ماجرای معجزه در آسمان اهواز و استانبول

روزنامه هفت صبح - آزاده باقری: دو حادثه هوایی در کمتر از یک هفته باعث شد این سوال برای ما پیش بیاید که چرا چنین حوادثی رخ داده و آیا مسئله تحریم ها بر علت این حوادث تاثیر دارد یا یک خطای انسانی یا امر عادی است که می تواند در هر کجای دنیا اتفاق بیفتد؟

برای پیدا کردن پاسخ این سوال ها، به سراغ یک خلبان و کارشناس فنی هواپیما رفتیم و با آنها درباره دلایل رخ دادن چنین اتفاقاتی گفتگو کردیم.

خلبان امین عظیمیان اتفاقاتی از این دست مانند آتش گرفتن موتور هواپیما و باز نشدن چرخ هواپیما را امری طبیعی دانست و گفت ممکن است این حوادث برای هر هواپیمایی رخ بدهد.

در مقابل اما رشید ملاحی کارشناس فنی هواپیما این اتفاقات را طبیعی نمی داند و به این نکته اشاره می کند که علت این حوادث علاوه بر وجود تحریم ها؛ نبود شرایط مناسب برای تعمیر و نگهداری هواپیما، غیرتخصصی بودن شرکت های هواپیمایی و نظارت نکردن سازمان هواپیمایی روی شرکت ها باعث رخ دادن چنین حوادثی می شود. این در حالی است که سفر با هواپیما در دنیا امن ترین وسیله نقلیه شناخته می شود و برای همین چنین حوادثی نباید باعث نگرانی مسافران شود.

در ادامه می توانید به شکل مفصل تر این گفتگوها و دلایل آنها را بخوانید.

مدیریت نادرست بخش خصوصی

رشید ملاحی، کارشناس فنی هواپیما در گفتگویی، آتش گرفتن موتور هواپیما را امری غیرطبیعی می داند؛ به خصوص در شرایطی که ایرباس 300B4 در استانبول برایش رخ داد و گفت: «چنین اتفاق هایی نباید برای موتور هواپیما بیفتد چون درجه ایمنی موتورها بالاست و این اتفاق نادری است. موتور اگر از قبل مشکل نداشته باشد در زمان حرکت جای سوال دارد که چرا باید آتش بگیرد؟ چرا باید این اتفاق در زمان تیکاف که مرحله بسیار حساسی است رخ بدهد؟ مگر اینکه جسم خارجی وارد آن شده باشد که تا امروز درباره آتش گرفتن موتور هواپیما در استانبول وجود شیء خارجی اعلام نشده است.»

او یکی از مهمترین علت های پیش آمده به خاطر نقص های اینچنینی را مدیریت غلط شرکت های بخش خصوصی می داند و گفت: «متاسفانه بخش عمده مشکلات، نابلد بودن شرکت های خصوصی است که غیر تخصصی اند چون مدیران و سرمایه گذاران کسانی هستند که در این زمینه ها تخصص لازم ندارند.

بسیار مشاهده شده که سرمایه گذاران و مدیران شرکت های هواپیمایی اعضای بخش های نظامی یا بازنشسته های نیروی هوایی هستند. آنها نمی دانند که تعمیر و نگهداری موتور هزینه بالایی دارد و سعی می کنند با کمترین صرف هزینه از یک موتور نهایت استفاده را ببرند.

موتور هواپیمایی که در استانبول دچار حریق شد از موتورهای گرانقیمت است که تعمیر و خرید آن حداقل دو و نیم میلیون دلار هزینه دارد؛ هزینه ای که شاید کمتر شرکتی حاضر به پرداخت آن باشد.»

میلیون ها تیکاف بی حادثه در یک روز

ملاحی درباره علت آتش گرفتن موتور گفت: «موتور می تواند به علت های مختلف دچار مشکل شود یا جسم خارجی وارد آن می شود که ممکن است برای هر هواپیمایی رخ بدهد یا اینکه از داخل دچار مشکل شده باشد و یک قطعه از داخل موتور جدا شود که آن هم باعث نقص و آتش سوزی می شود.»

