سنوار رفت، اما حماس جان سالم به در خواهد برد

جماران: ابراهیم مدحون، تحلیلگر سیاسی فلسطینی مقیم ترکیه و نزدیک به حماس، گفت: این پایانی قهرمانانه برای یک مرد شجاع است؛ به ویژه اینکه او در خط مقدم در کنار سربازانش به شهادت رسید.

«تعداد کمی از رهبران فلسطینی شهرتی مانند یحیی سنوار به دست آورده بودند. او همزمان که توسط اسرائیلی‌هایی که او را کشته بودند، رهبر بی رحم یک گروه شبه نظامی بود؛ مردی بود که بسیاری از فلسطینی‌ها او را مدافع سرسخت آرمان خود می‌دانستند.»

واشنگتن پست در گزارشی در این باره و البته از زاویه دید یک رسانه غربی در این باره می‌نویسد: کشته شدن یحیی سنوار یک پیروزی برای ارتش اسرائیل بود، اما در یک جنگ طاقت فرسا یک ساله که بیش از ۴۲۰۰۰ فلسطینی را کشته است، این اتفاق یک اهمیت نمادین هم داشت.

مایکل میلشتاین، رئیس سابق امور غیرنظامی فلسطین برای ارتش اسرائیل گفت: «این بزرگترین دستاورد اسرائیل از آغاز جنگ است. اما ما نباید وارد دوره غرور و سرخوشی شده و نباید فراموش کنیم که جنگ تمام نشده است.» به گفته تحلیلگران، برای حماس که سنوار آن را رهبری می‌کرد، از دست دادن او یک شکست جدی است، اما احتمالاً ناقوس مرگ برای جنبش یا پایان فوری خونریزی نخواهد بود.

این گروه که هم یک نیروی سیاسی و هم نظامی است، از ترور چندین رهبر در طول دهه‌ها جان سالم به در برده است و قدرت ماندگاری آن گواهی بر عمق خشم و سرخوردگی فلسطینی‌ها از اشغال اسرائیل و شکست مکرر مذاکرات صلح تحت حمایت ایالات متحده است..

فواز گرجس، استاد روابط بین‌الملل در دانشکده اقتصاد لندن می‌گوید: سنوار توسط بسیاری از فلسطینی‌ها و «میلیون‌ها عرب و مسلمان» به‌عنوان «شخصیتی نمادین که جرأت ایستادگی و سرپیچی از اسرائیل را داشت» تلقی می‌شد. مرگ او یک ضربه دردناک و سنگین برای حماس است. با این حال، این مبارزه محدود به یک شخص یا یک رهبر نیست. اسرائیل صبح بعد از اینکه اعلام کرد سنوار مرده است، خود را در همان مکانی خواهد یافت که در آنجا بود، این حذف سنوار واقعاً مشکل استراتژیک اسرائیل را حل نمی‌کند.

ژنرال سابق و مشاور امنیت ملی اسرائیل به واشنگتن پست گفت: این امر بسیاری از مناطق تحت محاصره را ویران کرده و توانایی‌های نظامی حماس را به شدت تضعیف کرده؛ تا جایی که «حماس امروز نمی‌تواند به اسرائیل حمله کند.»، اما حماس به یک نیروی چریکی قدرتمند تبدیل شده و به درگیری‌های خیابانی شدید با سربازان اسرائیلی در داخل غزه ادامه می‌دهد.

مخیمر ابوسادا، استاد علوم سیاسی در دانشگاه الازهر غزه، درباره مرگ سنوار گفت: «این پایان حماس نخواهد بود». ابوسادا سال گذشته از غزه گریخت و اکنون یک محقق مدعو در دانشگاه نورث وسترن است. وی گفت که اسرائیل بنیانگذار این گروه، شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز رنتیسی، رهبر وقت آن را در سال ۲۰۰۴ ترور کرد، اما این کشتار‌ها حماس را تضعیف نکرد.

او به واشنگتن پست گفت: «حماس، در پایان روز، به خود به عنوان یک جنبش آزادیبخش ملی نگاه می‌کند که علیه اشغالگری اسرائیل می‌جنگند»؛ و اگر یک رهبر بمیرد، یکی دیگر مبارزه را آغاز کرده و ادامه خواهد داد. این چیزی است که سال‌ها در جریان بوده است.»

سنوار قبل از آزادی در سال ۲۰۱۱ در تبادل زندانی با سرباز اسیر اسرائیلی گیلعاد شالیت، ۲۲ سال را در زندان‌های اسرائیل گذراند. او قبل از اینکه در سال ۲۰۱۷ رهبر این گروه در غزه شود، به عنوان یک ایدئولوگ تسلیم ناپذیر و یک مجری بی رحم حکومت حماس شهرت پیدا کرد.

