۱۸ دی - ۸ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۸ دی برابر با ۸ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۷۸۰ - یک زلزله شدید ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن را در تبریز کشت

هشتم ژانویه ۱۷۸۰ (دیماه ۱۱۵۸ هجری خورشیدی ـ سال وفات کریمخان زند در ۷۴ سالگی) شهر تبریز و نواحی پیرامون آن دچار یک زمین لرزه سخت شد. «تاریخ سوانح طبیعی» تلفات این زلزله را ۵۰ تا ۱۵۰ هزار تن نوشته است. برخی نوشته ها، به استناد ارقام مندرج در نامه های اشخاص، حواشی کتابها و مندرجات دیوانی (مکاتبات دولتی) تلفات را از ۸۰ تا ۲۰۰ هزار به دست داده اند. در آن زمان، سنجش شدّت زلزله مقیاس معیّن نداشت و سیسموگراف (سیسمومتر) درست یک قرن پس از زلزله تبریز ساخته شد. محاسبات بعدی، شدت زلزله تبریز را در مقیاس ریشتر (ریکتر)، معادل ۷ و ۷ دهم به دست داده است. مقیاس ده درجه ای ریشتر (ریکتر) در سال ۱۹۳۵ توسط چارلز اف. ریکترCharles F. Richter آمریکایی (متولد ۱۹۰۰ و متوفي در ۱۹۸۵) در انستیتوی تکنولوژی کالیفرنیا بر پایه علم لگاریتم (لوغاریتم که ایرانیان کاشف آن بودند) تنظیم شده است..حکومت آذربایجان و نواحی اطراف آن پس از قتل نادر در کودتای قوچان به دست یکی از ژنرالهای او به نام آزادخان (افغان) افتاده بود.

زلزله شدید تبریز در زمانی رخ داد که ایران از ثبات برخوردار نبود و نوعی جنگ داخلی در جریان بود؛ امیرزادگان زند ازجمله ابوالفتح خان پسر کریمخان با عمویش زکی خان بر سر پادشاهی به جان هم افتاده بودند و نیز سران ایلات و خانها. آغامحمدخان از ایل قاجار در شمال ایران داعیه سلطنت داشت و برای لشکرکشی به شیراز و جنگ آماده می شد. در ایران وقت، نزاع بر سر قدرت به حدّی بود که صادق خان یکی دیگر از برادران کریمخان و حکمران بصره این شهررا ترک و عازم پایتخت شده بود تا سهم خواهی کند و بازگشت او از بصره در حقیقت نقطه پایان بر حکومت ایران بر بین النهرین جنوبی (عراق) گذارد و امپراتوری عثمانی با استفاده از خلاء قدرت در ایران، منطقه بصره را تصاحب کرد و این منطقه از سال ۱۹۱۷ (که جنگ جهانی اول در جریان بود) به دست انگلستان افتاد. اوضاع نامشخص سال های ۱۷۷۹ تا ۱۷۹۵ (سال تاجگذاری آغامحمدخان قاجار در تهران) چنان بود که یک هیات اعزامی روسیه به ایران نتوانست یک مقام ارشد را بیابد و پیام خودرا برساند و دست خالی به مسکو بازگشت.

۱۶۴۲ - روزي كه گاليله درگذشت

گاليله Galileo Galilei فيزيكدان، فضا شناس، فيلسوف و دانشمند بزرگ قرون جديد و سازنده تلسكوپ هشتم ژانويه سال ۱۶۴۲ ميلادي درگذشت. وي در ۱۵ فوريه سال ۱۵۶۴ در پيساي ايتاليا به دنيا آمده بود.


گاليله كه در دو دانشگاه در ايتاليا تدريس كرد پس از ساختن تلسكوب و اطلاق اين واژه بر آن، قمرهاي سياره مشتري را با آن كشف كرد. ابتکار روش تجربي براي تحقيقات علمي نيز از اوست. درگيري گاليله با مقامات وقت كليساي كاتوليك فصلي از تاريخ آن زمان اروپا را تشكيل مي دهد. گالیله اعلام كرده بود که زمين و ستارگان در مداري مشخص به دور خورشيد مي چرخند.

۱۳۲۹ - قوانين مطبوعاتي ايران لغو شد

۱۸ دي ماه سال ۱۳۲۹ هجري خورشيدي در پي دو ماه تلاش پي گير روزنامه نگاران وطن، طرح لغو همه قوانين مطبوعاتي كشور به استثناي قانوني كه مجلس، دو سال پس از مشروطه شدن كشور وضع كرده بود از تصويب گذشت كه پيروزي بزرگي براي «ژورناليسم ايران» در طول تاريخ بشمار رفته است.