این کارشناس فنی هواپیما در مورد عمر موتور توضیح می دهد: «هر موتور برای خود عمر مفید دارد. حتی برای قطعات داخلی آن هم به طور مجزا عمر جداگانه در نظر می گیرند. مثلا عمر مفید موتور یک هواپیما را 20 هزار سیکل (یعنی یک هواپیما می تواند 20 هزار بار بنشیند و پرواز کند) در نظر می گیرند. ضعف وسایل و امکانات تعمیر یا وجود افراد بی تجربه در زمان بازدید و نظارت باعث می شود یا عمر مفید موتور از بین برود یا از مشکل داخلی آن مطلع نشوند. برای همین مشکل موتور را نمی فهمند و چنین اتفاقاتی رخ می دهد.

در دنیا میلیون ها تیکاف در روز صورت می گیرد اما چنین اتفاقاتی رخ نمی دهد پس امر طبیعی نیست. در این حادثه تجربه خلبان هم نقش داشت چون چرخ هواپیما هم علاوه بر آتش گرفتن موتور، ترکیده است. چرخ زمانی می ترکد که خلبان می خواهد در سرعت بالا هواپیما را به هر شکل که شده نگه دارد.»

هواپیماهای بی آشیانه

به گفته این کارشناس فنی هواپیما، یکی از بزرگترین مشکلات حال حاضر شرکت های هواپیمایی مشکل در تعمیر و نگهداری قطعات هواپیماست. همچنین نبود آشیانه برای نگهداری هواپیما نیز می تواند عامل دیگری در مشکلات پیش آمده برای هواپیماهای شرکت های خصوصی باشد.

ملاحی اضافه می کند: «چرخ هواپیما برای اینکه مورد آزمایش قرار بگیرد باید در آشیانه باشد تا هیچ باد و عوامل بیرونی روی هواپیما تاثیر نگذارد. بعد از آن هواپیما را روی جک می گذارند. سپس در حالت پرواز قرار می دهند و چند بار چرخ هواپیما را باز و بسته می کنند تا مطمئن شوند ارابه فرود مشکل نداشته باشد.»

او در توضیح مشکلاتی که برای چرخ هواپیما پیش می آید توضیح داد: «خلبان چرخ هواپیما را در حین باز شدن نمی بیند بلکه از طریق دستگاه متوجه باز شدن یا نشدن آن می شود. اگر چراغ سبز باشد یعنی مشکلی نیست. اگر قرمز باشد مشکل دارد و اگر نارنجی باشد که یعنی نقص دارد.

به احتمال زیاد هواپیمای بویینگ MD بارها نقص فنی داشته که به دلایل مختلف نادیده گرفته شده است. مثلا ممکن است خلبان بخواهد ساعت پروازش را پر کند برای اینکه براساس ساعت پرواز حقوق می گیرد. شاید اشکال را اعلام نکند. یا کسی که هواپیما را چک می کند درباره نقص موجود ریسک کند و چیزی درباره آن ننویسد یا به خاطر هزینه بالای تعویض و تعمیر ترجیح می دهند به نوعی با آن نقص کنار بیایند.»

او در پایان می گوید: «تحریم ها در وجود مشکلات هواپیماها نقش دارد چون مثلا برای خرید هواپیمای درجه یک روس باید 35 میلیون دلار هزینه کنیم. علاوه بر قیمت به خاطر تحریم فکر می کنم هواپیمایی هایی که ایران می تواند بخرد نهایت جدیدترین ساختش برای 2005 است؛ در صورتی که الان هواپیماهایی که خریداری می شود با مبلغ 10 میلیون دلار و عمر ساخت بالاست. با اینحال همین هواپیماها هم اگر به درستی نگهداری شوند و با قاعده قطعات تعویض و نگهداری شود باز می توان جای امیدواری داشت که امن هستند. متاسفانه در این میان سازمان هواپیمایی کشور هم روی شرکت های هواپیمایی به درستی نظارت ندارند.»