در آنجا، او حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را طراحی کرد. در حالی که دیگر رهبران حماس در خارج از کشور در ترکیه، لبنان و قطر زندگی راحت داشتند، سنوار در غزه محاصره شده ماند و پس از ۷ اکتبر در شبکه وسیع تونل‌هایی که حماس در زیر آن ساخته بود ناپدید شد.

به مدت یک سال، سنوار توانست جان سالم به در ببرد و کنترل خود را هم بر نیرو‌های حماس در داخل غزه و هم بر رهبری آن در خارج از کشور در حین مذاکره حفظ کند. او در تابستان کنترل خود را بر نوار غزه تثبیت کرد و پس از ترور رئیس و مذاکره کننده ارشد این گروه، اسماعیل هنیه، در تهران، به رهبری دفتر سیاسی حماس رسید.

تصاویر منتشر شده در روز پنجشنبه در فضای مجازی، که در آن سنوار یک جلیقه به تن دارد، می‌تواند حمایت از حماس را افزایش دهد و به حماس اجازه دهد تصویر او را به عنوان یک مبارز و شهید در راه خود برجسته کند. اسرائیل بار‌ها به دنبال این بود که او را به عنوان یک رهبر بزدل معرفی کند که با کشته شدن فلسطینیان در زیر زمین پنهان شده بود.

ارتش روز پنجشنبه تصاویری از هواپیما‌های بدون سرنشین از لحظات پایانی سنوار منتشر کرد: او زخمی است، روی صندلی در خانه‌ای ویران شده نشسته و صورتش با یک شال پنهان شده است. در حالی که پهپاد به او نزدیک می‌شود او به پایین خیره می‌شود و تکه چوبی را به سمت هواپیمای بدون سرنشین پرتاب می‌کند.

ابراهیم مدحون، تحلیلگر سیاسی فلسطینی مقیم ترکیه و نزدیک به حماس، گفت: این پایانی قهرمانانه برای یک مرد شجاع است؛ به ویژه اینکه او در خط مقدم در کنار سربازانش به شهادت رسید.

برای محمد ۲۷ ساله که پس از آواره شدن در طول جنگ در چادری در خان یونس زندگی می‌کند، شرایط مرگ سنوار ثابت می‌کند که او هرگز اسلحه خود را زمین نگذاشته بود. او در چادر‌ها یا یک تونل پنهان نشده بود. مرگ او مایه افتخار همه فلسطینی‌ها است. این یک پیروزی برای اسرائیل نیست.

البته مخالفت با حماس در داخل غزه با طولانی شدن جنگ افزایش یافته است. اکثر غیرنظامیان از یک سال زندگی در جایی که مقامات سازمان ملل آن را «جهنم روی زمین» توصیف کرده‌اند، آواره، گرسنه و خسته هستند.

یک جوان ۲۷ ساله، از اردوگاه پناهندگان نصیرات در مرکز غزه می‌گوید که مرگ سنوار نه من را خوشحال می‌کند و نه ناراحت، اما امیدوارم که اگر مرگ او واقعی باشد، به پایان جنگ منجر شود.

برخی از تحلیل گران معتقدند که ادامه وضعیت در غزه به جانشین سنوار بستگی دارد. به گفته تحلیلگران، برادر سنوار، محمد، احتمالاً نقش نظامی برادر بزرگترش در غزه را برعهده خواهد گرفت. البته بسیاری او را دارای پتانسیل سیاسی نمی‌دانند.

جنبش حماس ممکن است تصمیم بگیرد که رهبر سیاسی بعدی خود را «به دلایل امنیتی» معرفی نکند. یا می‌تواند از روند استاندارد تشکیل شورای شورا پیروی کند، یک نهاد مشورتی مخفی که توسط اعضای حماس در غزه، کرانه باختری، دیاسپورا و زندان‌های اسرائیل انتخاب می‌شود.

برخی می‌گویند که جانشین سنوار احتمالا در خارج از کشور مستقر خواهد شد. خالد مشعل که تا سال ۲۰۱۷ به مدت دو دهه رهبری حماس را برعهده داشت، می‌تواند دوباره این نقش را بازی کند. مشعل در حال حاضر ریاست دفتر سیاسی حماس در دیاسپورا را بر عهده دارد که مستقر در دوحه قطر است. خلیل الحیه، معاون سنوار که او هم اکنون در قطر به سر می‌برد، به طور گسترده به عنوان جایگزین احتمالی دیگر شناخته می‌شود.

برخی از تحلیل گران بر این باورند که رهبری بیرون از غزه انعطاف پذیرتر از سنوار هستند.

یک مقام سابق اسرائیلی به واشنگتن پست می‌گوید: ما واقعاً نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم یا حتی آرزو کنیم که در حماس یک فروپاشی کامل رخ دهد. اگر نتانیاهو از زمان برای دستیابی به توافق استفاده نکند، به نظر می‌رسد که متأسفانه جنگ فرسایشی در غزه حتی پس از مرگ (شهادت) سنوار ادامه خواهد داشت.