اين مبارزه در پي تحت فشار قرار گرفتن مطبوعات كه در باره نفت چيزي ننويسند از نيمه آبان آن سال آغاز شده بود و عبارت بود از: تحصن روزنامه نگاران در ساختمان مجلس، شركت نويسندگان در اجتماعات و ايراد نطق و خواستن از مردم به ارسال


نامه و طومار اعتراضيه به مقامات مربوط، توسل به دادستان كل و مقامات قضايي ديگر كه ضوابط مطبوعاتي ايران مغاير روح قانون اساسي كشور و موازين جهاني است، كاستن از صفحات روزنامه ها، و به اين بهانه خودداري از انتشار اخباري كه وزارتخانه ها ارسال مي داشتند، سفيد گذاردن جاي ستون برخي نويسندگان معروف و مورد علاقه مخاطبان و خواستن از روشنفكران ديگر به پيوستن به آنان و .... در آن زمان ژنرال رزم آرا نخست وزير ايران بود. در طول اين مبارزات بسياري هم بودند كه مي گفتند قانون مطبوعات زائد است و ضرورت ندارد و ايران نيز مانند بسياري از كشورها نبايد قانون مطبوعات داشته باشد و روزنامه نگاري يك حرفه است مانند حرفه هاي ديگر و بايد در دست صنف مربوط باشد نه دولت و....

مطبوعات آزاد از قيد و بندهاي حكومتي عمري كوتاه داشت و پس از براندازي 28 امرداد سال 1332، بارديگر مقررات سابق را به نام قانون مطبوعات از گور در آورده و حاكم برنشريات كردند و تا كنون هم هرچند وقت يك بار بر سخت شدن آنها به ويژه دادن پروانه نشر به اصحاب اين حرفه افزوده شده است ــ سختگيري كه در كمتر كشوري نظير دارد. همين غير حرفه اي بودن قانون و ضوابط مطبوعات و انشاء آنها توسط كساني كه اهل اين حرفه نبودند سد پيشرفت ژورناليسم وطن شده است. نبود يك دادگاه قانون اساسي نيز مانع از آن شده است كه ابطال اين ضوابط درخواست شود.

2005 - روزي که جمعیت جهان 7 ميليارد نفر شد

از گزارش هاي وقت چنين بر مي آمد که دو دقيقه پس از نيمه ششم ژانويه 2005 با تولد يك نوزاد پسر در يك بيمارستان شهر پكن، جمعيت چين به يك ميليارد و سيصد ميليون تن رسيده بود. اين رويداد نشان داد که جمعيت چين برغم اجراي قانون يك زوج يك فرزند كه از دو دهه پيش از آن به اجرا درآمده افزايش يافته است. چيني شماره يك ميليارد و سيصد ميليون سه كيلو و 660 گرم وزن داشت. جمعیت چین در ژانویه 2012 از یک میلیارد و سیصد و 50 میلیون بیشتر شده بود.

طبق همان گزارش ها، قانون محدود شدن فرزند، افزايش جمعيت چین را كه قبلا سالانه 3 و 3 دهم درصد بود به هشت دهم درصد (كمتر از يك در صد) كاهش داده است. اين قانون، آوردن دو فرزند براي اقليت هاي نژادي و برخي از روستاها را اجازه داده است.

نفوس آدمیان ـ طبق گزارش سازمان ملل ـ 31 اکتبر 2011 با تولد یک کودک به نام دانیکا کاماچو Danica Camacho در شهر مانیل کشور فیلیپین به هفت میلیارد رسیده بود.

جمعیت جهان در سال 1975 از مرز 4 میلیارد گذشت و جمعیت شناسان اخطار کردند که منابع کره زمین ظرفیت بیش از این شمار را ندارد و اگر جمعیت بازهم افزایش یابد راهی نیست جز تهیه شیمیایی مواد غذایی (غیر ارگانیک) که ممکن است بی خطر هم نباشند. به علاوه افزایش جرم و فساد که نتیجه فقر است.

