ کافه ای که محیطی شلوغ و پرازدحام داشت. همیشه دوست داشتم مکانی آرام و دنج را برای خودم راه بیندازم. به نظرم وجود این فضاها برای کسانی که در شهرهای شلوغ زندگی می کنند، لازم است.»

در کافه های ساکت استفاده از لوازم الکترونیکی مثل تلفن همراه جایز است، البته کافه نشین ها اجازه مکالمه با آن را ندارند. این مسئله خاکی از آن است که فلسفه ایجاد چنین فضاهایی بیش از آن که قطع ارتباط با عالم بیرون باشد، کم کردن استرس های ناشی از تعاملات انسانی است. صاحب این کافه هفت ساله می گوید: «قوانین ما این است: نمی توانید صحبت کنید، باید نوشیدنی سفارش بدهید و حداکثر زمان استفاده از میز دو ساعت است. اگر نیاز باشد تا با کسی صحبت کنید، باید نوت پدهایی را که در اختیار شما قرار می گیرد، مورد استفاه قرار بدهید.»

او اضافه می کند: «بیشتر مشتریان ما برای کتاب خواندن، کارکردن، نوشتن، نقاشی کردن یا پرداختن به سرگرمی های مورد علاقه شان به این جا می آیند. تعدادی هم هستند که هیچ کار خاصی انجام نمی دهند. این روشی برای فراموش کردن دغدغه های روزانه و استراحت دادن به فکر است.»

از تنها نشینی کافه ای تا ازدواج های بدون داماد

انزواطلبی تا حدی در پایتخت ژاپن فراگیر شده که ایده های کسب و کاری جالبی را به ذهن اهالی کسب و کار در این منطقه رسانده است. به عنوان مثال، یک شرکت ژاپنی راه اندازی شده که برای خانم های مجرد فرصت برگزاری مراسم عروسی بدون داماد را فراهم می کند. این مراسم تک نفره همه ویژگی های یک مراسم عروسی کامل را دارد؛ لباس سفید عروسی و همه تشریفات به سبک ژاپنی؛ فقط جای داماد در این مراسم خالی است. ظاهرا تعداد کسانی که از این شرکت خدمات می گیرند هم کم نیست و مراسمشان چیزی کم از یک مراسم عروسی واقعی ندارد.


یکی از شرکت های مشهور ژاپنی که در زمینه عروسی های تک نفره به مشتریان خدمات می دهد، شرکت «سرسا ترول» است. این شرکت مراسم دو روزه ای را برای متقاضیان ترتیب می دهد و تدارک همه چیز از لباس عروس و آرایشگاه گرفته تا تهیه شام، ماشین عروس، اقامت در هتل و تهیه آلبوم عکس را برعهده می گیرد. از زمان راه اندازی این شرکت حدود یک سال می گذرد و در این مدت بیش از ۱۰۰ زن مجرد از خدمات آن استفاده کرده اند.

مدیر «سرسا ترول» به تلگراف می گوید: «زنان برای برآورده شدن آرزوهایشان به سراغ این شرکت می آیند و این حداقل کاری است که می توانند برای خودشان انجام بدهند. امروز زنان سبک های جدیدی را برای زندگی انتخاب می کنند. همه آن ها دوست ندارند حتما ازدواج کنند. با این حال بسیاری از زنان دوست دارند لباس سفید عروسی را به تن کنند، چون این همان چیزی است که از کودکی آرزوی آن را داشته اند.»

او اضافه می کند که ازدواج های تک نفره در ژاپن بسیار پرطرفدار شده اند و بسیاری از زنانی که این گونه ازدواج ها را تجربه می کنند، از تجربه شان لذت می برند و حتی گاهی از شدت احساسات و هیجان زدگی اشک می ریزند.

آمارها خبر از رشد انزواطلبی می دهد

میل به تنهایی در ژاپن موضوع جدیدی نیست. طبق پژوهش های انجام شده، این مملکت بیش از ۳.۶ میلیون انزواطلب را در خود جای داده است؛ کسانی که به شکلی خودخواسته، به کلی از اجتماع فاصله گرفته اند. کاهش محسوس آمار ازدواج و نرخ تولد در این کشور هم به این معضل اضافه شده و دولت را وادار به ناشن دادن واکنش کرده است. دولت مردان ژاپنی حالا به دنبال روش هایی هستند که نسل جوان را به ازدواج و تعاملات اجتماعی تشویق کنند و از انفجار یک بمب قریب الوقوع اجتماعی جلوگیری به عمل بیاورند.


طبق آمار، از هر چهار مرد ژاپنی بالای ۳۰ سال، یک نفر مجرد است و رابطه ای را هم تجربه نکرده است. البته این مسئله خاص ژاپن نیست و می توان آن را به اکثر کشورها نسبت داد. نسل جوان امروزی به شکلی روزافزون، از برقراری رابطه نزدیک اجتناب می کند. اکثر آن ها نمی توانند در تعاملات اجتماعی مشارکت داشته باشند و بیشتر به دنبال موقعیت های مستقل و فردی هستند. بسیاری از جامعه شناسان ریشه این انزواطلبی را کاهش انگیزه جوانان برای کسب دستاوردهای اجتماعی و بی ثباتی در بازار کار می دانند.

برای جوان امروزی تحصیلات دانشگاهی و ارتقای شغلی اهمیت گذشته را ندارد و همین مسئله در آن ها نوعی بسیار مخرب از بی انگیزگی را ایجاد کرده است. پیامدهای بی انگیزگی و انزواطلبی جوانان تا زمانی که به حضور در کافه های بی صدا محدود شود، مشکل چندانی ایجاد نمی کند و شاید حتی مفید هم باشد، اما امان از روزی که این میل به تنهایی و بی انگیزگی از دیوارهای کوتاه این کافه های دنج عبور کند و به معضلات اجتماعی جبران ناپذیری بینجامد که دیگر مهارشدنی نیست.