شوک کشف ذخایر طلای سفید در ایران

«هم‌میهن» به جزئیات جدیدی درباره معدن کانسنگ لیتیوم کشف‌شده در همدان رسید.

«اگر یک معدن بزرگ لیتیوم داشته باشیم، می‌توانیم سال‌ها در چاه‌های نفت و گاز را ببندیم.» این را یکی از کارشناسان صنایع معدنی می‌گوید. نظم جهانی در آستانه یک انقلاب بزرگ، در حال تغییر است. ماده معدنی «لیتیوم» به‌عنوان ماده اصلی ساخت باتری‌های الکتریکی و ذخیره‌سازی انرژی‌های نوین، اکنون مورد توجه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته قرار گرفته است. به گفته کارشناسان، زمان زیادی تا گذار از انرژی‌های فسیلی و کمرنگ شدن مزیت اصلی آن یعنی ذخیره‌سازی، باقی نمانده است. اهمیت این عنصر در عرصه ژئوپلیتیک نیز خودنمایی می‌کند.

با کشف ذخایر بزرگ در بولیوی، شیلی و آرژانتین، آمریکای جنوبی بار دیگر موردتوجه اقتصادهای بزرگ جهان قرار گرفته است. استرالیا، چین، آمریکا، کانادا، برزیل، زیمبابوه و پرتغال در لیست تولیدکنندگان لیتیوم شناخته می‌شوند.  با این حال کشف ذخایر لیتیوم در افغانستان نیز توجه شرق و غرب را به خود جلب کرده است. در حال حاضر آمریکا، چین و روسیه برای دستیابی به این ذخایر با یکدیگر رقابت می‌کنند و حتی برخی مدعی جنگ بر سر لیتیوم در آینده‌ای نزدیک هستند. 

چندی پیش بار دیگر مانور رسانه‌ای کشف 5/8میلیون تن کانسنگ لیتیوم در همدان توجه جهانی را به خود جلب کرد. هرچند به گفته ابراهیم‌علی مولابیگی، مدیرکل دفتر امور اکتشافات وزارت صنعت، معدن و تجارت، نخستین ذخیره لیتیوم در کشور کشف شده است، اما کارشناسان معدنی با دیده تردید به این موضوع می‌نگرند و معتقدند که دانش و فناوری استخراج لیتیوم و سرمایه کافی برای آن در ایران وجود ندارد که دریابیم آنچه امروز به‌دست آمده را می‌توان به‌عنوان «ذخیره» اقتصادی نام برد یا تنها «منبع» لیتیوم است که استحصال آن مقرون به صرفه نیست.

غوغای رسانه‌ای برای کشف ذخایر لیتیوم

با این همه، این خبر، سروصدای زیادی به راه انداخت. روزنامه اسرائیلی «معاریو» نیز در شماره ۱۱ ژوئن به آن پرداخت. «آنات هوخبرگ ماروم» کارشناس مسائل ژئوپلیتیک، در گفت‌وگو با این روزنامه می‌گوید که کشف منابع لیتیوم در ایران می‌تواند به تغییر موازنه قدرت منطقه‌ای منجر شود و یک موقعیت بی‌سابقه ژئوپلیتیکی و اقتصادی را به تهران بدهد.

معاریو پیش‌بینی کرد: «به‌زودی وضعیت اقتصادی و نفوذ ژئوپلیتیک ایران به‌شدت افزایش می‌یابد و این در شرایطی رخ می‌دهد که یک میدان بزرگ لیتیوم حاوی 5/8 میلیون تن - دومین میدان بزرگ لیتیوم جهان پس از شیلی - در استان همدان واقع در غرب ایران کشف شده است. به این ترتیب ایران، دارای ۱۰ درصد از ذخایر «طلای سفید» جهان که در حال حاضر ۸۹ میلیون تن تخمین زده می‌شود، است و این اکتشاف _که می‌تواند اقتصاد ایران را نجات دهد و ظاهراً اثربخشی تحریم‌های اعمال‌شده علیه آن را باطل کند_ یک «کارت برنده» برای این کشور به حساب می‌آید». روزنامه رأی‌الیوم هم پیشتر به نقل از یک مقام ارشد وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران نوشته بود: «این بزرگترین مخزن لیتیومی جهان است که در خارج از آمریکای جنوبی قرار دارد. ایران پس از شیلی که دارای ذخیره 2/9 میلیون تنی لیتیوم است، دومین کشور بزرگ جهان از نظر ذخایر لیتیومی است». کشورهای آرژانتین، بولیوی و شیلی ۵۸ درصد از منابع لیتیوم جهان را در اختیار دارند.