جامعه شناسان پيش بيني كرده اند كه در دهه هاي آينده و به موازات رشد آگاهي هاي بشر و پيدايش فرهنگ تازه و نيز محدود بودن منابع کره زمين، در سراسر جهان بچه آوردن محدود به يک و يا دو فرزند در هر خانواده خواهد شد. در قديم، داشتن فرزند سرمايه خانواده و تضمینی برای رفاه والدین در دوران پیری و ازکار افتادگی به حساب مي آمد که امروزه واقعيت ندارد و سالخوردگان به جاي اتکاء به فرزندان خود به مقررات رفاه اجتماعي دولت متبوع چشم مي دوزند. کتابهاي حاوي خاطرات سالخوردگان که اشاره به نااميدي از فرزندان و بي اعتنايي ها دارد، تمايل و اشتياق نسل نو را به داشتن فرزندان متعدد کاهش داده است.


طبق آمارهای منتشره، در ژانویه ۲۰۱۲ پس از چین، سه کشور پُرجمعیت دیگر جهان عبارت بودند از: هند با یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون، ایالات متحده با ۳۱۴ میلیون و اندونزی با ۲۴۳ میلیون. جمعیت هند که هنوز قانون محدود کردن فرزند آوردن را ندارد در اینده ای نزدیک بر چین فزونی خواهد گرفت و در سال ۲۰۵۰ به یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون خواهد رسید. در ژانویه ۲۰۱۲ برزیل با ۱۹۳ میلیون، پاکستان ۱۷۸ میلیون، نیجریه ۱۶۴ میلیون، بنگلادش ۱۵۱ میلیون، روسیه ۱۴۳ میلیون، ژاپن ۱۲۶ میلیون و مکزیک با ۱۱۴ میلیون کشورهای پُرجمعیت دیگر بودند. در اروپا، آلمان با ۸۱ میلیون جمعیت پس از روسیه کشور دوم این قاره است. افزايش جمعيت هند، افزايش مهاجرت از اين کشور را به دنبال داشته بويژه به ايالات متحده، کاناد و انگلستان. مهاجران قرن ۲۱ ـ صرف نظر از کدام کشور ـ از طبقه جوان و تحصيلکرده شهرنشين بوده اند به استثناي مهاجران ايراني که بيش از نيمي از آنان در سنين بالاي ۵۰ سالگي و برخي از ايشان از بازنشستگان بوده اند!. مهاجرت شهرنشينان از کشورهايشان باعث مهاجرت روستائيان به شهرها و جايگزيني مي شود و براي مدتي سطح تمدن و اخلاقيات را پايين مي برد و سطح آزمندي و فساد اقتصادي ـ اداري بالا مي رود و همچنين آمار جرائم معمولي و نيز ضعف دمکراسي.

۱۸۶۷ - به سیاهپوستان آمریکا، دو سال پس از پایان جنگ داخلی، حق دادن رای در انتخابات داده شد.

۱۹۵۹ - شارل دوگل برنده انتخابات، پس از سپري شدن مهلت اعتراض که اعتراضي به انتخابات نبود، رئیس جمهور فرانسه شد ـ جمهوری پنجم که خود او آن را با اصلاح قانون اساسی بوجود آورده بود. دوگل حاضر نشده بود که در جمهوری چهارم رئیس کشور فرانسه شود.


1964 - لیندون جانسون رئیس جمهور وقت آمریکا در این کشور علیه فقر اعلان جنگ داد.


1299 - رحلت آيت ‏اللَّه سيدمحمد طباطبايي از رهبران مذهبي نهضت مشروطيت ايران

آيت‏اللَّه سيد محمد بن صادق طباطبايي در سال 1220ش (1258 ق) در كربلا به دنيا آمد. تحصيلات مقدماتي و مبادي علوم را نزد پدر فرا خواند و سپس در تهران از محضر فيلسوف بزرگ زمان، ميرزا ابوالحسن جلوه استفاده كرد. از آن پس راهي عتبات گرديد تابه مقام اجتهاد نائل آمد و جزو خواص يارانِ ميرزاي شيرازي شده، در امور سياسي، طرف مشورت او قرار گرفت. سيد محمد پس از واقعه تحريم تنباكو، از طرف ميرزاي شيرازي به تهران رفت و به ارشاد و هدايت مردم مشغول شد. پس از چندي، وي دعوت آيت‏اللَّه عبداللَّه بهبهاني را براي مبارزه با دولت پذيرفت و در اعتراض به اعمال دولت، به همراه مردم در حرم حضرت عبدالعظيم تحصُّن كرد. فعاليت آيت‏اللَّه طباطبايي به مرور وسعت يافت تا جايي كه به يكي از رهبران اصلي مشروطيت در ايران تبديل شد. با روي كار آمدن محمدعلي شاه و به توپ بستن مجلس، مدتي به مشهد رفت و پس از فتح تهران به تهران مراجعت كرد. سيد محمد طباطبايي با ورود نيروهاي روس و انگليس به ايران، در جريان جنگ جهاني اول به تركيه رفت و پس از شش ماه به ايران بازگشت. از آن پس در امور سياسي دخالت نكرد تا اين كه در 18 دي ماه 1299 ش برابر با 28 ربيع الثاني 1339 ق در 79 سالگي وفات يافت و در حرم عبدالعظيم به خاك سپرده شد. طباطبايي، انديشه‏اي آزاد و تفكري اصلاح طلبانه داشت و آشنايي وي با سيد جمال الدين اسدآبادي، تأثيري شگرف در شكل‏گيري تفكرات او داشت.