باز نشدن چرخ و آتش گرفتن موتور عادی است

خلبان امین عظیمیان در گفتگویی درباره اینکه آیا باز نشدن چرخ هواپیما یا آتش گرفتن آن خطرناک است یا خیر، می گوید: «این دست اتفاقات برای هر هواپیمایی ممکن است رخ بدهد. حتی هواپیمایی که از در کارخانه بیرون آمده هم ممکن است چرخش باز نشود.»

او درباره علت هایی که باعث باز نشدن چرخ هواپیما می شود، گفت: «چرخ هواپیما تنها به خاطر یک دلیل، دو دلیل، سه دلیل و ... نیست که باز نمی شود. ممکن است صدها دلیل برای باز نشدن چرخ هواپیما وجود داشته باشد که عوامل مختلفی را دربر می گیرد و نمی توان تمام آن را به گردن یک علت انداخت و می توان ده ها دلیل را پیدا کرد که باعث باز نشدن چرخ هواپیما شود.»

عظیمیان درباره میزان خطر باز نشدن چرخ هواپیما توضیح می دهد: «هواپیماها آنقدر پیشرفته هستند که باز نشدن چرخ هواپیما نمی تواند جان مسافران را تهدید کند چون راه های گوناگونی برای باز کردن چرخ از جمله راه دستی وجود دارد. حالا به هر دلیل چرخ هواپیما باز نشود باز هم می توان با مدیریت آن را به سلامت روی زمین نشاند.»

این خلبان هواپیماهای مسافربری درخصوص آتش گرفتن موتور هواپیما هم می گوید: «موتور هواپیما هم به هر دلیل ممکن است دچار نقص و آتش گرفتن شود. موتور هواپیما سیستم های هشدار دهنده زیادی دارد که خلبان از طریق آنها می تواند به علت نقص واقف شود. در صورت از دست دادن یک موتور چون هواپیماها دو موتوره هستند باز هم می توان با یک موتور سالم هواپیما را به سلامت به مقصد رساند. سقف پرواز کم می شود اما باز هم می توان صدها مایل با سقف 23 هزار مایل به جای 33 هزار مایل پرواز کرد اما مصرف سوخت را بالا می برد.»

او درباره وظایف یک خلبان می گوید: «خلبان هواپیما وظیفه اش این نیست که فقط در شرایط نرمال هواپیما را تحت کنترل داشته باشد بلکه تمام خلبان ها آموزش لازم را هر شش ماه یک بار می بینند چون اتفاق هر لحظه ممکن است رخ دهد و این خلبان است که باید در شرایط بحرانی و آنرمال، هواپیما را کنترل کند.»

دو حادثه در چهار روز

حادثه برای هواپیمای ایرانی در فرودگاه استانبول که 21 فروردین امسال رخ داد، هواپیمای ایرباس آن متعلق به شرکت مسافربری «ق» بود که قصد بلند شدن از باند فرودگاه آتاتورک استانبول ترکیه به مقصد فرودگاه امام خمینی (ره) را داشت. هنگام سرعت گرفتن برای انجام عمل تیک آف، صدای مهیبی از موتور سمت راست این هواپیما منتشر شد و اشیایی از هواپیما روی باند پرواز افتاد.

موتور سمت راست هواپیمای قشم ایر ایران از نوع ایرباس 300B4 هنگام افزایش سرعت برای برخاستن از فرودگاه آتاتورک منفجر شد و همچنان که قطعات آن در باند پراکنده شد، چرخ های هواپیما نیز غیرقابل استفاده شد.

همچنین 25 فروردین هم یک فروند هواپیما در مسیر تهران - اهواز حوالی ساعت 22 دوشنبه شب دچار نقص فنی شد اما به سلامت در فرودگاه اهواز به زمین نشست. یک فروند هواپیما از نوع بویینگ MD که از تهران عازم اهواز بود، خلبان متوجه شد که چرخ جلوی هواپیما باز نشده است. پس از چند دور چرخیدن هواپیما در فضای آسمان اهواز، اخطار یاد شده رفع شده و هواپیما به سلامت در فرودگاه اهواز به زمین نشست. این هواپیما مربوط به شرکت هواپیمایی (...) بوده که 150 مسافر داشته است.