کاربری چندمنظوره لیتیوم

کاربری چندمنظوره لیتیوم نیز حائز اهمیت است. این عنصر علاوه بر کاربرد در باتری‌های الکتریکی، در صنایع تک، هوایی و سایر صنایع نظامی نیز کاربرد دارد. این کاربری چندگانه، این عنصر را به‌عنصری استراتژیک برای کشورها بدل کرده است. وزن کم در مقایسه با سایر فلزات و پتانسیل برتر الکتروشیمیایی از جمله مزیت‌های خاص لیتیوم است. بانک جهانی پیش‌بینی کرده است با افزایش تقاضا برای انرژی‌های پاک تولید مواد معدنی مثل لیتیوم و کُبالت تا سال ۲۰۵۰ حدوداً ۶ برابر شود.

اطلاعات عجیب درباره معدن کانسنگ لیتیوم

با پیگیری این پرونده درباره معدن تازه‌کشف شده کانسنگ لیتیوم در همدان، یک منبع آگاه در گفت‌وگو با «هم‌میهن» مدعی شد آنچه در رسانه‌ها اعلام شده تنها نیمی از ذخایری است که در این معدن وجود دارد.  این منبع آگاه با اشاره به اینکه در سال ۹۶ به داده‌های خوبی از لیتیوم با استانداردهای جهانی در همدان دست یافته‌ایم، گفت: «از سال 96 با توجه به آنالیزهای مثبت، مجوزهای مربوطه اخذ شده و در سال 1401 اولین گواهی کشف لیتیوم کربنات با ذخیره‌ 5/8 میلیون تن کانسنگ با عیار 82PPM به‌دست آمد.»

می‌پرسید چه عیاری با استانداردهای جهانی همخوان است و استخراج آن را اقتصادی می‌کند؟ این منبع آگاه در پاسخ می‌گوید: «این عیار باتوجه به آنکه لیتیوم در مناطق شورابه‌ای باشد یا سنگی با یکدیگر متفاوت است. همچنین قیمت جهانی آن نیز در پذیرش عیار آن تأثیرگذار است، اما به‌طور کلی می‌توان گفت در ذخایر سنگی، عیار لیتیوم تقریباً از 100-150 PPM به بالا اقتصادی است. آنچه در مورد عیار لیتیوم کشف‌شده در همدان مطرح می‌شد، عیار میانگین است. در واقع در این منطقه لیتیوم با عیار بین ۶۰ PPM تا ۲۵۰ PPM وجود دارد.» او در بررسی کارشناسی قیمت لیتیوم در جهان می‌گوید: «با توجه به پیش‌بینی‌هایی که بانک جهانی انجام می‌دهد و دویچه‌بانک و سازمان زمین‌شناسی آمریکا انجام می‌دهد، در سال ۲۰۲۲ میزان لیتیوم‌کربنات تولیدی جهان 540هزار تن بوده که در سال 2023 قرار است به 650 هزار تن برسد. پیش‌بینی می‌شود که در سال 2030 این عدد به سه میلیون تن برسد. از طرف دیگر تا سال 2023 پیش‌بینی می‌شود یکی دو معدن به چرخه تولید اضافه شود. بانک جهانی ارزش بازار جهانی لیتیوم را 52 میلیارد دلار در سال 2020 اعلام کرده و این عدد در 2023 به 194 میلیارد دلار می‌رسد. تمام اینها نشان می‌دهد که قیمت صعودی است، یعنی حداقل بین 47 هزار دلار فعلی تا 64 هزار دلار در سال‌های پیش رو است. با این حال قطعاً قیمت‌های بین 15 تا 30 هزار دلار هم می‌تواند برای عیارهای پایین صرفه اقتصادی داشته باشد.»

نکته درخور توجهی که این منبع آگاه درباره معدن کانسنگ کشف شده در همدان به آن اشاره می‌کند، حائز اهمیت بالایی است. او بدون آنکه رقم دقیق را اعلام کند، می‌گوید: «ذخیره لیتیوم در این معدن دوبرابر چیزی است که اعلام شده است. وقتی چیز جدیدی را اعلام می‌کنیم، افرادی که هستند دست و دلشان می‌لرزد چون جدید و حساسیت زیاد است. ذخیره 5/8 میلیون تنی لیتیوم با توجه به عیار و ریکاوری‌هایی که دارد، حدود 4000 تا 4500 تن لیتیوم‌کربنات تولید می‌کند.» این ارقام اگر درست باشد، می‌تواند جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در جهان را جابه‌جا کند.