۱۳۵۳ ش - طیفور بطحائی، خسرو گلسرخی، منوچهر مقدم سلیمی، کرامت الله دانشیان، عباسعلی سماکار، محمدرضا علامه زاده، رحمت الله جمشیدی محکوم به اعدام بقیه بین ۳ تا ۵ سال حبس محکومیت یافتند.


1359 ش - اشغال هويزه توسط مزدوران بعثي عراق

پس ازمحاصره هويزه توسط دشمن بعث، تعدادي از بسيجيان به فرماندهي سيد محمد حسين علم‏الهدي به دفاع برخاسته و به نبردي سخت پرداختند. اما اين مقاومت به شهادت اين پاسداران جان بركف منتهي شد. در پي اين حادثه، نيروهاي دشمن در 18 دي 1359 ش وارد هويزه شده و آن را اشغال كردند. پس از آن، فرمانده نيروهاي عراقي دستور داد تعدادي از مردم بي‏گناه را دست بسته در يك گودال قرار داده و به شهادت برسانند. سپس عراقي‏ها تمام شهر را با ديناميت و بلدوزر نابود كرده و هويزه را به تلي خاك تبديل نمودند.


زادروزها

۱۵۵۶ - یوسوجی کجسکیو، سامورایی و جنگ‌سالار ژاپنی (مرگ. ۱۶۲۳)
۱۶۲۸ - فرانسوا هنری دی ماتمورنسی-باتلوو، داک دی لاکسنبرگ، ارتشبد فرانسوی (مرگ. ۱۶۹۵)
۱۶۳۲ - سموئل پیوفندورف، حقوق‌دان اتریشی (مرگ. ۱۶۹۴)
۱۷۳۵ - جان کارول، نخستین اسقف اعظم کلیسای کاتولیک در آمریکا (مرگ. ۱۸۱۵)
۱۷۶۳ - ادموند چارلز جنت، سفیر فرانسه در آمریکا در طول انقلاب فرانسه (مرگ. ۱۸۳۴)


۱۷۸۶ - نیکلاس بیدل، رئیس دومین بانک آمریکا (مرگ. ۱۸۴۴)
۱۸۰۵ - اورسن هاید، رهبر مذهبی آمریکا (مرگ. ۱۸۷۸)
۱۸۰۵ - جان بیگلر، فرماندار کالیفرنیا (مرگ. ۱۸۷۱)
۱۸۲۱ - جیمز لانگستریت، ارتشبد هم‌پیمان آمریکا (مرگ. ۱۹۰۴)
۱۸۲۱ - دبلیو.اچ.ال والیس سرتیپ جنگ داخلی آمریکا (شمال) (مرگ. ۱۸۶۲)
۱۸۲۳ - آلفرد راسل والس، طبیعت‌شناس و زیست‌شناس بریتانیایی (مرگ. ۱۹۱۳)
۱۸۲۴ - ویلکی کالینس، رمان‌نویس بریتانیایی (مرگ. ۱۸۸۹)
۱۸۳۶ - لورنس آلما-جدیما، هنرمند هلندی (مرگ. ۱۹۱۲)


۱۸۶۴ - شاهزاده آلبرت ویکتور، دوک کلارنس، بزرگترین پسر شاه ادوارد هفتم
۱۸۶۷ - امیلی گرین بالش، نویسندهٔ آمریکایی، صلح‌جو ۱۹۴۶ (مرگ. ۱۹۶۱)
۱۸۷۰ - میگال پریمو دی ریورا، دیکتاتور اسپانیا (مرگ. ۱۹۳۰)
۱۸۸۵ - ای. جی. ماست، فعال حقوق اجتماعی و صلح‌جو (مرگ. ۱۹۶۷)
۱۸۸۵ - جان کورتین، چهاردهمین نخست وزیر استرالیا (مرگ. ۱۹۴۵)
۱۸۹۱ - والتر بوث، فیزیک‌دان آلمانی، برندهٔ جایزهٔ نوبل (مرگ. ۱۹۵۷)
۱۹۰۲ - کارل راجرز، روانشناس آمریکایی (۱۸۸۳)


۱۹۰۵ - کاردینال فرنجو سپر، رهبر گروهی از آئین‌های دینی (مرگ. ۱۹۸۱)
۱۹۰۸ - ویلیام هارتنول، بازیگر بریتانیایی (مرگ. ۱۹۷۵)
۱۹۰۹ - ویلی میلویچ، بازیگر آلمانی (مرگ. ۱۹۹۹)
۱۹۲۴ - ران مودی، بازیگر انگلیسی
۱۹۳۱ - بیل گراهام، پیشگام موسیقی راک آلمان (مرگ. ۱۹۹۱)
۱۹۳۴ - روی کینییر، بازیگر انگلیسی (۱۹۸۸)
۱۹۳۵ - الویس پریسلی، خواننده و بازیگر آمریکایی. (مرگ: ۱۹۷۷)


۱۹۳۵ - جاسی گرن پریسلی، دوقلوی الویس پریسلی (مرگ. ۱۹۳۵)
۱۹۴۱ - گراهام چپمن، بازیگر طنز بریتانیایی (مرگ. ۱۹۸۹)
۱۹۴۲ - استیفن هاوکینگ، فیزیک‌دان نظری و مولف انگلیسی
۱۹۴۲ - ایوت منیرس، بازیگر آمریکایی
۱۹۴۹ - ولفگنگ پاک، سرآشپز مشهور اتریشی
۱۹۶۰ - ایگور گورباچف، سرپرست برنامهٔ بمب اتمی شوروی
۱۹۶۶ - اندرو وود، موسیقی‌دان (مرگ. ۱۹۹۰)
۱۹۶۷ - میشل فوربز، بازیگر آمریکایی


۱۹۶۹ - آر. کلی، خوانندهٔ آمریکایی آر اند بی
۱۹۷۱ - جیسون جایمبی، بازیکن آمریکایی اتحادیهٔ حرفه‌ای بیسبال
۱۹۷۳ - مارک نایت، سازندهٔ بازی‌های ویدیویی، طراح صدا و نوازندهٔ ویولن الکتریکی

مرگ‌ها

۴۸۲ - سینت سیوروینس
۱۱۰۷ - شاه ادگار اسکاتلند
۱۱۹۸ - پاپ سالستین سوم
۱۳۲۴ - مارکو پلو، جهانگرد ایتالیایی (زادروز. ۱۲۵۴)


۱۳۲۴ - جایادو دی باندون، هنرمند ایتالیایی (زادروز. ۱۲۶۷)
۱۶۴۲ - گالیو گالیله، ستاره‌شناس و فیزیک‌دان ایتالیایی (زادروز. ۱۵۶۴)
۱۷۱۳ - آرکیجلو کرلی، آهنگ‌ساز ایتالیایی (زادروز. ۱۶۵۳)
۱۸۲۵ - الی ویدنی، مخترع آمریکایی (زادروز. ۱۷۶۵)


۱۹۳۵ - جاسی گرن پریسلی، دوقلوی الویس پریسلی (زادروز. ۱۹۳۵)
۱۹۴۱ - لرد رابرت بندن-پاول، سرباز انگلیسی، نویسنده، و بنیان‌گذار پیشاهنگی (زادروز. ۱۸۵۷)
۱۹۴۲ - جوزف فرانکلین رادرفرد، رئیس دیدبان حقوق بشر (زادروز. ۱۸۶۹)
۱۹۵۶ - جیم الیوت، از شهیدان مسیحی آمریکا و مبلغ مذهبی در اکوادور (زادروز. ۱۹۲۸)
۱۹۷۹ - سارا کارتر، نوازندهٔ سنتی آمریکا (زادروز. ۱۸۹۸)
۱۹۸۰ - جان ماچلی، فیزیک‌دان و مهندس رایانهٔ آمریکایی (زادروز. ۱۹۰۷)

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون